[zaloguj się]
[pdf]

GODNIE (90) av

godnie (65), godno (22) [tylko w znacz. II.], godnie a. godno (3); godnie PatKaz II, RejPs, LibLeg, SeklKat (2), Diar, SeklPieś, RejWiz, Leop, KwiatKsiąż, Mącz (5), GórnDworz, RejPos (4), RejPosWiecz2 (2), RejPosWiecz3, BiałKat, WujJud (4), CzechRozm, ModrzBaz, SkarJedn, StryjKron, KochEpit, WerGośc, Calep (3), GrabowSet, LatHar (12), RybGęśli, WujNT (5), SarnStat, SiebRozmyśl, SkarKaz, CiekPotr, CzahTr (2); godno OpecŻyw (2), MiechGlab, RejJóz, KromRozm III, RejZwierz, BielKron (2), GrzegRóżn, SarnUzn, SienLek (4), LeovPrzep, Strum, BudNT, KochPs, KochFr, ReszList, GosłCast; godnie : godno ArtKanc (1 : 3).

Oba o oraz e jasne.

comp godni(e)j (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

I.
1. Zasłużenie, słusznie, sprawiedliwie (6): O iako Grośna pokuta/ przyſzła godnie na człowieka/ za grzech pierſſego wieka. SeklPieś 32; GórnDworz Ii3; RejPos 280; moc niezlicżona ieſt przedźiwnych tytułow/ ktoremi ieſt tá święta Pánná godnie vracżoná. LatHar 478.
Zwrot: »godnie zasłużyć« (2): RejPs 36; day mi tego vżyć/ Yż bym twe dobrodźieyſtwá godnie mogł záſłużyć. CzahTr B2v.
2. W sposób lub w stopniu stanowiącym właściwą rekompensatę, mniej więcej dorównującym wartości tego, za co się odpłaca; digne Cn (35): A kto ſię zá to dobrodzieyſtwo wſzechmogącego Bogá godnie wydziękowáć może? SkarJedn 270; ma być záklęty do tego cżáſu áż godnie odpokutuie WerGośc 269; LatHar 456, 486.
a. Z należytym nabożeństwem, bojaźnią bożą, przygotowaniem; digne Modrz (31): PatKaz II 49; SeklKat Y; RejPos 90v, 286v; Nikt godnie ſwiątośći ciáłá Páná Kriſkuowego [!] pożywáć nie może/ kto pirwey nie pożywa vſtáwicżnie ciáłá iego. RejPosWiecz2 90v marg, 90v; RejPosWiecz3 97v; BiałKat 286 marg; WujJud 163, 234v, 238v; ModrzBaz 62v; ArtKanc E7, S4v; Rządź ſmyſły/ by godnie dobrodźieyſtwá twoie Przyimuiąc/ mnie ſynem godnym okazáły GrabowSet C3; LatHar 187, 207, 216, 408; RybGęśli C; Abyśćie obcowáli godnie Bogu. WujNT 278, 361; SiebRozmyśl G2; SkarKaz 159a; CzahTr C2v.

W charakterystycznych połączeniach: godnie chwalić, czcić, mowić, nagotować się, obcować, pożywać (5), prosić, przyjąć (przyjmować, przyjmujący) (7), używać (5).

Szereg: »godnie, (a, i) dostojnie (a. przystojnie)« [szyk 5 : 1] (6): SeklKat X4v; RejPos 159; ábyſmy mogli przyimowáć godnie/ ciáło y krew Kryſtuſowę doſtoynie. ArtKanc N8; LatHar 245, 352; gotow ieſt wyſłucháć go/ y dáć mu to wſzytko/ [...] o cokolwiek godnie á przyſtoynie proſi. WujNT 787.
3. Dobrze, właściwie, należycie, tak jak trzeba dla osiągnięcia pomyślnych wyników; idonee, merito, rite Mącz; condigne Calep (18): áleś żądał mądrośći y vmienia/ ábyś mogł godnie ſądzić lud moy [ut iudicare possis populum meum] Leop 2.Par 1/11; KwiatKsiąż Q2v; Mącz 164c, 217d, 356d; WujJud 160v; áby [...] gránic Wielkiego Xięſtwá Litewſkiego [...] czuynie bronili/ y ſpolną Bráterſką iednoſcią y miłoſcią godnie rozmnażáli. StryjKron 350; KochEpit A3v; Calep 235b; LatHar 449, 616; ábyśćie chodźili przyſtoynie/ Bogu ſię we wſzem podobáiąc (marg) godnie Pánu ná wſzelákie vpodobánie. G. (‒) WujNT Col 1/10; SarnStat 357; bo ludźie vrzędy, Y ludźmi doſtoieńſtwá godnie ſtoią wſzędy. CiekPotr )?(2.

W charakterystycznych połączeniach: godnie obierać się, odpowiedzieć, rozumieć, sądzić, służyć (4), sprawować (się) (2).

Szeregi: »godnie i pożytecznie« (1): do ktorego pocztu nieco przyczyniwszy mogą godnie i pożytecznie służyć Rzeczypospolitej. Diar 77.

»godnie i przystojnie« (3): CzechRozm 225; LatHar 621; Káżdy ma [...] ſpráwowáć ſię godnie y przyſtoynie powołániu ſwemu. WujNT Cccccc3v.

4. Prawomocnie, zgodnie z prawem; licito Cn (1): yſch pan Hilyaſch Voyewoda na myeſcze oycza ſzwego godnye przeſz poddane yeſth podnyeſſzyon LibLeg 11/163v.
5. Wspaniale, znamienicie (1): Divine, Doſtoyne [!]/ Godnie/ et Divinitus Adverbia, Z bożey łáski/ z boskiey mocy. Mącz 91c.
6. Łaskawie, życzliwie, uczynnie (1): Dignanter ‒ Godnie. Calep 323b.
** Bez wystarczającego kontekstu (2): Digne, Godnie/ Doſtoynie. Mącz 89a; Calep 323b.
II. W funkcji orzeczenia : można, należy, warto, przystoi [w tym: „godno” (22)] (26): SienLek 145v; Pánie/ godnoli/ niech tę roſkoſz z tobą czuię KochFr 40.

godno u kogo (1): Iesli więc godno v Bogá [iustum apud Deum]/ oddać tym co ściſkáią was/ vćiſk BudNT 2.Thess 1/6.

cum inf (16): OpecŻyw 19; To też godno wiedzieć iż z morza wielkiego połnocnego pochodzą riby [...], kthore na gory nad Morzem będące z wodi wyſkakuią MiechGlab 61; A iſcie by twoie ſlowa złotem piſać godno RejJóz L6; KromRozm III Cv; Bo potym tho ten Dawid wyłożył nadobnie/ Kogoby ták mądrego przezwáć było godnie. RejWiz 129v; Tyby godno powieſzáć/ y z mięſem y s ſkorą, RejZwierz 67v; GrzegRóżn N4v; SarnUzn F3; Gdy żyłę zátną/ á kreẃ idźie czarna á gęſta/ nie dobrać ieſt/ á tęć godno wypuśćić. SienLek 33v, 3, 29; Porownayćie ſie iedno málucżko z nimi/ á poznamy ktorych piſmu y wykłádom wierzyć godniey WujJud 35, 119v; BudNT 2.Thess 1/6; Chwalćie páná: godno dáć cześć pánu temu KochPs 212; ReszList 172.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby (7), iż (1)] (8): Godno tedy ieſt/ ijż gdy ciala ſwiętych bywaią tzciouy [!] na ziemi/ więcéy cialo Mariéy má bytz vtzcione OpecŻyw 181; Godniey by ſnadz abys nas dał wſzytki zywo pogrzeſcz RejJóz O8; ná wſzytki złe rzecży [...] ſie vdał/ ták iż nie ieſt godno áby co o nim dobrego piſano BielKron 144v, 141; LeovPrzep bv; Strum R3v; ArtKanc K5; GosłCast 5.

Szereg: »godno i przystojno« (1): wypráwiwſzy go z tąd do cudźych [!] dworów w Láćińſkim vbierze y ięzyku: godno y przyſtoyno, áby ſie téż był v náſzych po Połſku vkazał. GosłCast 5.

Synonimy: 2. dostojnie, przystojnie; 3. przystojnie; 4. gruntownie.

Cf NIEGODNIE

KW