[zaloguj się]
[pdf]

POŚPIECH (9) sb m

-ś- (5), -ſ-, -s- (4).

Teksty nie oznaczają ó oraz é lub oznaczają niekonsekwentnie; o prawdopodobnie jasne (tak w po-).

Fleksja
sg
N pośpiech
A pośpiech
I pośpiech(e)m

sg N pośpiech (4). ◊ A pośpiech (2). ◊ I pośpiech(e)m (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Śpieszenie się; acceleratio, festinatio, maturatio, properantia, properatio, properatus, properitas Cn (7): [poſpiech/ Festinatio. Volck Sss3.]
Zwrot: »bieżać, iść pośpiechem; pość z pośpiechem« [szyk zmienny] (1:1;1): A ták poydzieſz z pośpiechem [Descendes ergo festinus] Leop 1.Reg 20/19; Wielkim pospiechem szedłem pod Wieluń ze czwartku na piątek. ActReg 56; CiekPotr 63.
[Wyrażenia: »prędki pośpiech«: poſzylam v.k.m. [...] pyerſczyenczyne ſnacz phygvre zegarowe aby v.k.m. raczylſzye vedlya ſloncza ſprawovacz anawſchod dolytvy day panye boſze v.k.m. prędky poſzpyech ListyPol 1547/434.]
a. Przyśpieszenie (4):

pośpiech czego (1): weźmiemy przedſyę to czymby pośpiech mogł być ku poczęćiu (marg) Poczęćia pośpiech (–) SienLek 111v; [(nagł) O poſpiech słowa Bożego. (–) O Panie Boże wſſechmogący/ proſiemy ćię [...]/ racżyſz dać poſpolſtwu twoięmu dar Ducha świętego/ y mądrośćią twą Boską racz ie obdarzyć/ ażeby słowo twoie miedzy nami bieg ſwoi miało/ y mnożyło ſię. UstKościel 151].

pośpiech czemu (1): bácznie czyni kto ſię [w komórce] zámyka/ á ſpraw y nawiętſzych ná ten czás nie przypuſzcza/ á o pośpiech ſpráwom nie dba. SkarKaz 609b.

pośpiech ku czemu (2): Ieſt téż oſobliwy pośpiech ku goieniu ran/ gdy kto trunki ktemu ſłużącé bierze SienLek 148, 111v.

[Zwrot: »pośpiech brać«: Napominamy przeto [...] Ninieiſzego Praeſidenta naſſego Samlandskiego [...]/ wſpol s Conſiſtorzem y Comiſarsmi [...]/ aby tę naſzę vſtawę koſciełną [...] w tych źiemiach naſzych [...] pospiech brać y ſtanowic/ dopomagali. UstKościel b3.]
2. Szybkość, prędkość (2): Celeritas – Poſpiech wartkoſzc, prętkoſzc. Calep 177a.
Wyrażenie przyimkowe: »na pośpiech« (1): Wieſieni to maſz obacżyć/ Co ná Wioſnę w ſtáyni ma być. Nie zła też ſiecżká ná poſpiech/ Bo dáleko ſwięty Woyciech. RejZwierc 237v.

Synonimy: 1. kwapienie, prędkość.

Cf NIEPOŚPIECH, [POŚPIECHA], POŚPIESZANIE, POŚPIESZENIE, [POŚPIESZNOŚĆ], SPIESZENIE, ŚPIESZNOŚĆ

MP