[zaloguj się]
[pdf]

POWAŻNIE (33) av

o oraz e jasne, a pochylone (w tym 2 r. błędne znakowanie).

comp powåżni(e)j (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Zachowując powagę, z powagą, z godnością, dostojnie; graviter Mącz, Modrz, Cn; magnifice Mącz; delicate PolAnt; excelse Calep; cum gravitate, mature, severe Cn (22): RejJóz F8; zacnych wiele ludzi/ s tego domu [Zarębów] było/ Y nigdy ſie to gniazdo/ nicżym nie zelżyło. Acż im cżáſem Wenuſek/ potroſze mędrował/ Lecż ſie káżdy poważnie/ z nim záwżdy záchował. RejZwierz 71; Velificari honori suo per translationem Poważnie ſie nieść/ chwały czći y powagi ſzukáć. Mącz 479a; RejZwierc 104; BudBib 1.Reg 15/32; WIncencyus z Wálencyey [...] ieſzcże lat dzieśiąći niemaiąc: gdy rzadko á poważnie igrał zrowienniki/ [...] wſtępował ná mieyſce iákie wyżſze/ mowiąc: pátrzćie iáko ia będę kazał. SkarŻyw 308; Calep 383a.

W połączeniach szeregowych (4): GroicPorz i4; gdy o rzecżach wielkich mowić przydzie/ áby [dworzanin] poważnie/ rzeźwie/y potężnie/ mowił/ obieráiąc ſłowá właſne GórnDworz F8v; ModrzBaz 30v; [Sachmat] ſmiele/ dowodnie/ poważnie/ y z wielką wſpániáłością ſkárżył ſię długą rzeczą ná Krolá Alexandrá StryjKron 692.

W przeciwstawieniach: »płocho, przewrotnie ... poważnie« (2): Przytem ſobie nie płocho niepoczynáł ale wſzyſtko poważnie/ Oſoba iego mowa i słowa barzo ważné były MurzHist T2; ModrzBaz 30v.

Zwroty: »poważnie chodzić, kroczyć, postępować« = magnifice incedere Mącz (1:1:1): Mącz 44a; Podnioſły ſię/ mowi Prorok/ corki Syońſkie: chodzą z wyćiągnioną ſzyią/ mrugáiąc/ á poważnie poſtępuiąc. SkarKaz 580b; Ale ktoſz ono w ſtroiu iákoby Fráncuſkim, Doſyć poważnie kroczy? CiekPotr 64.

»poważnie mowić, mowiący« = graviter loqui, graviloquus Mącz (5:1): KwiatKsiąż H3v; Mącz 149c, 197b; odpowiedział pan Kriſki [...] Ani ia teżchczę áby záwżdy poważnie mowił [dworzanin]/ ále o rzecżach żártownych/ s kunſzthem/ á wſzákże áby ſie przedſię miał ná piecży/ żeby cżego dziećinnego po nim znáć nie było. GórnDworz F8v, F8v; o tem będźiemy rozumieć/ iż [dobry senator] nieſkwápliwie dla leniſtwá/ nieprzewrotnie dla popędliwośći ábo námiętnośći ſerdecżnych/ ále y poważnie y wiernie y mężnie mowi [et graviter, et fideliter, et fortiter dicere]: [...] á dobrego Senatorá vrząd y powinność doſtátecżnie wykonywa. ModrzBaz 30v.

»poważnie sobie poczynać, czynić« = agere cum dignitate Mącz [szyk zmienny] (3:1): MurzHist T2; káżdy [mający sprawę w sądzie] ſobie poważnie/ vtćiwie/ á ſtátecznie poczyna/ nie ináczey iáko przed Sądem Bożym GroicPorz i4; Mącz 484a; RejPosWstaw 22.

Szeregi: »bacznie a poważnie« (1): Loqui mature et graviter, Bácznie á powáżnie mówić Mącz 197b.

»dobrze a poważnie« (1): Przetoż y Sálomon dobrze á poważnie nas w tym vpomina RejPosWstaw [412]v.

»poważnie i ochędożnie« (1): przes philoſophią możemy dobrze porozumieć/ [...] á przez wymowę poważnie y ochedożnie możemy mowić. KwiatKsiąż H3v.

»pięknie a poważnie« (1): Agere cum dignitate et venustate, Pięknie á poważnie ſobie poczynáć. Mącz 484a.

2. Traktując z powagą, z szacunkiem, na serio; cum gravitate, graviter Cn (8): ſłyſzyſz s piſmá pewnego/ co to ieſt ſłowo Páńſkie/ á iákoby miáło być w nas poważnie chowano/ y iákobyſmy ſie mieli o nim pilnie pytáć RejPos 64v; KuczbKat 121; ReszPrz 46.
Zwrot: »poważnie sprawować, sprawowan« (1:1): RejPos 42v; Páſterze Kośćiołá Powſzechnego winni tego doźrzeć/ wedle roſkazánia Bożego y Páwłá s. áby w Kośćiele wſzyſtko poważnie á porządnie ſpráwowano było WujJud 235v.
Szeregi: »poważnie a porządnie« (1): WujJud 235v cf Zwrot.

»sławnie a poważnie« (1): Sławnie thu tedy á poważnie záleca náukę Ewányeliey S. przez ktorą tho ſwięte á wiecżne Kroleſtwo Páná tego ieſt záłożone LubPs V2v.

»poważnie i wiemie« [szyk 1:1] (2): Spráwuie teraz Kromer v Ceſárzá rzeczy Krolá ſwego wiernie/ y poważnie: w Oſobie iego ták vczćion/ y vważon ieſt Krol y narod Polſki OrzRozm P4; SkarŻyw 542.

3. Mocno, znacznie, w dużej mierze (3): Wſzák tę dawno przypowieść wſpomináią báby/ Gdy przeſádziſz ſzáłwią iuż poważniey roſcie PaprPan P4v; Swieccy krolowie gdy od śiebie vrzędy ſtáwią/ dáią im moc ná zapłátę dobrym y złym/ [...] Co dáleko poważniey z więtſzym pożytkiem poddánych ſwoich P.IEZVS vczynił. SkarKaz 206b.
Przen (1): Abowiemeś ty chodząc po rozlicznych drogach napiłeś ſie wiele kroć wody rozlicznych przykroſći/ á przeto też głowá będzie twoiá poważnie wynieſioná nád wſſytki me możnoſći. RejPs 165v.

Synonimy: 1. dostojnie, godnie, statecznie; 2. statecznie, surowie; 3. barzo, mocnie, znacznie.

Cf NIEPOWAŻNIE, WAŻNIE

JR