[zaloguj się]
[pdf]

PONURZENIE (70) sb n

ponurzenie (68), ponorzenie Calep (2).

Teksty nie oznaczają ó; e z tekstu oznaczającego é niekonsekwentnie; pierwsze o prawdopodobnie jasne (tak w po-).

Fleksja
sg
N ponurzenié
G ponurzeniå
A ponurzeni(e
I ponurzenim, ponurzeni(e)m
L ponurzeniu

sg N ponurzenié (11); -é (1), -(e) (10). ◊ G ponurzeniå (20). ◊ A ponurzeni(e) (11). ◊ I ponurzenim (5), ponurzeni(e)m (1) CzechRozm. ◊ L ponurzeniu (22).

Sł stp brak, Cn s.v. ponurzanie, Linde brak.

1. Pogrążenie, umieszczenie w wodzie; baptismus PolAnt; mersio Cn (10): Immersabilis – Trudni doponorzenią, ktori ponorzoni biczniemoze. Calep 508a.

W przeciwstawieniu: »pokropienie ... ponurzenie« (1): Był też ſpor około ceremoniy chrztu/ y okázuie ſię/ iż nie pokropienie tylko/ ktorego dźiś vżywáią: ále ponurzenie bywáło. NiemObr 149.

Przen (5):
Wyrażenia: »ponurzenie duchowne« (1): Z kąd ſie wielka śmiáłość pokázuie/ y hárde ſobie tych rzecży duchownych przywłaſzcżánie/ choć ich rzecżą nie máią w ſobie ći/ co ſie duchem chłubią: á to dla iákiegoś duchownego/ zmyſlonego (nie onego prawdźiwego) ponurzenia/ y ćiáłá Chriſtuſowego pożywánia CzechRozm 267v. [Cf też 2. »ponurzenie wodne« CzechRozm 266v, 267v.]

»w krwawej kąpieli ponurzenie« (1): Smyſłu [w Jezusie] nie było/ ktoryby męki ſwey nie miał. Widzenie vćierpiáło w płácżu: [...] Dotknienie w boleśći nieznośney y niezmiernym kátowániu/ y ćiáłá wſzyſtkiego w śiedmiorákiey krwáwey kąpieli/ dla śiedmiorgá krwie iego świętey rozlania/ ponurzeniu. LatHar 679.

bibl. »ponurzenie w śmierć« (3): Pogrzebieniſmy przeto poſpołu znim przez ponurzenie w śmierć [per baptismum in mortem]/ áby iáko Chriſtus wſtał zmartwych przez ſławę oycá/ ták y my wnowośći żywotá chodzilibychmy. BudNT Rom 6/4; CzechRozm 77; CzechEp 339.

a. Wyraz używany przy komentowaniu różnic między katolickim i antytrynitarskim przekładem Nowego Testamentu (3): Tegoć też fortelu vżywáią [heretycy]/ przekłádáiąc [...] miáſto krztu ponurzenie/ gdzie ſtoi βαπισμος. WujNT 217, 11, 735; [CzechNT +3v, +4].
2. Chrzest przez zanurzenie w wodzie (w terminologii anabaptystów); baptismus Calep (60): powiedzże mi też co o Ponurzeniu rozumieć mám [!]/ ktore z zwycżáiu ſtárego Krztem názywano? CzechRozm 256v; Dowiodłeś iuż tego/ iż ſie przed ponurzenim trzebá káiáć grzechow y ony wyznáwáć CzechRozm 257v; ponurzenie máłym dźiatkom nie należy/ ktore grzechu nie znáią CzechRozm 258, Av, 40, 108v, 256, 256v (45); A tákowi [kający się grzechów swoich] dopiero ponurzenia/ iáko zwierzchniey piecżęći żądáć/ y do niego przyſtępowáć máią. NiemObr 146; Iſidorus Hiſpalenſis, o Grzegorzu Wielkim piſze/ ktory ſię oto fráſował/ iż ponurzenia zániechano: y roſkazał ponurzáć ábo raz/ ábo trzykroć. NiemObr 149, 145, 146, 149 [2 r.]; Baptismus – Krzeſt, ponorzenię, omiczię. Calep 123b.

W połączeniu szeregowym (1): Więcby onych [bez obrzezki] Chriſtus Pánem był z ſámey wiáry y ponurzenia: A tych [obrzezanych] záś y z wiáry y z ponurzenia y z obrzeſki. CzechRozm 78.

W charakterystycznych połączeniach: ponurzenie prawdziwe (4); ponurzenie [komu] należy (4); ponurzenie uprzedzać (2), zalecać, ponurzenia żądać; przystępować do ponurzenia; o ponurzeniu nauka.

Wyrażenia: »ponurzenie pokajania« [na co] (1): Y był Ian ná puſzcży nurzáiąc y opowiádáiąc ponurzenie pokáiánia [et praedicans baptismum poenitentiae Vulg Mar 1/4]/ ná odpuſzcżenie grzechow. CzechRozm 257v.

»święte ponurzenie« [szyk zmienny] (2): przez one trzy miárki rozumie trzy narody/ [...]. To ieſt/ wſzytkie narody źiemſkie/ ktore przez ś. ponurzenie/ w iedność wiáry miały być zgromádzone CzechEp 201, 56; [Marcin też Czechowic [...] na Kujawy sie przeprowadził, za którego staraniem zbór kujawski rychło ku otrzymaniu świętego Ponurzenia przyszedł. BudDzieciokrzczeń 108, 102, 108].

»ponurzenie wodne« (2): [św. Piotr mówi:] Coż ieſt ná przekáźie/ áby ći niemieli być wodą ponurzeni/ ponieważ duchá wźięli iáko y my [Act 10/47]? Tu záś ácż ponurzenie duchowne vprzedźiło/ wſzákże y wodnym niepogárdzono. CzechRozm 267v, 266v.

Szereg: »wiara i ponurzenie« (3): To niemáſz żadney nádźieie zbáwienia dźiatek máłych/ ktore bes wiáry y ponurzenia w dźiećińſtwie pomieráią? CzechRozm 258v, 78; CzechEp 56. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

Synonimy: 1. pogrążenie; 2. krzest.

Cf PONURZYĆ

MC