[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSTOJNIE (238) av

przystojnie (211), przystojno (13) [w znacz. II.], przystojnie a. przystojno (14); przystojno SienLek, BielSat, SkarJedn (2), Calag, BielRozm, SkarKazSej; przystojnie : przystojno Diar (1:2), KuczbKat (4:1), BudNT (2:1), SkarŻyw (3:1), WujNT (10:1), GosłCast (1:1). [Za postaci wątpliwe w znacz. II. uznano comp z tekstów, w których nie ma stopnia równego lub występuje on w obu odmiankach; comp i sup z innych tekstów zostały podciągnięte pod panującą w nich wyłącznie postać stopnia równego; w znacz I. zawsze pod przystojnie.]

Oba o jasne; -e (14), -é (1) Calep.

comp i sup (45+5) -przystojniéj (48), przystojni (2); przystojni CzahTr; przystojniéj : przystojni BielKron (1:1); ◊ -éj (4), -(e)j (44). sup nå- (4), nåj- (1) NiemObr.

Składnia comp: przystojniej (a)niżli, niż (14).

Sł stp brak, Cn: przystojnie, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów): przystojnie.

I. W funkcji właściwej (180):
1. Jak przystoi, należy, jak być powinno; właściwie, należycie, odpowiednio; decenter Mącz, PolAnt, Calep, Cn; legitime PolAnt, Modrz, Vulg; competenter, condecenter, convenienter Calep, Cn; digne Vulg; dextre Mącz; apte, cum dignitate, optimatum Modrz; fas, urbane Calep; non indigne JanPrzyw; bono modo, condecore, condigne, decore, rite Cn (177): HistAlHUng A3; Ktory pokoj aby bezpieczniejszy każdemu był, winę tę zakładać raczy i nie stawi jej JKM na wszyćki, boby na to wszyscy przystojnie zezwalać mieli Diar 62; BibRadz *3v; iże to piſánie ktore [...] Grzegorz Páweł teraz ná iáśnią wydawa/ ty przyiaćielſkie á przyſtoynie (odłożywſzy precz ná ſtronę wſzytki áfecti y ktemu zazdrośc [!]) będźieſz ſobie wykłádał GrzegRóżn A2; Mącz 84a; iż tego białymgłowam dopuſzcżono/ áby ſie ſtroiły/ áby ſie ſtáráły o czudność/ y o tho iáko iey przyſtoynie pomoc GórnDworz X3v, Ff2v; HistLan A4; KuczbKat 215, 230; RejZwierc 146; Dwor też Krolá zmárłego iechał práwie ſtroynie/ Po vſárſku/ s proporcy ſwietnymi przyſtoynie. StryjWjaz B3v; CzechRozm 226v; KarnNap A2v; Záprawdę áni poſpolitego cżłowieká/ áni przednieyſzych w źiemi oſob pánowánie/ niemoże śię ná vrzędźie ſwym przyſtoynie záchowáć/ ieſliby pirwey niewźięło ná śię podobieńſtwá pánowánia iedney oſoby ModrzBaz 25, 26, 106v, 132v; Co noc/ to rozbiérayćie dniá przéſzłégo ſpráwy/ Tom przyſtoynie vczynił/ tum Bogu niepráwy. KochPs 6; CzechEpPOrz *2v; A to ieſt ſzcżyra prawdá/ iż gdy kto w piśmie ś. przyſtoynie poſtępowáć będźie/ [...] zgłodniáłey duſzy pokarm [...] naydźie. NiemObr 81, 33, 70; KochFr 53; WisznTr 5; kiedy ná świát człowiek/ y ine wſzyſtkie źwierżetá wyniść miáły/ roſkazáli Bogowie Prometheuſzowi/ y Epimetheuſzowi/ żeby oni káżdy rodzay prżyſtoynie ozdobili/ y iákimkolwiek właſnym prżymiotem/ ták obwárowáli/ iakoby trwáć mogl. GórnRozm N; Calep 235a, 256a, 291a; GrabowSet S4; lecz ia/ idąc w drogę Obiecáną/ przyſtoynie ſkłonię piérwéy nogę do káplice twych przodków KochFrag 42; KTo ſię w nabożne rozcżytánie męki Páńſkiey przyſtoynie wpráwi/ ten y Pánu Bogu rzecż miłą/ y ſobie bárzo pożytecżną vcżyni. LatHar 256, 121, 575, 630, 635, 644, 666; WujNT 195; IZ wiele dóbr Kośćielnych od Kośćiołów y Klaſztorów nieſłuſznie ieſt álienowánych/ ták/ iż powinnośćiam onych kośćiołów nie może ſie przyſtoynie doſyć czynić. SarnStat 182 [idem] 210; KlonKr A3v.

W połączeniu z przymiotnikiem (1): NAſze záiſte ná ten cżás przedśię wźięćie było/ ábychmy [...] też ludźi vcżone przeſtrzegli/ áby tego ſtanu ktorem ſię báwią przyſtoynie pilni byli ModrzBaz 135.

W połączeniach szeregowych (2): nie iednym tylko świádectwem [miał ksiądz kanonik dowieść rzeczy swej]/ ále iż cżáſem miárą obfitą [...] miał ie przynośić: iednák tego nigdźiey ſtátecżnie/ porządnie/ y przyſtoynie nie vcżynił CzechEp 138; niechćiey iárzmá tego zbáwiennego [tj. pięciorga przykazań kościelnych] z śiebie ſkłádáć: zwłaſzcżá iż ſię káżda rzecż z tych piąći/ y mądrze y przyſtoynie y pożytecżnie bárzo poſtánowiłá. LatHar 121.

Szeregi: »dobrze i (a) przystojnie« (3): KarnNap D2; Kto tedy chce poznáć y vwáżyć zacność y poſtępek piſmá świętego/ potrzebá naypierwey ſpoſob wiary Chriſtyáńſkiey/ dobrze y przyſtoynie wyrozumieć. NiemObr 68, 99.

»poczciwie i przystojnie« (1): Urbane, Facete, lepide, venuste – Poccziwie y prziſtoinie. Calep 1142a.

»przystojnie i porządnie« (1): A ták bráćia/ rádzi prorokuyćie/ á mowić ięzykami nie zábrániayćie. A wſzytko przyſtoynie y porządnie [decenter et secundum ordinem] niech bywa. BudNT 1.Cor 14/39. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»przystojnie a podług powinności« (1): owſzem widźi mu ſię [pijanemu]/ że prżyſtoynie/ á práwie podług powinnośći ſwey czyni/ áno wſzyſtko opák ſię ma GórnRozm H3.

»słusznie, (i, a) przystojnie« (4): CzechRozm 93; Máieſtat tedy ieſt wielmożność á doſtoyność [...] tych ktorzi słuſznie á przyſtoynie Rzecżpoſpolitą rządzą [legitime rempublicam gerunt] ModrzBaz 82; Calep 409a; LatHar 261.

»snadnie a (i) przystojnie« (2): Y tákem v ſyebie vważył moy miłoſćiwy Pánie/ ábym tey pracey iákaſzkolwiek ieſth/ nikomu innemu ſnádniey á przyſtoyniey nie przypiſał/ iáko w. W. ſwoiemu miłoſćiwemu á przyrodzonemu Pánu. GroicPorz A4v; CzechEpPOrz *4.

»właśnie i przystojnie« (1): Przypátruiąc ſię y temu/ iáko nie tylko w ſłowo Boże: [...] ále y w Pátreſy wglądamy: y o tym też potym rozſądek dáć/ [...] kto właſniey y przyſtoyniey/ ták świádectw piſmá ś. iáko y ſtárych Patreſow piſm vżywa CzechEpPOrz **2.

a. Zgodnie z zasadami moralnymi, przyzwoicie, obyczajnie, uczciwie, cnotliwie (31): Dáley Páweł S. do Ephezow piſſe. Proſſę was ya wyęźyeń w Pánye/ ábyſćye przyſtoynye chodźili [w] wezwányu/ ktorymeſćye wezwáni KromRozm I B4v; BibRadz 2.Tim 2/5; nie ieſt rzecż można/ áby kiedy ſam [człowiek] s ſiebie przyſtoinie żyć mogł. GórnDworz A2v; Gdy kto Bożych dárow hoynie/ Vżywa ná wſzem przyſtoynie/ Miłuiąc wiernie káżdego/ Ten pewien wſzego dobrego. RejZwierc 231v; gdy to wieſz/ á tego ſie náucżyć chceſz/ iákobyś krzyż ten [Chrystusowy] przyſtoynie noſić mogł: y w nim do końcá wytrwáć: tedy to wiedźieć maſz: iż [...] CzechRozm 226v, 225, 226v [2 r.], 228v, *2; Nic ſie nie odchyláią [Jerzy Broniewski z braćmi] od przodkow ſwych ſławy/ Káżdy z nich ſwoię młodość dość przyſtoynie trawi PaprPan E3; KochPs 47; NiemObr 86; GostGosp 14; Przeſtańćie (powiáda [Izajasz]) cżynić przewrotnie/ á vcżćie ſię żywot wieść przyſtoynie. LatHar +2, 51, 305, 663; A wiemy że dobry ieſt zakon/ ieſliby go kto przyſtoynie vżywał WujNT 1.Tim 1/8, Col 1/10, 1.Thess 2/12; SarnStat 16; CiekPotr 25; ZbylPrzyg B4v.

W połączeniach szeregowych (2): CzechRozm 224; WIele ná tym należy/ Chrzesćijáninie miły/ ábyś káżdy dźień nabożnie/ vcżćiwie y przyſtoynie w boiáźni Bożey ſtrawił. LatHar 1.

Szeregi: »cnotliwie a przystojnie« (1): doſyć będźie/ kiedy ten który záchowánia ſzuka/ cnotliwie á przyſtoynie ſię w káżdéy rzeczy záchowa KochCn B4.

»dobrze i przystojnie« (1): A ieſli też kiedy co pocżnie y vcżyni [człowiek] dobrze y przyſtoynie według Bogá: tedy to wſzyſtko nie będźie z niego/ ále z Bogá/ ktory go do tego ſpoſobnym vcżynił CzechRozm 213.

»godnie i przystojnie« (1): [...] pámiętáiąc ná onę Páwłá świętego náukę/ w ktorey nápomina ábyſmy godnie y przyſtoynie chodźili CzechRozm 225.

»przystojnie i pobożnie« (1): Vczyniſz to przyſtoynie, iáko záwſze czyniſz, Y pobożnie: gdy oycá będzieſz czćił ſwoiego. CiekPotr 19.

»sprawiedliwie i przystojnie« (1): á będąc z nimi [św. Epifaniusz z ludem nieokrzesanym]/ niedopuśćił im nic pobożnego y okrutnego pocżynáć: ták iſz przy nim záchowáć ſię ſpráwiedliwie y przyſtoynie muſieli. SkarŻyw 453.

b. Tak, jak ktoś zasługuje, sprawiedliwie (26): Leop 2.Par 1/10; RejZwierz 5v; KwiatKsiąż D3v; A ieſlim cie [ojcze] też kiedy przed tym przegniewáłá/ Y mniey przyſtoynie przećiw tobie záchowáłá/ Proſzę prze Bog ábyś mi wſzytkiego przebacżył HistLan C4, Dv; Náſzy też do Páryżá prowádzeni hoynie/ Támże z wielkim tryumphem przyięći przyſtoynie. StryjWjaz A4, B; PaprPan O3v; wſzákże kto ſię krzywdy vcżynioney przyſtoynie mśći/ [...] ten Rzecżypoſpolitey zacną posługę cżyni. ModrzBaz 104v; SkarŻyw 399; CzechEp 75; zemną ſię nie do końcá przyſtoynie obſzedł [ksiądz kanonik]/ bo dniá wcżoráyſzego mieyſce rozmowie náznácżywſzy/ názáiutrz ſentencyą odmienił NiemObr 25; ReszList 173; Competenter – Przinaleziczie, wedleząsługy. Przyſtoinie. Calep 227a; Pánno znácżnemi cudy przy śmierći y po ſmierći twey przyſtoynie wſławioná/ modl ſię zá námi. LatHar 504; WujNT Eph 6 arg; SarnStat 9, 889; VotSzl C4v.

W połączeniu szeregowym (1): zaczym wolni tez iuz bedąć od związku Vniey, y przysiąg naszych moglismy słusznie radzic osobie sami ale [...] chcąc to condonowac fraternae charitati, tym sposobem, aby się to nąm słusznie y przystoinie vczciwie pierwey nagrodzieło. ActReg 40.

Szeregi: »przystojnie i dobrze« (1): W teyże Przedmowie X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ zádáie nam to: [...] żebyſmy ſię tu do Polſki/ z inſzych kráiow/ zbieżeć mieli etc. Co iáko też przyſtoynie y dobrze mowi/ inſzy ſądźić będą. CzechEp 57.

»przystojnie a poćciwie« (1): Gdyż oni ſtárzy święći ludźie/ doſyć doſtátecżną vcżćiwość w tym pokłádáli/ kiedy przyſtoynie/ á poććiwie ćiáłá święte do źiemię [!] pochowáne były po śmierći. WujJudConf 61.

»przystojnie i prawdziwie« (1): żeby mu [Grzegorzowi I] właſnie podpis ten/ ſługá ſług Bożych/ należał: iednák ia tego bacżyć nie mogę/ iáko go przyſtoynie y prawdźiwie namiáſtkowie iego vżywáć mogą? CzechEp 334.

»słusznie i przystojnie« (2): Słuſznie y przyſtoynie oſoby W⟨aszych⟩ M⟨iłości⟩ zá to odemnie máią bydź vważoné JanNKar Bv, Bv. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

c. Rozsądnie, z należytym uzasadnieniem, trafnie (23): Przyſtoynieby też tu miałá być ſztrofowána y zgromiona niepobożna śmiáłość ludźi onych/ ktorzy ten dar Boży wydźieráią ludowi Bożemu/ zákázuiąc y zápowiedáiąc im cżytania piſm świętych BibRadz *3v; KwiatKsiąż E4v; Mącz 79c; Mieyſcá teras te/ ktore Antykryſt ná ſwe duſze wiodł [tj. którymi przeciwnicy religijni dowodzili istnienia dusz]/ poznawſzy z nich prawdźiwym wyrozumienim: będźieſz mogł y ine tym podobne łatwie przyſtoynie rozeznáć GrzegŚm [67]; Bárzo też przyſtoynie w tym Przykazániu ſłowo vcżćiwości położono/ á nie miłośći álbo boiáźni KuczbKat 304; WujJud 5, 263v; Boim [Koryntianom] bárzo przyſtoynie Apoſtoł piſze/ iż niemáſz tego cżłowieká ktoryby winnicę ſadził/ á owocuby zniey nie vżywał. BudNT przedm a5v; CzechRozm 137v; SkarŻyw 131; CzechEp 104, 220, 342; To X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ po Polſku wykłádáiąc/ áffirmátywy vżywa: we trzech iednákiey cżći. Niechay káżdy vważa przyſtoynieli to X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ vcżynił NiemObr 123; [Przyſtoynie [Pan Jezus] z rozmnazániém lat/ rozmnażanié mądrośći przyłączył BiałPos 137 (Linde)].
Szeregi: »porządnie i przystojnie« (1): Lacnoć cżłowiekowi/ záwiedzionemu w błąd/ wiele mowić: ále tego porządnie y przyſtoynie dowieść/ y to co twierdzi prawdziwą rzecżą pokázáć/ nie ták łácno bywa. CzechRozm 69.

»słusznie i (a) przystojnie« (3): RejPosWiecz2 91v; Bo iáko w ćiele/ cżęść od cżęśći cżłonki dźielą/ ták też w tym Wiáry wyznániu/ ſłuſznie y przyſtoynie cżłonkiem to zowiemy/ cokolwiek o káżdey cżęśći z oſobná wierzyć mamy. KuczbKat 10; OrzJan 95.

»(nie) właśnie ani (a, i) przystojnie« (4): RejPosWstaw [213]; od śmierći powſtánie cżłowiekowi tylko prawdziwemu należy/ á nie ániołowi duchowi/ z ktorego wy ſobie ſyná Bożego máluiećie/ y nie właſnie áni przyſtoynie Bogiem ſłowem názywaćie CzechRozm 55, 125; NiemObr 163.

Iron. (1):

W połączeniu szeregowym (1): Bo ieſli [według księdza kanonika] źiemiá ieſt cżłowiecżeńſtwem/ iż ieſt podnożkiem: á niebo záś/ będąc ſtolicą/ cżymże też wżdy v tego Bogá będźie? [...] Ale ták właśnie dobrze y przyſtoynie I.M. X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ dowodźi tym podnożkiem wćielonego cżłowiecżeńſtwá Páná Chriſtuſowego/ iáko y botámi ábo trzewikámi CzechEp 171.

d. Zgodnie z przepisami, nakazami (głównie religijnymi); nabożnie (38): MurzNT 8v; ktore [wojny] niemogą być ſpráwiedliwe/ ieſliby wprzod niebyły przyſtoynie przez vpominánie ſię ſwego opowiedźiáne. ModrzBaz 136, 104v; Páná przyſtoynie chwalą vczćiwi. KochPs 45; NiemObr 129; gdiz Pan obiecal dac kazdemu wſzitko podlug miſli/ to oco go kto prziſtoime [!] á ſpokora proſi PaprUp D2; Ieſtći też to ieden dźienny ćiężar y vpalenie/ przyſtoynie modlitwę odpráwić LatHar +8v; Pánno cżterdźieſtego dniá po národzeniu/ dźiećiątko Páná IEzuſá/ do Kośćiołá z ofiárą przyſtoynie nioſąca/ modl ſię zá námi. LatHar 502, [+9], 22, 81, 111, 131 (18); WujNT 3.Ioann 6; pomoż y mnie [Matko Boża] ábych przyſtoynie iáko potrzebá mowił: gdy ſławić chcę Syná twego/ y ćiebie mátkę iego SkarKaz 576b.

przystojnie czemu (3): PRoſzę was tedy ia więźień w Pánu/ ábyśćie żyli przyſtoynie temu powołániu ktorymeśćie powołáni WujNT Eph 4/1, Philipp 1 arg, Cccccc3v.

Szeregi: »godnie i przystojnie« [szyk 4:1] (5): áby ták tobie odkupićielowi/ Bogu/ y Pánu náſzemu/ z Oycem/ y Duchem S. cżeść y chwałá przyſtoynie y godnie ſię oddawáła LatHar 352, 245, 621; Káżdy ma trwáć w ſwym wezwániu ábo powołániu. [...] Y ſpráwowáć ſię godnie y przyſtoynie powołániu ſwemu. WujNT Cccccc3v, 787.

»przystojnie a porządnie« (1): Abowiem wiedzą to wſzyſcy w Kośćiele/ że nie iednáka ieſt ważność iednego álbo drugiego Doktorá gdy piſze/ á Conciliy przyſtoynie á porządnie zgromádzonych. WujJud 36v.

»prawnie a przystojnie« (1): Cżemuby nierácżey tá rzecż ſzłá práwnie á przyſtoynie [iure et aequitate]? cżemuby y z kłamſtwá y ze złodźieyſtwá nierácżey ſię káżdy wywodźił/ ábo świádkámi/ ábo iákim inſzym słuſznym ſpoſobem? ModrzBaz 61.

»słusznie i przystojnie« (1): Gdyż tych cżáſow/ ludźie máło nie wſzyſcy/ przywłaſzcżáią to ſobie/ iż Bogá ſłuſznie y przyſtoynie chwalą NiemObr 70.

»sprawiedliwie a przystojnie« (1): A niema [zwierzchny pan] iuż ná tem przeſtáć/ że ſpráwiedliwie á przyſtoynie [legitime] páńſtwá doſtał. Bo ieſli go nieprzyſtoynie będźie vżywał/ [...] ModrzBaz 23v.

»uczciwie a (i) przystojnie« (2): [konfesjonista opisuje przebieg nabożeństwa w swoim zborze:] y támże y ſam [pasterz] pożywa y rozdáie drugim biorącym cáły Sákráment [...]. A náoſtátek dźiękcżynienie bywa. (–) To wſzyſtko dáleko vććiwiey y przyſtoyniey w Kośćiele Powſzechnym zdawná mamy. WujJud 227v; LatHar 188.

2. Prawdopodobnie: Bezpiecznie (3): ActReg 54; pewnie y o ieden włos ſzwánkowáć nie może/ kto pod zaſłoną ſkrzydeł twych [Panie] [...]/ przyſtoynie vlęże. LatHar 642.
Szereg: »beśpiecznie i przystojnie« (1): Potrzebá tedy vcżćiwemu cżłowiekowi w ktorąkolwiek batę ábo łodź wſtąpić: ieſli ſię chce beśpiecżnie y przyſtoynie potym morzu woźić. KlonFlis A4v.
II. W funkcji orzecznika: przystoi, godzi się, potrzeba, wypada; decorum esse PolAnt; convenire, decere Calag (58): Przeto też tego ſwiętego Muzyká y s pioſnkámi iego [tj. psalmy Dawida]/ przyſtoynie mi ſie widzyáło w ſpołecżne thowárzyſtwo W.P.W. przyłącżyć. Aby ſie ták tym ſławniey tá náuká ſpiewánia ku ćći á ku chwale Pánu Bogu wſzechmocnemu rozmnażáłá. LubPs A2; SienLek Vuu4v; Iednák przedśię dáleko przyſtoyniey ieſt y beſpiecżniey/ kiedy iednoſtáynie wſzyſcy iednymi vſty chwalą P. Bogá WujJud 185; PaprPan B3v; Geziemen. Záleżeć/ et przyſtoyno być/ et Przysłuſzeć. Decere, convenire. Calag 244b; SkarŻyw 582; WujNT 729 marg; GrabPospR K3v; ták też cżáſem pod proſtym tytułem/ zámykáią ſię rzecży wielkie y poważne/ y owſzem przyſtoyniey ták/ niżli ſproſne Bogi Egiptſkie [...] zámykáć w złotym y mármurowym kośćiele. KlonWor ded **2v.

przystojno komu, czemu (25): KromRozm I Bv; RejWiz 6; przyſtoyniey było Krolowi ode mnie niebráć/ ániżli mnie iemu niedáwáć OrzRozm S2, O3, P2; rzekłá [Helena]: iż mi przyſtoyniey mieſzkáć s Paryſem niż z Menelauſem BielKron 57, 318v; GórnDworz N8v; Lepieyći wżdy pocżynáć/ co komu przyſtoyno. BielSat D2 [idem BielRozm ]; Stáremu przyſthoyniey ſtać przy cnocie. RejZwierc 122 marg, [272], Bbb2; BudNT 1.Cor 11/12[13]; SkarJedn 358; á nam białymgłowom iákoś Przyſtoyniey w domu záwżdy/ niſz przed ſienią. KochOdpr B2v, C; ále tobie przyſtoyniey/ wziemię racżey zktoreieś vcżynion/ á niſzli ná mię pátrzyć? SkarŻyw 118; NiemObr 143; Teraz możeſz záśpiéwáć/ możeſz w tańcu ſkoczyć/ Pochwili przydźie druga/ którą przéydźieſz láty/ Y rzeczeć/ weźm ty kądźiél: przyſtoyniéy mnie z ſwáty. KochFr 55; BielRozm 26; Przetoż przyſtoyniey ieſt miłośći y doſkonáłośći Chrześćiáńſkiey/ ráczey krzywdę y ſzkodę ćierpieć/ á niżli ſię práwowáć. WujNT 591; SarnStat *4, 550; CzahTr C4v; SkarKazSej 677a.

przystojnie na kogo (1): Ty rácż zá wdzyęcżne przyiąć iáko od proſtaká/ Boć to było przyſtoyniey ná mądrego żaká. Tákie rzecży ná Polſki ięzyk náſz wykłádáć LubPs ggv.

cum inf (30): Snadz przyſtoyniey po ſtáremu Folgowáć ſtanowi ſwemu RejRozpr G4; Prawdáć yeſt/ iżby kſyężey przyſtoynyey było tym dobrze ſſáffowáć/ co im nye tylko dla ich ſámych/ ále y dla vbogich yeſt dano KromRozm I Bv; Diar 40; RejWiz 6, 147v; tedy przyſtoyniey ieſt Krolowi Polſkiemu rękę ſwą Krolewſką otworzoną mieć/ á niżli zámknioną OrzRozm O3, S2; O biedaſz nam męſkiemu rodzáiowi/ żeſmy iuż przyſzli ná niewieśći ſąd/ gdzieby im przyſtoyni kądziel prząść niżli nas ſądzić BielKron 318v, 57; Prot B4; GórnDworz N8v, Aa7; RejZwierc 122 marg, [272], Bbb2; przyſtoynoli ieſt niewieśćie nie nakrytey modlić ſię Bogu? BudNT 1.Cor 11/12[13]; CzechRozm 54, 56v, 152; SkarJedn 234; KochOdpr C; SkarŻyw 118; CzechEp 205; Nayprzyſtoyniey nam w tákich rzecżách/ poddáwáć rozum pod poſłuſzeńſtwo wiáry páná Chriſtuſowey NiemObr 143; WujNT 591; A Polakom ięzykiem Polſkim naprzyſtoyniéy ieſt w téy mierze philozophowáć. SarnStat *4, 550, 1273; SkarKaz 486b; Ktoremuby [żołnierzowi Czahrowskiemu] przyſtoyni rybne wierſze [tj. sieci] ſkładáć/ Niż nád Poétickimi wierſzmi piorem władáć. CzahTr C4v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); aby, żeby (9), iż (1), gdzie ‘jeżeli” (1)] (11): A ták przyſtoynie moy pánie yſćiem powinien zwielką pilnoſćią ſtáráć ſie/ ábych tobie dziękował zá rozliczne dobrodzieyſtwo twoie RejPs 171v, 131; Diar 25; záprawdę przyſtoynyey to yeſt áby cżłowyek kożdy ſtárał ſie o ſobye rownego GliczKsiąż N6v; Przyſtoyniey gdzye pánienká pocżćiwie vżywa/ Swego ſtanu w ſkromnośći/ ſłużąc przy tym Bogu RejWiz 60v, 8; OrzRozm P2; tedy przyſtoyno ieſt ſpráwiedliwośći Bożey/ áby pobożnym ono dobre mniemánie ktore ym było z ich krzywdą v ludźi náruſzone/ [...] przywrocone było. KuczbKat 60; ModrzBaz 51v; Mowię iſz to przyſtoyniey dla nagłych y prętkich potrzeb y posług/ áby Kápłan y Dyakon y Biſkup Bogu był oddan. SkarŻyw 456; GosłCast 5.

W połączeniu szeregowym (1): KTo ſie náuczy lewą ręką robić/ [...] woli ią dokońcá robić póki żyw/ [...] choćiaż zręcznie/ lepiéy/ y przyſtoyniéy człowiekowi práwą ręką niż lewą robić. SarnStat 550.

W przeciwstawieniu: »źle ... przystojnie« (1): Kto táki [ów napastnik]? [...] (–) Którégo twoiá łáſká/ wiárá moiá po tym/ Nieruſzyły nic/ y to/ lub źle/ lub przyſtoynie Nic go to nieobeſzło GosłCast 64.

Szeregi: »godno i przystojno« (1): Mówiąc tedy do Iozephá [tj. dramatu „Castus Ioseph”], wypráwiwſzy go z tąd do cudźych [!] dworów w Láćińſkim vbierze y ięzyku: godno y przyſtoyno, áby ſie téż był v naſzych po Połſku [!] vkazał. GosłCast 5.

»przystojno i (a) pożyteczno« [szyk 3:1] (4): Diar 25; Przyſtoyniey ieſt Miáſtu náſzemu y pożyteczniey/ (o Leptynes) áby ono dla godnych y niegodnym dobrze czyniło/ á niżli by dla niegodnych ſzkodźić miáło godnym. OrzRozm P2; SkarJedn 358; Ták y káżdemu w ſtanie ſwym trwáć przyſtoyno ieſt y pożytecżno/ y wſzytkiey Rzeczypoſp⟨olitej⟩ zdrowo. SkarKazSej 677a.

Synonimy: I.1. godnie, nadobnie, porządnie, przykładnie, słusznie, statecznie, właściwie, właśnie; a., d. cnotliwie, pobożnie, poczciwie, uczciwie; a. dobrze; b. sprawiedliwie; c. dobrze, mądrze, nadobnie, potemnie, prawdziwie, prawie, rządnie, trafnie, znamienicie; d. prawie, prawnie, sprawiedliwie; 2. bezpiecznie; II. godzi się, należy, potrzeba, przysłusza, trzeba.

Cf NIEPRZYSTOJNIE, NIEPRZYSTOJNO

ALKa, ZCh