« Poprzednie hasło: [POPRZERĄBAĆ] | Następne hasło: POPRZESTANIE » |
POPRZESTAĆ (33) vb pf
Wszystkie samogłoski jasne.
inf | poprzestać |
---|
praet | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | poprzeståł |
imperativus | |
---|---|
sg | |
2 | poprzeståń |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | m | by poprzeståł | m pers | by poprzestali |
impersonalis | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
praet | poprzest(a)no | |||||
participia | ||||||
part praet act | poprzeståwszy |
inf poprzestać (13). ◊ fut 3 sg poprzestanie (2). ◊ [1 pl poprzestani(e)m.] ◊ praet 3 sg m poprzeståł (2). ◊ imp 2 sg poprzeståń (1). ◊ con 3 sg m by poprzeståł (4). ◊ 3 pl m pers by poprzestali (4). ◊ impers praet poprzest(a)no (1). ◊ part praet act poprzeståwszy (6).
Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.
poprzestać kogo (1), czego (28): BielKron 204v; Wydáwcá [...]/ o tym ſye báwił y pieczołował/ iákoby był ty wilgośći [przyrodzone] polſkim ięzykiem wyſłowić mógł/ ále iż ſye z tego wybłękáć niemógł/ częſto záczętéy rzeczy poprzeſtał SienLek Vuu2v; GórnDworz Dd5; RejPos 330; A ieſli też niepobożny drog ſwoich y niepráwośći poprzeſtánie/ wſzytkich niepráwośći iego ktorekolwiek cżynił/ pomnieć nie będę. RejPosWiecz3 98v; niechćieli poprzeſtáć fáłſzywych Proroków/ Báłwochwálſtwá: niechćieli Páńſkiégo roſkazánia pełnić BiałKat 131; KuczbKat 135, 270; RejZwierc 262v; CzechRozm 34v, 84v, 99, 114, 220v, 243v; Winá poprzeſtáć/ potráwy/ coby chłodźiły ieść/ ták iáko wgorączce dáiem Oczko 31v; Ięzyk móy tákże będźie ſzérzył/ pánie/ Twą ſpráwiedliwość: áni poprzeſtánié [!] Twéy chwały wiécznie. KochPs 51; CzechEp 4, 27, 46, 74; ReszHoz 130; BielSen 16; Tobie ná twé látá Czás poprzeſtáć świátá: Cudniéyći będźie prząść kądźiél/ niż w wiencu Siedźieć zá ſtołem/ bábie przy młodźiencu. KochPieś 23; ArtKanc P3v; OrzJan 51; WujNT 305; Karałem go oycowſkie, gromiłem ſurowie, Nápominałem áby poprzeſtáł nałogu CiekPotr B3; [A ták cie iuż bárzo proſzę przyacielá ſwego/ Poprzeſtańże lámentow ſwych płácżu ták wielkiego. StokWąchHist Bv; Respons C2v; Helenę nam oddaycie/ my zátym woyny tey poprzeſtániem/ á z wámi przyiacielſtwo weźmiemy. HistTroj F7].
poprzestać od czego (1): ten ktory vćierpiał w ćiele/ poprzeſtał od grzechów: áby oſtátek czáſu żył w ćiele/ nie iuż więcey ludzkim pożądliwośćiam/ ále woley Bożey. WujNT 1.Petr 4/1.
cum inf (2): Nie párać ſie rzecżámi/ iedno Rycerſkimi/ Poprzeſtawſzy walek/ wieść s Krześćijány ſwymi. BielSat G3; WerGośc 205.
Ze zdaniem dopełnieniowym (1): á ták y vſtá moie/ y wſſytko ciáło moie iuż nigdy poprzeſtáć niemoże/ áby wiekom wiecznie niemiáło wyſláwiáć wielmożnoſći twoich. RejPs 214v.
W przeciwstawieniach: »poprzestać ... obrocić się [do czego], zacząć« (2): ále záprawdę iuż by też cżás iną zácżąć/ á tey poprzeſtáć. GórnDworz Dd5; áby zá tym moim vpominániem/ [...] brzuchowi dáley ſłużyć poprzeſtáli/ y poniechawſzy gule do trzeźwośći y dobrych vcżynkow obroćili ſię WerGośc 205.
W charakterystycznych połączeniach: poprzestać bałwochwalstwa, biesiad, błędow swoich, fałszywych prorokow, grzechu (2), krzywdzenia drugich, nałogu, niechrystyjańskich postępkow, nieprawości, obyczajow bestyjalnych (bydlęcych, dziwnych, grubych, sprosnych) (5), rozkazań (bożych), świata, uporu, wina, wojny, zaczętej rzeczy, złej a upornej myśli, złości (6), zwyczaju grzeszenia (złego a zastarzałego) (2); poprzestać od grzechow; poprzestać brzuchowi służyć, wałek wieść.
Synonimy: odstąpić, poniechać, porzucić, zaniechać.
Formacje współrdzenne cf 1. STAĆ.
Cf POPRZESTANIE
MC