Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POKRYĆ

Następne hasło: POKRYĆCA »

POKRYĆ SIĘ (28) vb pf

się (15), sie (13).

o jasne.

Fleksja

inf	pokryć się

praet
	sg		pl
1	m		m pers	pokryli(s)my się
2	m	pokryłeś się	m pers
3	m	pokrył się	m pers	pokryli się
3	f	pokryła się	m an

plusq
	sg		pl
3	m		m pers	byli się pokryli
3	f	była się pokryła	m an

imperativus
	pl
2	pokryjcie się

conditionalis
	sg		pl
3	m		m pers	by się pokryli
3	f	by się pokryła	m an

inf pokryć się (4). ◊ fut 3 sg pokryje się (2). ◊ 1 pl pokryjemy się (1). ◊ 3 pl pokryją się (3). ◊ praet 2 sg m pokryłeś się (1). ◊ 3 sg m pokrył się (2). f pokryła się (1). ◊ [1 pl m pers pokryli(s)my się.] ◊ 3 pl m pers pokryli się (7). ◊ plusq 3 sg f była się pokryła (1). ◊ 3 pl m pers byli się pokryli (2). ◊ imp 2 pl pokryjcie się (1). ◊ con 3 sg f by się pokryła (1). ◊ 3 pl m pers by się pokryli (1). ◊ part praet act pokrywszy się (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Okryć się, nakryć się, przykryć się (6)
- a. Przykryć się tkaniną (1)
  - Przen (1)
- b. Odziać się, ubrać się (5)
2. Ukryć się, schować się, pochować się; zniknąć (zwykle o wielu) (15)
3. Uzasadnić swoje złe czyny lub słowa (1)
4. W funkcji strony biernej (6)
- a. Zostać utrzymanym w tajemnicy, zatajonym (3)
  - W przen (1)
- b. Zostać zadośćuczynionym (1)
- c. Zostać wytłumaczonym, uzasadnionym (o czymś złym) (2)
  - W przen

1. Okryć się, nakryć się, przykryć się [w tym: czym (5)] (6):

a. Przykryć się tkaniną (1):

Przen (1):

W porównaniu (1): iż ſie ták to przełożenie ſłowá greckiego/ Logos/ było ſpoſpolitowáło/ przetoż ſie rzecż właſna byłá zátrudniłá: á práwie iáko płátem ſmrodliwym pokryłá CzechRozm 25.

b. Odziać się, ubrać się (5): Y to nálázłá v śiebie áby ſię odzienim męſkim pokrywſzy/ płeć ſwoię zátáiłá SkarŻyw 13; Przyzwał tedy one pielgrzymy y dał im one ſzáty mowiąc: nádzyśćie/ owo ſuknie maćie/ pokryićie ſię. SkarŻyw 324, 98 marg, 444.

Zwrot: »owczynkami się pokryć« (1): Ale iáko Lwá znáć z páznokći á wilká też z zębow/ choćiażby ſię owcżynkámi pokryli: ták y tá ſámá ſpráwá świádcży o tych cżyimi ſą námiáſtkámi CzechEp 49.

2. Ukryć się, schować się, pochować się; zniknąć (zwykle o wielu); condere se Miech; abscondere se, abscondi, latitare Vulg (15): OpecŻyw 107; RejKup f5; Leop Prov 28/28; RejZwierz 100; A gdy ſie Pan Bog przechadzał po Ráiu ſkoro po południu/ pokryli ſie Adam y Ewá BielKron 1v; [Zagniewany gospodarz] Więc y cżeladź potrwoży/ pogromi/ iż iedni ſie pokryią/ drudzy biegáią by ſzaleni niewiedzą do cżego ſie pirwey rzućić RejZwierc 106; iż w świętá tego ſkáżonego krześćiáńſtwá/ wſzyſcy oni Dyabli co ſie byli pokryli/ zlatáią ſie ná ták nie hámowne zbytki PowodPr 52.

pokryć się czym (1): Nákryłeś ſię [Jahwe] gniewem/ y goniłeś nas [...]/ á nieſzcżędziłeś. Pokryłes ſię obłokiem [Oposuisti nubem tibi]/ áby nie przeſzłá modlitwá. BudBib Thren 3/44.

pokryć się gdzie [w tym: w co (4), po czym (3)] (7): z ktorego porażenia [...] lud kmieczy z dziecmi y z bydłem po leſiech y po błothach ſie pokryli. MiechGlab 8; Leop 4.Reg 7/12; rozbiegł ſie lud od niego [Samuela] á pokrył po iáſkiniach dla boiáźni BielKron 64v; poczynią w Stáwiéch tákié doły/ że czáſu ſpuſtu w óny doły Ryby ſye pokryią Strum E4; Tegoż roku Konrad Miſtrz z wielkim woyſkiem do Zmodźi [...] wciągnął/ ktorą ſplundrował/ ále Zmodź y Litwá wſzyſcy ſię byli w láſy pokryli. StryjKron 309; CzechEp 206; WujNT Apoc 6/15; [DiarPeregr 34].

3. Uzasadnić swoje złe czyny lub słowa [czym] (1): Bo ia ták rzekę gdyby ſię duchem pokryć chćiał/ iż to prawdá iż nie duchem/ ále cżłowiekiem/ tędy [lege: tedy] ná to powinien pámiętáć/ iż ſię też nie z duchy wdał w tę rzecż/ ále z ludźmi ſobie rownymi CzechEp 100.

4. W funkcji strony biernej (6):

a. Zostać utrzymanym w tajemnicy, zatajonym [w tym: czym (2)] (3): Ale wnet ſię gniew rozjątrzy: ktorymby ſię ábo gnuſność pokryłá [qua vel praetextus ignaviae inveniatur]/ ábo ſię Rycerſkiey sławie doſyć zſtáło. ModrzBaz 60v.

Szereg: »pokryć się a (abo) zataić się« [szyk 1:1] (2): Obáczże w.m. ieſli thę [zgwałconą dziewczynę] ruſzyć miáłá/ ábo zaczność domu/ ábo boiazń iákiey okrutnieyſzey ſmierći/ ábo oſławá/ ábo co tákiego: zgołá nic: bo vrodziwſzy ſie w kmiecym domu/ łatwie ſie tho pokryć/ á zátáić mogło. GórnDworz Bb2; LatHar 137.

W przen (1):

Zwrot: »zasłoną się pokryć« (1): Gdy ſię co zátái/ ábo chytrze zaſłoną iáką pokryie/ duſzę zábije. LatHar 137.

b. Zostać zadośćuczynionym [czym] (1): Nie pokryie ſię iednego wstrzymawáłośćią inſzych wielu roſpustna Sodomska wſzetecżność CzechEp 420.

c. Zostać wytłumaczonym, uzasadnionym (o czymś złym) [czym] (2): Tym płaſzcżem prawdziwego ſłowá Bożego/ káżde ſię kácerſtwo pokryć może/ bo káżde z piſmem idzie: ále kośćiołem/ ták wedle onych cżterzech ſłow opiſanym/ żadne ſię błędliwe ſekty pokryć nie mogą. SkarJedn 36.

W przen (1): SkarJedn 36 cf wyżej.

Synonimy: 1.b. odziać się, przyodziać się, ubrać się; 2. schować się.

Formacje współrdzenne cf KRYĆ.

LWil