Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POMNOŻYĆ

Następne hasło: (POMNY) »

POMNOŻYĆ SIĘ (11) vb pf

się (7), sie (4).

Oba o jasne.

Fleksja

inf	pomnożyć się

praet
	sg		pl
1	m	pomnożyłem się	m pers
3	m		m pers	pomnożyli się
3	n		subst	pomnożyły się

conditionalis
	sg
3	f	by się pomnożyła

inf pomnożyć się (5). ◊ fut 3 sg pomnoży się (1). ◊ 3 pl pomnożą się (2). ◊ praet 1 sg m pomnożyłem się (1). ◊ 3 pl m pers pomnożyli się (1). [subst pomnożyły się.] ◊ con 3 sg f by się pomnożyła (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Wystąpić w większej niż poprzednio ilości, rozwinąć się, powiększyć się, wzrosnąć, rozszerzyć się, rozkrzewić się (6)
2. Powiększyć, rozwinąć coś w sobie (3)
3. Zwrot: »pomnożyć się płodem« = mieć potomstwo (1)
4. Udoskonalić się, zmienić się na lepsze (1)

1. Wystąpić w większej niż poprzednio ilości, rozwinąć się, powiększyć się, wzrosnąć, rozszerzyć się, rozkrzewić się; augeri Calag (6): teras wydzym yz [...] pogany Turczi pomnozily ſye yz malo nyewſzitek Swiath podgamely pod recze swe LibLeg 11/55; Zunemen. Pomnożyć śię. Nádrość. Przyróść Augeri. Calag 592a; A iego chwałá święta wiecznie ſię pomnoży. SiebRozmyśl H3v; [Spoſob albo obyczai Mſſey [...] ktory w Krolewcu/ y w ynych Miaſtach przednieiſſych/ gdzie ſię ſzkoły pomnożyły ma być trzyman. UstKościel 124v].

pomnożyć się czym (1): pomoc dał/ á ná to nic nieżáłował/ cżymby ſię ludzkie zbáwienie zatrzymáć y pomnożyć/ y cżeść Chryſtuſowá rozſzerzyć mogłá. SkarŻyw 518.

pomnożyć się w kim, w czym (2): żeby ſie thym więtſza ſlawa ięzykowi temu [...]. A łaſka waſza za praczami moiemi przeciw mnie w waſzych ſie ſerczach pomnożyła. FalZiołUng V 119v; áby pod ſkrzydły Máieſtatu Wáſzéy Kró: M. tym więtſza chęć y ſerce we wſzyſtkim Rycérſtwie Polſkim naprzód do zgody/ potym ná tego Tyránná pomnożyć ſie zgodnie mogłá OrzJan 3.

2. Powiększyć, rozwinąć coś w sobie; proficere Vulg (3):

pomnożyć się ku czemu (1): A świeckich rzeczy y proznomownośći ſtrzeż ſię ábowiem przymnażáią więcey (marg) pomnożą ſię ku więtſzey [...] (–) niepobożnośći WujNT 2.Tim 2/16.

pomnożyć się w czym (1): (marg) Nieprzyiaćiele S. myſlom/ krew/ y zábawá świecka. (–) Wielcy to dwá nieprzyiaćiele myſlom świętym/ y miłośći Chryſtuſowey/ w ktorey ſię kto chce pomnożyć/ muśi ſię ná nie dobrze opátrzyć. SkarŻyw 16.

Zwrot:»pomnożyć się w gorsze« = stać się gorszymi (1): źli ludźie y zwodźce pomnożą ſię w gorſze [proficient in peius]: w błąd wpadáiąc/ y drugie w błąd wwodząc WujNT 2.Tim 3/13.

3. Zwrot: »pomnożyć się płodem« = mieć potomstwo (1): Auctus sum nova prole, Pomnożyłem ſie nowym płodem. Mącz 20b.

4. Udoskonalić się, zmienić się na lepsze (1): ten co ſię národźił wedle ćiáłá/ prześláduie duchownego. Abowiem duchowny nigdy nie prześláduie ćieleſnego/ ále mu odpuſzcża iáko chłopaſowi brátu: wie że ſię może z cżáſem pomnożyć. CzechEp 41.

Synonimy: 1. nadrość, przyrość, rozszyrzyć; 4. polepszyć się.

Formacje współrdzenne cf MNOŻYĆ.

Cf POMNOŻENIE, POMNOŻONY