[zaloguj się]
[pdf]

POKRZYK (27) sb m

o jasne.

Fleksja
sg pl
N pokrzyk
G pokrzyku pokrzyk(o)w
A pokrzyk pokrzyki
I pokrzyki(e)m pokrzyk(a)mi

sg N pokrzyk (18). ◊ G pokrzyku (2). ◊ A pokrzyk (1). ◊ I pokrzyki(e)m (2). ◊ pl G pokrzyk(o)w (1). ◊ A pokrzyki (2). ◊ I pokrzyk(a)mi (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

1. bot. Mandragora officinarum L. (Rost); mandragora lekarska, bylina z rodziny psiankowatych (Solanaceae) – z obszaru śródziemnomorskiego, o właściwościach leczniczych i trujących; mandragora Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Calep, Vulg; circ(a)eium Calep, Cn; cinas BartBydg; aloite, antimelon Calep; semihomo mandragora Cn (24): Murm 114; Mymer1 18; Mandragora, herba, cinus, pokrzik, slyzek BartBydg 86; FalZioł +4a, I 86b, c [2 r.], V 99; Mandragora, herba, Zielie ſen á ſpik prziwodzące/ Pokrzik. Mącz 207a; Wiele ich/ co ludzi zwodźili/ [...] mowiąc/ iżby pokrzyk nieroſł/ iedno gdźie ſye ſzubienicznik práwą dźiewicą będąc zmokrzył SienLek 199, 199 [2 r.], Xxx3; Calep 55b, 76b, 196a, 635a; [Leop Gen 30/15; WujBib Gen 30/14 (Linde)].
a. Korzeń mandragory (3): Weźmi Mirry czyſtey/ [...] ſkory z korzenia Mándrágory/ co v nas zową Pokrzykiem/ rowno/ ſtłucz kożde oſobno SienLek 56v, 199; GórnDworz T7; [DZiwné błazeńſtwa v proſtych głupich niewiaſt około Pokrzyku/ powiedáiąc áby ten korzeń miał ſpoſób perſony y zroſtu człowieczégo [...]. Powiedáią/ iáko gdy ten korzen kopáią/ tedy krzyknie UrzędowHerb 202b, 201a (Linde)].
b. Fałszywy korzeń mandragory, robiony najczęściej z kłącza kosaćca żółtego (4): dzyalali theſch pokrziky zmyeczikowya y przedawali ſchynkarkam LibMal 1545/95, 1545/96 [3 r.].
2. bot. Prawdopodobnie Atropa belladona L. (Rost); pokrzyk wilcza jagoda, bylina z rodziny psiankowatych (Solanaceae), o właściwościach leczniczych i trujących (2): Ieſt też drugi pokrzyk kthory roſcie na dolinach ma liſty długie pobielałe na piądz długie/ ale ten pokrzyk pręth puſzcża na dwie piędzi długi s khorzenia FalZioł I 87c.
3. Krzyk, pokrzykiwanie (1): Bo ieſlić ſie trefi być w ciągnieniu/ tedy iuż tám wielka roſkoſz [...] pátrzyć ná huffy pięknym porządkiem poſtępuiąc/ náſłucháć ſie onych wdzięcżnych trębácżow/ bębnow/ pokrzykow RejZwierc 26.

[W porównaniu: náſlucháią ſię rozmáitego wrzaſku/ piſku brzęku od dzwonow/ od organ/ od rozlitznych piſſtzeli/ od onych kántorow wymyſlnych/ á práwie iáko Syreńſkich pokrzikow WergerRej K.

Wyrażenie: »syreńskie pokrzyki«: WergerRej K cf W porównaniu.]

Synonimy: 1. mandragora, śliżek; 2. »jagoda wilcza«; 3. krzyk, wołanie.

LWil