[zaloguj się]
[pdf]

PORZĄDNIE (325) av

o oraz e jasne (w tym w e 1 r. błędne znakowanie).

comp porządniej (7); -ej (1), -(e)j (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.; poza tym XVIII w.: porządno.

1. Tak jak należy, należycie, właściwie, dobrze; dokładnie, starannie; umiejętnie; stosownie; trafnie; zrozumiale; słusznie; ordine, recte Modrz; disposite, regulariter, via ac ratione Cn (225): GliczKsiąż H6; OrzRozm D3v marg, E3v; Cicero porządnie ie [księgi] nazywa miłą a roſkoſzną cżeladką/ ktora ieſt nietylko vżytecżna/ ale ſie też dobrze zachowywaiąca. KwiatKsiąż H; Prot C3v; GrzegŚm 43; ſłuſznie przyſtoi cżłeku poććiwemu/ Aby on gdy przychodzi ku ſkońcżeniu ſwemu/ Porządnie wſzyſtki rzecży roſpráwował w domu/ Ták iżby ni w cżym krzywdy nie było nikomu. HistLan E; Nád to/ przeć tego żaden niemoże/ iż to cnoćie ſłuży/ wiedźieć/ kiedy/ iáko/ y iáko długo mamy żáłowác: A to żeby porządnie było/ moc Pokuty ſpráwuie. KuczbKat 195, 295, 410; Y drzewo krzywe gdy ie porządnie wyſznurkuie á wyproſtuie wnet nadobne będzye. RejZwierc 133, 110, 248v; BielSpr 53v; Iákoby [mnisi składający śluby] świątobliwſzy y doſkonálſzy w ſwoim zakonie być mieli/ á niżli wſzyſcy inſzy wierni w zakonie Bożym porządnie/ wedle ſtanu ſwego prácuiący. WujJudConf 145v; bo nie ten ktoby pocżął/ ále ktoby do końcá ſtátecżnie wytrwał á porządnie do kreſu przybiegł/ zapłátę weźmie. CzechRozm 145v; Ták ſie mnie zda/ iż ten ktoby chćiał porządnie o vſpráwiedliwieniu/ á k temu y z pożytkiem mowić: ten napierwey powinien ſkáżenie przyrodzenia ſwoiego do ſiebie obacżyć. CzechRozm 205v, 2, 69 marg, 83v, 117, 125 (9); dobrzi Piſárzowie/ [...] gdy co porządnie á wedle náuki piſzą/ tedy ſię nie iedno ná ninieyſze cżáſy álbo ná poſtánowienie porządku/ ále więcey ná wſzech rzecży przyrodzenie oglądáią. ModrzBaz 1v; [wody ciepliczne leczą wszystkie dziwne choroby] któré iedno porządnie w théy wodźie nápárzóné bywáią Oczko 25v, 12v, 25v, 28v; StryjKron 16, 350, 497, 717, 742, 757; Przecżedłem kilká kroć ſtáry teſtáment/ á nowy kilkádźieśiąt porządnie/ á przedśiem nigdźiey y tych dwu troyc/ y tey iednośći iſtnośći/ y iednośći perſony [...] naleść y vpátrzyć nie mogł CzechEp 69; Trzebáby ſię koniecżnie X.K. ſámemu z ſobą dobrze pogodźić/ y w tym też obacżyć/ żeby nie bárźiey płákał po dźiećińſku niż go vbito y niż go boli: á coż/ gdy y bićia tego/ względem oſoby ſwey zoſobná/ nie pokaże porządnie. CzechEp 92, 45, 46, 89, 97, 107 (11); NiemObr 6, 22, 31, 72; Wſzákoż Vrzędniká dobrego/ cnotliwego/ ten ieſt vrząd/ áby iáko Páńſkiego zaśiewku nád wſzytko powinien doyźrzeć/ ták też áby Kmiotkowie wſzyſcy wſzyſtko ſwe záśiali porządnie. GostGosp 38, 22, 52, 56 [2 r.], 68, 74 (10); WyprPl B4v; KołakCath B; KołakSzczęśl A4v; WujNT Act 23 arg; SarnStat 314; VotSzl D; Przetoż y wy Pánienki/ [...] Mieyćieſz wſzyſtko porządnie iák dobrym należy/ Bo Pan Młody tu do nas/ co godźiná zbieży. PaxLiz C3v; KlonFlis A2.

W połączeniu z rzeczownikiem (1): Więc niechay w Státućie będźie to pierwſze práwo ktore do porżądnie/ á iednoſtaynie chwalenia Bogá/ y niewyſtępowánia z iego/ y Kośćiołá iego roſkázu należy GórnRozm K2v.

W połączeniu z przymiotnikiem (1): [królowi slużą] máłe y wielkie Rzemioſłá w Kroleſtwie iego/ ktore áby porządnie ſwego pilni byli/ Krolewſka zwierzchność tego dogląda. OrzRozm Mv.

W połączeniach szeregowych (7): [rycerze przez znaki muszą wiedzieć hetmańskie rozkazanie] Gdy ſie ták będą ſpráwowáć porządnie/ nie płocho/ pilno/ á słucháć ſwych ſprawcow/ [...]/ máłym ludem może lud wielki przemoc BielSpr 16; X.K. [...] y tego w Polſzcże nigdy nie pokaże/ porządnie/ ſłuſznie y ſpráwiedliwie/ áby tu ktorzy zwłaſzcżá wierni byli/ [...]/ żeby kośćielnego co bráć mieli/ kápłany pomordowawſzy. CzechEp 166, 105, 120, 138; CzechEpPOrz **2v; PowodPr 47.

W przeciwstawieniach: »porządnie ... nieporządnie, nierządnie« (2): BibRadz I 273; bo iáko pomóc porządnie pijącému [wody] przynoſzą/ ták/ ktoby ſie nierządnie w nich chował/ nie máłé przypadki po ſobie zoſtáwią iáko womity/ kurcze/ głowy bolénié/ wnętrza morzenié [...] á wſzyſtkiégo ćiáłá oſłábienie Oczko 23v.

Zwroty: »porządnie iść« (1): A przetoż znáiąc was być ſnadź lepſze ſzáfárze/ Tego co mi Pan Bog dał dlá mego rátunku/ Chcę by tho porządnie ſzło z wáſzego ſzáfunku. HistLan E2v; [SeklStudent a3].

»porządnie postawić« = stosownie zaplanować (1): Ninieyſze dobrze miárkuy [...] Bo kiedy ſwoie ſpráwy porządnie poſtáwiſz/ Wielki ſobie pożytek bá y ſławę ſpráwiſz. CzahTr C4.

»porządnie postąpić« (1): Vpomina tedy Lukaſz s. [...] wſzythki rodzicze/ chcąli porządnie poſtąpić w wychowániu dzyatek ſwych [aby ćwiczenie dziatek od siebie mieli poczynać] RejPosWstaw [412].

»porządnie sprawować (się) (a. sprawić), sprawowany (a. sprawiony)« [szyk zmienny] (7:5): KromRozm III N7; á ći co ſą zátrudnieni á vtrapieni/ iż bywáią pocieſzeni/ y w łáſce Páńſkiey á w obronie iego porządnie ſpráwowáni. LubPs ee6, S2; A od onego dniá ſpráwował porządnie Duch Boży Dawida [et directus est Spiritus Domini a die illa in David] Leop 1.Reg 16/13; OrzRozm D3v; KuczbKat 130; Bo kiedy ty thák Pánu Bogu oddaſz ziemię porządnie ſpráwioną/ iużeś nie ty krzyw że ſie nie vrodzi/ iuż to wſzytko Pánu Bogu porucżay. RejZwierc 108; BielSpr 16; WujJud 207; Tákći wſzytcy ktorzi wiele ludu y niezlicżone ſpráwy porucżone ſobie máią/ potrzebá/ áby wiela ludźi ocżu y vſzu/ y nog/ y rad vżywáli/ chcąli dobrze á porządnie wſzytkie rzecży ſpráwowáć [ad res recte et ordine gerendas]. ModrzBaz 24v; StryjKron 365; GostGosp 98.

»porządnie szafować (a. rozszafować)« [szyk zmienny] (3): A będą wſzyſtki rzecży pozytecżnie ſprawowany/ ieſliże porządnie czaſy rozſzafuiemy/ y yeſliże każdego dnia obſtalowane godziny ku piſmam przidamy KwiatKsiąż L3v; BiałKat 136, 173v.

»toczyć się porządnie« (1): Idź pátrz/ áby twé ſpráwy w domu ſye toczyły Porządnie: á dobrą cześć v ludźi mnożyły ZawJeft 21.

»porządnie uży(wa)ć« (3): WujJudConf 88v; żem tám przyiáchawſzy/ á ludźi niemáło tráfiwſzy/ żadnégo nieználazł/ coby ſye do Cieplic álbo dobrze zrządźił/ álbo ich porządnie/ iáko indźiéy czynią/ vżył. Oczko A2v; WujNT 612.

Szeregi: »porządnie i chędogo« (1): á gdy podroſł/ był Komornikiem ſtárſzym ná dworze Wielkiego Xiędzá Troydená w łożnicy y w komorze/ á wſzelką rzecz Xiążęcą porządnie y chędogo chował y ſpráwował StryjKron 365.

»dobrze a porządnie« = recte et ordine Modrz (3): Záś nic dobrze á porządnie niemoże ucżynić ten/ ktory máiąc władzą/ nie wſzytkę by ſwoię chęć/ ſtáránie/ pilność y myśl/ w náuce y w mądrości położył. ModrzBaz 46v, 8v, 24v.

»porządnie i doskonale« (1): Boby to y bez koſztu y pracey więtſzey nie mogło być wſzytki błędy co ich ieſt w Wędźidle X.K. [...] porządnie y doſkonále pokázáć CzechEp 105.

»dostatecznie i porządnie« (1): X. K. [...] miſternie zbywáiąc/ áby z tym nie mowił/ ktoryby iemu/ doſtátecżniey/ y porządniey (iáko vcżenſzy y ſpoſobnieyſzy) ná wſzytko odpowiedźieć/ y árgumentá iego refutowáć mogł [...] mnie ſobie obrał/ proſtaká y nieuká. NiemObr 24.

»porządnie i gruntownie« (1): fundáment wiáry X.K. iáko ieſt zły/ to ſię potym pokaże: gdy ſię kilká dowodow/ ktorymi rzecż ſwą wywodźi/ [...] Rzymſkiego kośćiołá piſárzmi porządnie y gruntownie zbiją. CzechEp 226.

»porządnie i jaśnie« (1): ia też poki mi tego prawdą iáſną ſłowá Bożego porządnie y iáſnie/ kámienia twárdego [X.K.] nie zbije/ ná inſze I.M. wywody/ [...]/ odpowiedáć niechcę. CzechEp 269.

»porządnie a mądrze« (1): w tey hiſtoryey obáczáć mamy/ iż Iob broni ſłuſzney rzeczy/ á wſzákoż ſię zda iákoby w niey głupie á nie porządnie poſtępowáć miał/ á iego záſię nieprzyiaćiele iákoby porządnie á mądrze bronili niepobożney ſwey ſtrony BibRadz I 273v.

»porządnie, nadobnie« [szyk 1:1] (2): A nim wſzetecżny/ opiły/ á niedbálec ocży ſobie przedrze/ tedy iuż ow [człowiek stateczny] wſzytko nadobnie/ porządnie około ſiebie poſtánowi RejZwierc 144v, 108.

»porządnie a niepłocho« (1): Po woynie álbo bitwie/ porządnie á nie płocho ſye odpráwowáć SarnStat 449.

»porządnie a nieskwapliwie« (1): á wyznánia wiáry mey/ y inſzych zemną trzymáiących porządnie/ á nie ſkwápliwie/ doświádcżayćie: y o nim iuż z piſmá tego vpewnieni bądzćie. CzechRozm A8.

»pięknie a (i) porządnie« (2): Bo kto ſye chce przypátrzyć okręgowi á porządkowi nátury téy/ (którą od Bogá pięknie á porządnie vſádzoną być/ by ſnać był nagłupſzym/ widźi:) naydźie/ że w rozdźiale żywiół w źiemi tylko źimno/ á nie co inſzégo/ záwieráć ſye miáło Oczko 1; PowodPr 4.

»z pilnością, porządnie« (1): [król Bolesław] zebrawſzy woyſko wielkie z Rycerſtwá Polſkiego/ y wſzyſtki potrzeby woienne zpilnoſcią porządnie zgotowawſzy/ ciągnął proſto do Ruśi gotową ſpráwą StryjKron 181.

»porządnie i prawdziwie« (2): Abowiem/ wedle właſnych vſt I.M. wyſtępek moy (ieſliby ktory wedle ſłowá Bożego porządnie y prawdźiwie mogł być pokazány.) nie może być ták wielki y ták zły/ dla ktoregoby ſię X.K. ták bárzo przećiw mnie śierdźić miał CzechEp 88, 139. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»porządnie i przystojnie« (1): Lácnoć cżłowiekowi/ záwiedzionemu w błąd/ wiele mowić: ále tego porządnie y przyſtoynie dowieść/ y to co twierdzi prawdziwą rzecżą pokázáć/ nie ták łácno bywa. CzechRozm 69.

»snadnie i porządnie« (1): piſmo święte [o Antychryście] z dawná znáć dáło. Iáko ſię to potym pokaże. A iżby rzecż tá tym ſnádniey y porządniey iść mogłá: godźi ſię naprzod ná I.M.X.K. piſánie o tym/ odpowiedźieć dáć CzechEp 323.

»statecznie (a. w wiernej stateczności) a (i) porządnie« [szyk 5:1] (6): GliczKsiąż I6; [strzegli przykazania] Ktore im on dáć racżył/ by byli pilni tego/ A iżby ſye porządnye á w wyerney ſtátecżnośći/ Tu ná wſſem podobáli yego ſwyętey miłośći. LubPs Xv; BibRadz *5; OrzQuin Aa3; CzechRozm 102v; Lecż iż ludźie bácżni/ nie zárázem wſzythkiemu wierzyć máią/ ále ſię rzecży każdey ſtátecżnie/ y porządnie/ wywiádowáć powinni NiemObr 166.

»szczerze i porządnie« (2): A to iuż ieſt iedno náſze/ minoris propoſitionis, położenia wtorego powſzechne pokazánie. Ktore żeby prawdą ſzcżyrze y porządnie zbić miał X.K. v mnie rzecż ieſt niepodobna. CzechEp 361, 105.

»porządnie i wczas« (1): A gdy iuż do Gdáńſká żyto ſpuſzcżáią/ tám Vrzędnik ma tego pilnie ſtrzedz/ áby dobrey drogi nie omieſzkiwał/ porządnie y wcżás zboże wypráwował GostGosp 50.

»nie właśnie ani porządnie« (1): iáko X.K. mieyſce Pſálmu wtorego/ nie właſnie áni porządnie/ do rzecży ſwey przyſtoſował. NiemObr 21.

Iron. (1):

W przeciwstawieniu: »porządnie ... nie w trudzie« (1): ále dźiś chlebem żywi ludźie/ Który porządnie komu przychodzi/ nie w trudźie. A mnie więc/ który k ſtołu nie vmiém błáznowáć/ Ani wydąwſzy co raz gęby nádſtáwowáć: Potrzebá kłoſy zbiéráć/ niechcęli náuki Vczyć ſye ſobie trudnéy [tj. błaznowania] dla obrocznéy ſztuki KochMarsz 154.

W przen (1): Kſiążę Mauryc Sáſki [...] tákiego męſtwá nigdy nie miał w ſobie/ Iákie ći Kálinowſcy pokażą po ſobie/ Więc chociaż drugim w głowie nie dobrze vſłano/ Ale mieſzki porządnie groſzmi náſypano. PaprPan E4v.
Przen (2): [Kiemlicowie] ſtátecżność nád wſzytko nawięcey miłuią. Ich ſpraw tobie nie mogę ták znácżnie wypiſáć/ Iák porządnie fortuná racży ich kołyſáć. PaprPan Y3.
Zwrot: »porządnie sprawować« (1): Bo on [Chrystus] ieſt mądrość oná/ ktora wſzytko porządnie y wſłodkośći ſpráwuie. SkarŻyw 82.
a. Zgodnie z prawem, przyjętymi zwyczajami, zasadami moralnymi; legitime BartBydg, Modrz, Cn; rite BartBydg, JanStat, Cn; recte BartBydg, Cn; secundum ordinem Vulg, PolAnt; iuste, iuxta morem, probe BartBydg; iure Modrz (87): BartBydg 248b; KromRozm III Gv, K8v; A vcżynił go Kſyążęciem możnym nád inymi/ Aby on porządnye władnął w mądrośći wſſytkimi LubPs Y, X2v marg; GroicPorz bbv, oo2v; Król ieſt vrząd/ przez który ludźie w Króleſtwie porządnie wedle ſtanu ſwégo/ rozlicżné dáry Bożé biorą OrzQuin F3; HistLan E, F; WujJud 37, 37v; ModrzBaz 2v; A ono iedná ná świećie przycżyná ſię nie náydzie: dlá ktoreyby ten ſię węzeł/ gdzie ſię porządnie raz ſtánie rozwiązáć ſię ták mogł/ áby drugą żonę ábo drugiego mężá zá żywotá kto miec mogł ábo mogłá. SkarJedn 344, 316, D4; SkarŻyw 28; ReszPrz 107; Kmiotkowie gdy pobory każą dawáć/ máią ie porządnie oddawáć cżáſu ſwego/ á z tym nie omieſzkiwáć nigdy GostGosp 32, 122, 134; WujNT 463, 782; Porządnie téż czynią którzy przydánia od ſądu proſzą Woźnégo ábo y dwu dla przygody, by iedno nie zániémógł. SarnStat 1280; VotSzl C4v, E4v; Bowiem Rycerz vcżćiwy porządnie podnośi Woynę/ o rzecży ſłuſzne: iáwnie/ ią ogłośi. KlonWor 30.

W połączeniach szeregowych (4): OrzRozm E; WujJudConf 211v; on Vrząd właśnie doſtoynośćią názwan będźie/ ktory cżłowiekowi godnemu/ á rozmáitemi godnośćiámi do ſpráwowánia rzecży ośláchconemu będźie dan: y oni ludźie słuſznie porządnie á ſpráwiedliwie będą wezwáni ModrzBaz 44; Ariſtoteles, ták Rzeczpoſpolitą wykłáda. Rzeczpoſp: práwa ieſt/ gdźie ſpolnie w iednym zgromádzeniu ludźie mieſzkáiąc porządnie/ obyczaynie/ y ſpráwiedliwie żyią. GórnRozm B3v.

Zwroty: »porządnie obrać (a. obierać, a. wybrać), obrany (a. wybrany)« [szyk zmienny] (3:5): KromRozm III F; BiałKat 38v; prawdźiwey poſługi y vrzędow kośćielnych nikt ku ſobie ćiągnąć nie ma/ [...] cżekáć ma każdy áby go wezwano/ y porządnie w kośćiele do poſługi obrano WujJudConf 146; RejPosRozpr c2; GórnRozm Av; Pan Chriſtus w ſámym kośćiele Kátholickim prawdę chowa/ á to przez poſługę Biſkupow porządnie obránych WujNT 842; SarnStat 1203; VotSzl Cv.

»porządnie (po)stanowić, postanowiony« [szyk zmienny] (5:1): RejPosRozpr cv; A Biſkup [...] kápłanow ſwoich nábrawſzy ſłuſzbę Bożą wmieśćie ich onym poſtánowił/ páſterze im ſadząc/ y wſzytko porządnie ſtánowiąc. SkarŻyw [236]; StryjKron 477, 607; iż Bóg nic milſzégo ná świećie niéma/ iedno zbory porządnie poſtánowioné: á to ſą rzeczypoſpolité [...] y co napożytecznieyſzégo ludźie miedzy ſobą máią/ rad widźi. KochWr 24; WujNT 494 marg.

»porządnie sprawić, sprawiony« (1:1): Záprawdę przeć tego nie możemy/ że ná on cżás oná chwałá Boża/ bárzo porządnie ſpráwiona/ ták w namiecie iáko y w koſciele/ tymże obycżáiem y poſwięcone ná kápłáńſtwo pokolenie Lewi [...] ieſt poſtánowione RejPosRozpr c, c2.

»porządnie sprawować [= rządzić]« (4): KromRozm III K8; w tym świętym piśmie [...] wſzeláki ſtan naydźie á obacży/ y náucży ſię tego/ pocżąwſzy od páná/ iáko on porządnie Rzecżpoſpolitą ſpráwowáć ma: naydą theż y poddáni w iákich obycżáioch á poſtępkoch przyſtoynych przećiw Bogu y przełożonym ſwym zoſtawáć máią. BibRadz *2v; WujJud 235v; Dayże mi teraz mądrość y vmieiętność/ ábych lud ten porządnie ſpráwowáć mogł [ut egrediar coram isto populo]/ bo ktoż ieſt coby mogł ſądzić ten ták wielki lud twoy? BudBib 2.Par 1/10.

»porządnie sprawować się« [szyk zmienny] (2): RejPos 311v; Bowiem oni [mnisi] y bárzo porządnie ſie wedle Reguł ſwoich żyiąc ſpráwuią/ y nie proznuią ále robią: y to cżynią co im od ſtárſzych ieſt porucżono. WujJud 145v.

»porządnie żyć« (3): OrzRozm B3v; AGiropilus s cnoty y s pokory ſłynie/ Orzechowſkiego ſławá też táka nie minie. Snadź go iuż wſzem przerownał choć ten Ceſárzem był/ Bo on nigdy ná wſzytkim ták porządnie nie żył/ Iáko ten zacny ſláchćic tu w Podolſkim kráiu PaprPan Bb2, T3v.

Wyrażenia: »porządnie powołany, posłany, wezwany« = legitime vocatus Modrz [w tym: powołany i posłany (3)] (13:6:4): Słudzy tedy kośćiołá Chryſtuſowégo ná to porządnie powołáni/ y przez Biſkupy iáko ſtárſze kośćiołá páńſkiego wyſádzeni/ á ludowi poſpolitemu przez ich błogoſłáwieńſtwo podány/ máią moc [rozwiązywania grzechów] BiałKat 161, 236 [2 r.]; WujJud 30 [3 r.], 88, Mm6v; WujJudConf 30; ModrzBaz 44; SkarJedn 288; SkarŻyw 238; ſtrzeżćie ſię tych wſzyſtkich/ ktorzy porządnie nie ſą poſłáni/ áni powołáni/ ktorych wedla tych Páńſkich ſłow poznáwáć będźiećie ReszPrz 102, 103, 112; LatHar 678; Dobry páſterz ieſt/ ktory będąc porządnie poſłány y powołány/ nie ſwego ále owiec ſwych pożytku pátrza. WujNT 349, 129, 348, 560; [UstKościel 115v].

»porządnie ustawiony (a. wstawiony)« (2): KromRozm III L2; Ale z iáką pilnośćią w ſtárożytnym Kośćiele przedtym władza Kápłaná porządnie vſtáwionego záchowaná byłá/ iáśnie śie okázuie z dawnych vſtaw Oycow świętych y Dekretow KuczbKat 215.

Szeregi: »dobrze i porządnie« (2): GliczKsiąż N2v; Zgubá też Pańſtw wſzelákich idzie ſtąd/ gdy [...] kto powinnośći ſwey zániechawſzy cudzą ná ſię prziymuie/ zácżym nic ſie tám dziać dobrze y porządnie nie może Phil S2.

»mądrze i porządnie« (1): A nie może ieden ná drugiego kápturá dla rożney wiáry wewłocżyć. Ani tey [...] confederacyey y poſtánowienia/ á teraz ieſzcże znowu záświeżá odnowioney/ y mądrze y porządnie poprzyśiężoney/ tárgáć CzechEp 13.

»poczciwie i porządnie« (1): Páweł święty mówi: Pilnie przeſtrzegayćie/ áby wſzyſtko miedzy wámi poczćiwie y porządnie ſzło/ y w ſwéy klóbie ſtáło. BiałKat 386.

»poważnie a porządnie« (1): oni iáko Páſterze Kośćiołá Powſzechnego winni tego doźrzeć/ wedle roſkazánia Bożego y Páwłá ś. áby w Kośćiele wſzyſtko poważnie á porządnie ſpráwowano było/ á zwłaſzcżá tá nazacnieyſza á vſtáwicżna ofiárá. WujJud 235v.

»przystojnie i (a) porządnie« = honeste et secundum ordinem PolAnt (2): Abowiem wiedzą to wſzyſcy w Kośćiele/ że nie iednáka ieſt ważność iednego álbo drugiego Doktorá gdy piſze/ á Conciliy przyſtoynie á porządnie zgromádzonych. WujJud 36v; BudNT 1.Cor 14/40.

»słusznie i porządnie; porządnie a z słusznej przyczyny« (1;1): Páſterze [...] máią obietnicę Boſką/ Co zwiążećie ná źiemi/ to ieſt porządnie á z ſłuſzney przycżyny/ to będźie związano y w niebie. WujJud 139v; OrzJan 61. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»porządnie i sprawiedliwie« (1): [obiecujemy] iego Liſty/ Práwá/ Przywileie/ któré porządnie y ſpráwiedliwie [rite et iuste] wyſzły/ we wſzyſtkim mieć zá mocné/ y wdźięczné: y oné chowáć wiecznie SarnStat 996. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»świętobliwie i porządnie« (1): Chryſtus [...] z ćiáłá y krwie ſwoiéy poſtánowił ofiárę Nowégo Teſtámentu: która ofiárá nie może świętobliwie y porządnie być ofiarowána/ iedno przez Kápłaná ſpráwiedliwégo y świętégo BiałKat 353v.

»ućciwie, (a, i) porządnie« = honeste et secundum ordinem Vulg (7): A ná konyec tám ták zámyka/ Wſſyſtko ſye v was nyechay vtćiwye á porządnie dźyeye. KromRozm II h2v, h2v; KromRozm III Gv; Leop 1.Cor 14/40; y potrzebá tego/ áby wſzyſtkie rzecży w kośćiele vććiwie y porządnie [...] ſpráwowáne były. co bez Ceremoniy być niemoże. WujJud 207; LatHar 77; WujNT 1.Cor 14/40.

»zgodnie a porządnie« (1): niechayby y tego pan nie zániechywał poddáne od práwowánia odwodzić [...] Chciałbym też/ áby ſie ſtárał/ o ſpolną poddánych zgodę/ y miłość/ áby iáko wiednym doſtátniem/ á porządnym domu/ ták w iego páńſthwie wſzytko zgodnie/ á porządnie było. GórnDworz Ii7.

2. Według ustalonego porządku, w należytej kolejności, w sposób uporządkowany, kolejno, systematycznie, w sposób zorganizowany; (ex) ordine Vulg, Modrz, Calag, Cn; ordinate Mącz, Calep, Cn; ordinatim Mącz, Cn; articulate, compositius Calep; consequenter, per ordinem, ordinatius Cn (100): Leop Lev 1/8; NA tę głowkę [Jana Mieleckiego] trzebáby/ długo rozumowáć/ Ktoby tám chciał porządnie/ wſzytko zreyeſtrowáć. Bo rozum/ dworſtwo/ dzyelność/ wſzytko ſie zmieſzáło/ A trudnoby ſzácowáć/ cżego niedoſtáło. RejZwierz 53; BielKron 329 [2 r.], 329v; GrzegRóżn F4v; Ordinatim, Porządnie yedno po drugim. Mącz 268b, 268b; BielSpr 6v; A zaż to źle/ że ná pámiątkę przednieyſzych ſpraw Páńſkich ná tym świecie dla zbáwienia náſzego/ dni pewne przez rok porządnie obchodźimy? WujJud 43; Potym Krol ná ſwym ſtolcu przed Ołtarzem klęcży/ á dwá Biſkupowie z obudwu ſtron ſtoią/ wſzyſcy też ná ſwoich mieyſcach porządnie ſiedzą. StryjWjaz C4v; CzechRozm 3, 28, 125v, 145v; PaprPan H4v; ModrzBaz 2v; Calag 373b; SkarŻyw 596; zſzykował wſzyſtkich y roſpráwił w vphy porządnie/ Chorągwie y Trębáczow z długimi Zmodźkimi trąbámi/ ná ſwych mieyſcach/ á oſobno oboz z kolas ſkrzypiących poſtáwiwſzy. StryjKron 265; CzechEp 105; NiemObr 30, 48; ReszList 169; Y ná niebie Słońce/ Mieśiąc/ Gwiazdy/ nie ſzłyby porżądnie/ gdyby tám więcey niż ieden Bogow było [...]? GórnRozm K3v; Calep 100a, 228b, [737]b; LatHar 120; WujNT 440, Act 18/23; áno tu drzewá ochędożné/ tu fontany/ tu drzewá ogániſté ad quincuncem porządnie rozſádzone SarnStat 3v, 4, 369, 382, 552; ofiáruię ſię [...] dáć wywod z piſmá świętego zdrowie á zgodnie rozumiánego/ o wſzytkim (iedno porządnie) w cżym ſię od nas roznią Aduerſarze. PowodPr 47.

W połączeniu z przymiotnikiem (1): W pewne godźiny dźień/ nocy/ ćieniowi/ W pewne godźiny noc zſtępuiąc dniowi/ Swiádczą ſwym biegiem ták porządnie zgodnym/ Ze nie tráfunkiem świát ſtánął przygodnym. SzarzRyt A3.

W porównaniu (1): Sámi to znáć y lękáć ſie tego Kośćioła muśićie/ ktory ieſt wſzyſtkim Heretykom ſtráſzliwy/ á iáko naylepſze woyſko porządnie vſzykowány. WujJud 11v.

Zwroty: »porządnie rozebrać (a. rozbierać) (się)« [szyk zmienny] (4): á do niezgod [obu Testamentów] trzebáby znowu cżáſu wielkiego/ niż by ſie porządnie rozebráły y pogodziły/ przeto wolę [...] [o nich] potym pomyſlić CzechRozm 149v, 70; CzechEp 421; [Księdza Kanonika] dowod o Papieſkiey zwirzchnośći/ [...]/ trzebá nam porządnie rozebrać/ á o tey rzecży rozdźielnie mowić NiemObr 31.

»rozłożyć porządnie« = ustalić kolejność, uporządkować (1): Potrżećie/ przebieſz myślą wſzytek dźień/ możeli być/ á rozłoż ſobie w ſercu twoim porządnie wſzytkie godźiny y ſpráwy/ ktore maſz w nie odpráwowáć. LatHar 3.

»porządnie wstępować« (1): tedy [moc, którą dał Chrystus Apostołom] przy tych byłá y ieſt/ ktorzy ná ich mieyſcá porządnie wſtępowali. ktorem oni iáko duchownym ſynom ſwoim to dziedzictwo y ſkarb zoſtáwowáli/ y ná nie iáko potomki ſwoie wlewáli. SkarJedn 101.

»porządnie wyliczać (a. liczyć)« [szyk zmienny] (5): A wylicża tu porządnie wſzytki dobroći Páńſkie/ iáko lud ná puſzcży kármić racżył/ iako im dał mocne krole z obiecáną zyemią w poddáńſtwo ich. LubPs Z4v; GrzegRóżn Nv; RejPosWstaw 21v; Mátheuſz Ewánieliſtá/ pocżynáiąc opiſowáć narod Iezuſá Páná/ [...] od Abráhámá pocżąwſzy porządnie potomſtwo iego licży áż do Iozeffá mężá Máryey CzechRozm 162, 35.

»porządnie (z)szykować (się), uszykowany« [szyk zmienny] (2:1): Moſkwá ſą chłopi ná walkę nikcżemni/ y nie ſpráwni/ choćia ie kto chce porządnie ſzykowáć ná vffce ku potkániu/ nie poddádzą ſie ná tho/ iedno wſzyſcy rázem/ gromádą/ áby ich nie przełomiono BielSpr 66; WujJud 11v; Grekowie zſzykowawſzy ſie porządnie wyciągnęli do bitwy wpole/ y poráźili Ruſkie Woyſká StryjKron 175.

Wyrażenie: »porządnie postępujący [= następujący]« (2): WujJud 156; Niech nam pokażą originały ſwych kośćiołow/ ták porządnie od czáſow Apoſtolſkich áż do nas przez ſucceſſią poſtępuiące/ iáko my ſwe pokázuiemy. WujNT 676.
Szeregi: »porządnie a jako z rejestru« (1): ále z Aegiptem/ co zá zgodá Polſzce? gdźie Niebo/ źiemiá/ rzeká/ y wſzyſtko ſwégo czáſu/ porządnie/ á iáko z réyeſtru idźie/ á v nas rząd ieſzcze iáko żywo niebył. Oczko 30v.

»porządnie, podług (a. wedle) sznura« (2): Lecż gdy mi ná ieden y ná drugi [wywód] porządnie/ wedle ſłowá Bożego/ y ſnura [!] wiáry/ odpowieſz: tedy rad na tym przeſtánę. CzechRozm 13, 149.

a. O tekście (43): FalZioł V 46; Muśiſz począć w piſániu porządnym od początku/ chceſzli przez śrzodek porządnie przyść do pewnégo kóńcá. OrzQuin E4v; SienLek a4v; [książki trzeba czytać począwszy z przodku aż do końca] ábowiém tu iedno z drugiégo idźie/ ták iż bez piérwſzych rzeczy/ poślednieyſzé nie mogą być rozumiáné: przetóż porządnie trzebá ié czytáć. GrzepGeom B4; Reyeſtr álbo pokazánie krotkie mieyſc oſobliwſzych/ dla prędſzego ználezyenia porządnie podług liter s pilnoſcią zebrany. RejZwierc Aaa3; WujJud b4.

W przeciwstawieniu: »nieporządnie ... porządnie« (1): A ták co v ſtarego wykłádácżá nie porządnie pomieſzano y powiſzowano było/ tedychmy to ná ſwe mieyſcá porządnie wſtáwili/ thák iż wſzytki ſtárego teſtámentu kſięgi [...] ná iednochmy mieyſce znieſli BibRadz *5v.

Zwroty: »porządnie iść« [szyk zmienny] (2): czwartych Kſyąg dokonawſzy/ w ktorych porządnie powieść ſzłá/ o członkoch ćieleſnych/ y o ich niedoſtátkoch/ Piąthe záczniemy o tych przégodach/ kthore [...] álbo wſzyſtko ćiáło pſuią/ álbo ſye y tego y owego członku chfatáią SienLek 124; WujNT 391.

»porządnie spisać (a. napisać, a. opisać itp.), (s)pisany (a. wypisany)« = ordine scribere Modrz, Vulg [szyk zmienny] (25:7): GroicPorz C, e; ZYdowie thy dwoie Kśięgi [Paralipomenon] w iedny zawieráią/ ktore zową Kroniką/ to ieſt Hiſtorią porządnie wypiſáną y znieſioną wedle wſzytkich czáſow. BibRadz I 218, II 2a marg; OrzRozm A3v, Sv; SienLek 44; á ták było trudné ſzukánié czáſu potrzebnégo: tom ia dał zgrómádźić/ á porządnie ſpiſáć/ począwſzy od głowy/ áż do niżſzych członków: nád to/ dałem obfité Vkázácze SienLekAndr a3, a3 [2 r.]; KuczbKat 55; CzechRozm 76v, 138v; PaprPan S; A przetoż ieſli ieſt wiele tych co ſię pozywáią/ tedy [...] niechayby ſędziowie przybili v domu ſądowego tablicę/ ná ktorey niechayby rozpiſano porządnie/ kto pirwey á kto potym ma być ſądzon ModrzBaz 90, 97; SkarŻyw 566; StryjKron A3v [2 r.], 411, 777; ActReg 49; WujNT przedm 26, Luc 1/3; gdy inné źiemie nápiſzą ſwé zwyczáie/ piérwéy ie nam álbo potomkóm náſzym niech deferuią: áby były przez nas porządnie ſpiſáné [per Nos in stylum congruentem redigendas. JanStat 139]. SarnStat 60; A wſzyſtko porządnie ſpráwiwſzy y ſpiſawſzy/ ieden Reyeſtr nam oddáć máią/ drugi przy ſobie mieć/ trzeći Podſkárbiému dáć. SarnStat 334, 3v, 4, 60, 308; VotSzl Cv, E.

Szeregi: »bacznie a porządnie« (1): Thákże w Appellácyey poſtępek ſpráwy trzebá ſpiſáć wſzytek bácznie/ á porządnie GroicPorz e.

»dobrze a porządnie« (1): ſtárodawni vſtawce praw/ y Práwnicy [...] Greckie y Rzymſkie práwá [...] dobrze á porządnie [recte et ordine] ſpiſáli / y ludźiom potomnym zá długowiecżne zálećili. ModrzBaz 97.

»porządnie i methodice« (2): Práwo Duchowné, któré było po wſzyſtkim Státućie rozsypáné, [abym zebrał] w kupę, y zebrawſzy porządnie y methodice porządźił SarnStat 168, 314.

Synonimy: 1. dobrze, dokładnie, doskonale, dostatecznie, gruntownie, jaśnie, mądrze, prawdziwie, przystojnie, właściwie, właśnie; a. poczciwie, poważnie, przykładnie, słusznie, statecznie, uczciwie; 2. dobrze.

Cf NIEPORZĄDNIE

JR