« Poprzednie hasło: PONIEBNY | Następne hasło: PONIECHANY » |
PONIECHAĆ (51) vb pf
Wszystkie samogłoski jasne.
inf | poniechać |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | m | poniechåł | m pers | poniechali |
imperativus | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | poniechåjmy | |||
2 | poniechåj | poniechåjcie | ||
3 | niech poniechają |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | bychmy poniechali, bysmy poniechali | |
2 | m | m pers | byście poniechali | |
3 | m | by poniechåł | m pers | by poniechali |
inf poniechać (13). ◊ fut [2 sg poniechåsz.] ◊ 2 pl poniechåcie (1). ◊ 3 pl poniechają (1). ◊ praet 3 sg m poniechåł (1). ◊ [3 pl m pers poniechali.] ◊ imp 2 sg poniechåj (2). ◊ 1 pl poniechåjmy (1). ◊ 2 pl poniechåjcie (4). ◊ 3 pl niech poniechają (1). ◊ con 3 sg m by poniechåł (6). ◊ 1 pl m pers bychmy poniechali (2) RejRozpr, Leop, bysmy poniechali (1) ArtKanc. ◊ 2 pl m pers byście poniechali (1). ◊ 3 pl m pers by poniechali (4). ◊ part praes act poniechåwszy (13).
Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w.
poniechać kogo (4), czego (40): BierEz O; OpecŻyw 93v; [szpinaku] możeſz zawſze pożywać/ wijąwſzy iżby było zapalenie wnętrzne/ tedy maſz tego poniechać. FalZioł I 123c; BielŻyw 67; [pczoły z kwiatu] to pobrawſzy czo ku ich robocie pożytecżno ieſt oſtatku poniechaią. BielŻywGlab nlb 11; LibMal 1554/193; SeklWyzn c3v; RejJóz A8v; Proſze poniechay tych ſmętkow RejKup f2v, f2v; KromRozm I H2, Lv; Neſtoryuſá pátryárchę Konſtántynopolſkyego nápomináli/ áby przedſyę wźyęćya ſwego kácyrſkyego ponyechał KromRozm III P7v, P4v; ábyśćie ſie vpámiętáli/ pokutowáli/ y ſwoich záſtárzałych błędow poniecháli. KrowObr 1v, 20v, 117; RejWiz 178; Leop Esth 8/17; Ale mu oná [Tamar Amnonowi] rzekłá/ Niechay tego bráćie moy á nie czyń mi thego gwałtu [...] Poniechayże tego ſzaleńſtwá. BibRadz 2.Reg 13/12; Zwinglius [...] rozwodził im to/ áby tego poniecháli zołnierſtwá/ zwłaſzczá Skrześćiáni bo to ſzkárády pożytek á nie zbożny BielKron 197; Papież [...] krolá vpominał y proźbámi y groźbámi/ áby tey żony Boleniey poniechał/ á z pierwſzą mieſzkał. BielKron 212, 200v, 304, 309; KwiatKsiąż G; łoże ieſt gnuſność/ á ćieleſna roſkoſz: prze któré/ nie ma Kápłan dáru ſwégo poniecháć. OrzQuin G3v, M2v; Pánowie Krześćijáńſcy [...] muſieliby napierwey vkorzyć ſie Pánu Bogu ſwemu/ poniechawſzy wſzelkich roznic y wałek domowych BielSpr 58, c2, 5v; BudBib 2.Par 6/26; Vcży ten przykład/ że cżáſu woyny/ máią obżárſtwá y winá poniecháć/ á od vcżćiwych y dozwolonych roſkoſzy wſtrzymáwáć ſię. ModrzBaz 114, 110v; WerGośc 205; ArtKanc Mv, V2v; BielRozm 9; o nędzna Rzeczpoſpolita! o króleſtwo bliſkié vpadku/ ieſliże ſie bez mieſzkánia nie obaczyćie [...] á práktyków nieponiechaćie/ którzy ſą przyſługą do niezgód wáſzych OrzJan 53; Co náſzy Hetmáni [...] pomocni będą/ ieſliż my/ [...] ztym coby ſie domá czáſu pokoiu odpráwowáć miáło/ ná woynę wyiedźiemy? y tám dopiéro/ poniechawſzy nieprzyiaćielá/ o tym ſpiéráć ſie będźiemy OrzJan 69, 5, 121; ſámi Rzymiánie, poniechawſzy Athen, do téy Márſiliiéy dźiatki posyłáli ſwoie. JanNKar B4; KlonKr G2; [Leop Ier 38/27 (Linde)].
cum inf (2): A gdy iákiś pielgrzym przyſſedł do bogátego/ poniechawſſy on wźiąć owiec ábo wołow ſwoich [...] wźiął owieckę onego mężá vbogiego/ y nágotował pokarm onemu człowiekowi Leop 2.Reg 12/4, Is 1/16.
W przeciwstawieniach: »poniechać ... ćwiczyć się, jąć się, naśladować, obrocić się, pojść, przystać, rzucić się, uczyć się, ukazać, zachować« (10): [ucznie] przyſięgą zawiezował, aby rzecży wſzech marnych poniechali, milcżenie cichoſć y obycżaie dobre aby zachowali. BielŻyw 67; ázaſćye ſye pługow/ goſpodárſtwá y kupyectwá nye yęli/ zbroye ponyechawſſy? KromRozm I Lv, H2; Ale ponyechawſſy łáćinſkich Conciliy álbo zborow/ poidźmy do Greckich. KromRozm III P4v; KrowObr 20v; Poniechayćie cżynić przewrotnie/ vcżćie ſie dobrze dziáłáć Leop Is 1/16, Esth 8/17; ModrzBaz 110v; [aby ludzie] poniechawſzy gule/ do trzeźwośći y dobrych vcżynkow obroćili ſię WerGośc 205; OrzJan 5.
poniechać kogo, czego (2): BierEz K3; Ey mili towárzyſze/ poniechayćie iey [zmarłej królowej] w okręćie/ bo nie ieſt ćiáło ſproſnego cżłowieká áleć byłá krolá wielkiego. HistRzym 16.
Synonimy: poprzestać, porzucić, przestać.
Formacje współrdzenne cf 1. NIECHAĆ.
Cf PONIECHANY
LW