[zaloguj się]
[pdf]

POTRZEBIZNA (1) sb f

e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N potrzebizna
A potrzebiznę potrzebizny
L potrzebiznie potrzebiznach

sg N potrzebizna. ◊ [A potrzebiznę. ◊ L potrzebiznie. ◊ pl A potrzebizny. ◊ L potrzebiznach.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

I. W funkcji właściwej:
1. [To, że coś, czego w danym momencie brak, jest konieczne do osiągnięcia czegoś:
Zwrot: »potrzebiznę [czego] mieć«: nyeopusczaiczie vczinycz, Czo wam mowia, Ale rzeczczie, yss pan tego potrzebysne ma SprChęd 12.]
2. Sytuacja wymagająca pomocy:
[Wyrażenie przyimkowe: »w [czyjej] potrzebiznie ([czyich] potrzebiznach)«: [mówi Jezus:] tego [człowieka] ÿa w ÿego potrzebÿznach nÿgdÿ nÿe opuszczÿe. ModlKonst 131; w kazdeÿ potrzebÿznÿe wlaszneÿ ÿ pospolÿteÿ do modlÿtwÿ szÿe zawzdÿ vczÿekaÿ ModlKonst 153, 154; ModlKobiet 31v; á możeſz mi pomocz y łaſkawą pomoczniczą być W mogich potrzebiznach Pozdraw G7v, G8v.]
a. Bieda, niedostatek: Indigentia, Potrzebizná/ Niedoſtátek. Mącz 100d.
3. [Rzeczy potrzebne [na co]: abilo yest tedi wpiatek, wktoris [Żydzi] przigotowaly potrzebisny na ych nyedziele SprChęd 80.]
II. [W funkcji czasownika niewłaściwego [praes: potrzebizna jest, praet: potrzebizna była, con: by była potrzebizna]: A viſitatorouie tham kedi viſituią niemaią dlugo mieſzkacz [...]. Oprócz ze bi bela potrzebizna. StatNorb 105v.

potrzebizna komu: Potrzebisna yest wa(m) [...], aby yeden czlowiek vmarl zalud SprChęd 8. Cf Fraza.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby, iżby, iże]: Bo potrzebysna byla, aby pyerwey wyelka nocz wyobrazona godviancz przimowal, Apothem sswiathoscz prawey wyelkenoczy SprChęd 25, 3, 4, 5, 19.

Fraza: »co jest potrzebizna« [w tym: komu; ku czemu]: kvp tho, czo potrzebyssna yest kv dnyu wyelkonocznemv SprChęd 30; Pytayczie mye a mowczie, czo gesth wam potrzebysna. SprChęd 128.]

Synonimy: I.2.a. bieda, mizeryja, nędza, niedostatek, ubostwo.

Cf POTRZEBIZNOŚĆ, POTRZEBNOŚĆ

RS, KW