[zaloguj się]
[pdf]

DOSTATECZNIE (463) av

o, a oraz pierwsze e jasne [w tym w a 6 r. błędne znakowanie], -e (50), -é (3) MurzHist (2), MurzOrt.

comp i sup (73+1) (nå)dostateczniéj; -éj (5), -(e)j (69).

Sł stp, Cn notuje, Linde XIX w. s.v. dostateczny.

1. Wystarczająco, tyle ile trzeba, tak jak trzeba, właściwie, należycie, dokładnie; plene Mącz, Cn; idonee, ad libellam, liquido, perspecte, plane Mącz; plenα manu, solide, sufficienter Cn; curiose, fuse Calep (398): A ze ſzye każdy ſznych ma zachowacz przy they bithwye, czo ſzie zbroye brony kony myeſcza dnya y godzyny dothicze vedlye thego yako ieſth na they virzazaney cedulye nyzey dostatecznye vypyſzano MetrKor 26/62, 34/135v; Y ſſedl ij vmyl ſie ij przezrzál doſtatecżnie/ ij przyſſedl zaſię widzątz. OpecŻyw 63; PatKaz III 107; Thu acżkolwiekem nieczo namienił o ſprawowaniu Wodek y o paleniu/ A wſzakże nietak doſtatecżnie yle potrzeba FalZioł II 3b, I 9c, 50b, IV 44b, V 83, 96; BielŻyw nlb 3; GlabGad A2, E2; LibLeg 10/66v, 113, 11/40v, 91v, 106v (14); WróbŻołtGlab A3; tak ſwiętego tak hoynego tak ſprawiedliwego zadny ięzik ani zadne ſlowo thego doſtatecznie nigdy wyſlawicz niemoze RejPs 214v, 22v, 93v, 171v, 186; SeklWyzn b2v, b3, c3v; RejKup z4v; HistAl I5; i okazał mu doſtatecznié prawośc ſwoię wtem wſzyſtkiem co Spiérze vczynił MurzHist V2v, Pv; MurzOrt B; KromRozm II a4v, d, e, h2; A czego bych ya doſtátecznye nye wypráwił/ możeſz ſye vćyec do vczeńſſych. KromRozm III A5, K8; Diar 55; GliczKsiąż E5, F8v, I5v; LubPs hh3v; GroicPorz A3v, eev, hh3v; GroicPorzRej C4; KrowObr 54, 124; RejWiz A8; Leop B2, Is 19 arg, VVv, VVuu6; OrzList iv; UstPraw 12; A ia powiem doſtátecżnie/ iáko ſie co sſtáło. KochZuz A2, A4v; pan Bog [...] pożądał tego od wſzego narodu ludzkiego/ [...] áby káżdy ná ſwym mieyſcu zoſtáwáiąc/ [...] prace powołania ſwego doſtáthecżnie wykonywał LeszczRzecz A2v; BibRadz I *5v, Ex 31/5, Deut 13/14, Ps 118/140, I 353v, Act 23/15, 20; OrzRozm I4v, M, M2 [3 r.], S3; [Prometeusz] Aſtronomią vmiał doſtátecżnie/ przeto mu ty dáry Poetowie przypiſali s tey náuki. BielKron 23v, 27v, 108, 116, 122, 133 (14); GrzegRóżn F3v; KwiatKsiąż F3, G, K, L2v; antequam plane constitit condemnatur, Pirwey skazan niżli ſie doſtatecżnie rzecz okazáłá. Mącz 418b, 152a, 169c, 195b, 251b, 406a (10); LeovPrzep I3v; RejAp 69, 79, 128v, 147; GórnDworz M3v, Y4, Cc3; GrzepGeom L, N3v; Pánie miły iuż tu wſzytko doſtátecżnie nágothowano/ á we wſzytkim mieście niemáſz goſpody godnieyſzey nád tę HistRzym 59v, 2v, 54, 74; RejPos 31, 41, 89v, 100v, 236v, 326v; BiałKat 41, 266; GrzegŚm 57; Bo niemogą vyść wiecżnego potępienia/ ieſli zá grzech popełniony doſtátecżnie pokutowáć niebędą. KuczbKat 115, 40, 100, 125, 150, 195 (12); RejZwierc 89, 188v; BielSpr 60v; KochMon 29; WujJud 19v, 20, 50, 54v, 78v (11); WujJudConf 19v, 27v, 38v, 73v; RejPosWstaw 21v, 22, 41v, [412] [2 r.], [1432] [2 r.], [1434]v; RejPosRozpr b3v; BudNT przedm b2v, c6v; CzechRozm 105, 107, 123v, 129, 161v (16); PaprPan D2; Ktemu na tymże zjeździe aby się dostatecznie inkwizycyja uczyniła, kto jest przyczyną nefandi sceleris około zamordowania pisarza zakrzeńskiego ZapMaz II G 61/78v; KarnNap C3v, D2v; w zbytku y w rozmáitośći ſzat iáko wielką ieſt márność/ żaden tego doſtátecżnie wypowiedźieć niemoże [nulla oratione satis exprimi potest]. ModrzBaz 50, 26, 28v, 87v, 90, 104v (17); ModrzBazBud ¶5v; SkarJedn A*, 99, 267, 275, 360; Oczko 3v, [41]v; ZapKościer 1582/26v, 27 [2 r.]; SkarŻyw A5v, 52, 240, 535; StryjKron kt, 31, 59, 245, 432; CzechEp 8, 78, 109, 118 marg, 243 (10); NiemObr 21, 40, 42, 51, 78 (19); ReszPrz 73; ReszHoz 128; Nie iadł ſam nigdy/ áż onych v ſwego ſtołu doſtátecżnie nákármił ReszList 172; WerGośc 236, 264; HOynie cię Bóg obdárzył cnotámi wielkiémi/ [...] Sam tylko Kochánowſki Skłádácz doświádczony/ Mógł piórem wymálowáć doſtátecżnie ony. PudłFr 42; Gdyby ſię o wſzyſtkim co w Polſcze ludźie gánią doſtátecżnie mowić miáło/ wźięłoby to wiele czaſu GórnRozm C4, G4v; PaprUp B3v; ActReg 108, 109, 127, 161; Calep 279a; GostGosp 32; OrzJan 3; LatHar 156, 164 marg, 189; Abowiem ſámi doſtátecżnie wiećie [diligenter scitis]/ iż dźień Páńſki/ ták przyidźie/ iáko złodźiey w nocy. WujNT 1.Thess 5/2, Matth 2/16, Act 18/26, s. 487 marg, Act 23/15, 24/22, s. 672; krew Páná Chryſtuſowá/ doſyć vcżyniłá zá wſzyſtkie/ Sufficienter, ſed non efficaciter. to ieſt Doſtátecżnie/ ále nie ſkutecżnie. WysKaz 26; Ale w Mázowſzu á w Litwie ieſcze doſtáteczniéy włóki ſą wymierzoné y śiedliſká. SarnStat 475; Woźny na prośbę ránnégo/ rány niech obeyźrzy doſtátecznie [vulnera conspiciat debite JanStat 604] SarnStat 616, 72, 96, 144 marg, 497, 504 (23); GrabPospR Nv; PowodPr 18, 37; VotSzl C4v.

cum ai (1): choćby nabárźiey ſie vkorzył/ [...] iednák godny doſtátecżnie być nigdy niemożeſz/ ábyś w dom twoy gośćiá ták zacnego przyiął. KarnNap D2v.

W charakterystycznych połączeniach: dostatecznie (do-, wy-)wiedzieć (się) (dowiadować się) (32), (do-, po-, u-, wy-)zna(wa)ć (15), (na-, o-, od-, wy-)pis(ow)ać (65), (na-, przy-, wy-)uczyć (nauczać) (17), objaśnić, objawić (2), (o-, od-, wy-)powiedzieć (powiadać) (23), oznajmować (4), (p)okaz(ow)ać (się) (ukazować) (43), (po-, wy-, z-)rozumieć (24), wierzyć (5).

Zwroty: »dostatecznie dosyć uczynić, dosyć czyniący« = plene respondere Modrz [szyk zmienny] (3 : 1): PowUrb 2; Wiemy też/ że Pan Chriſtus zá nas doſtátecżnie doſyć vcżynił WujJud 92v; ModrzBaz 134; LatHar 146.

praw. »dostatecznie dowieść« [szyk zmienny] (5): OrzList kt; onym [...] álbo ich blizſzym/ gdy dowiodą doſtátecznie bliſkośći/ [demonstratione evidenti propinquitatem probantibus JanStat 902]/ dopuśćimy zbiéráć/ y onych vżywáć wedle woléy ſwéy SarnStat 1118, 152, 512, 1240.

praw. »dostatecznie nagrodzić« = plenariam satisfactionem impendere JanStat (3): [jeśli] niektórzy z nich [...] ſzkody bądź máłé bądź wielkié podéymą w rzeczách y oſobách: tedy im to doſtátecżnie nágrodźimy. SarnStat 135 [idem 2 r.] 451, 883.

»dostatecznie nasycić się« = exaturare, obsaturare Mącz [szyk zmienny] (3): Mącz 369c; końcá rzece oney ćiekącey nie było/ poty aſz ſię wſzyſcy doſtátecżnie náſyćili. SkarŻyw 384; LatHar 599.

»dostatecznie opatrzyć, opatrzony« [szyk zmienny] (3 : 1): niech ſię rozweſelę z ſynámi twemi/ wſzelákimi dáry twoimi doſtátecżnie opátrzony. LatHar 589; A Rotmiſtrze máią tego doyźrzec/ iákoby ſie káżdy towárzyſz iego opátrzył doſtátecżnie do obozu żywnośćią SarnStat 366, [1023]; GrabPospR N.

»dostatecznie zapłacić, odpłacić« = plenarie exsolvere JanStat (szyk zmienny] (4 : 1): BielŻyw nlb 3; Wawrziniec, y Dominik Tokarscy. dali, y zaplaćili, temuz Marćinowi Tokarskiemu [...] zewsżitkich ruchaiąćich rzecży w Tokarach, za co iemu poſtąpili, i zaplaćili dostatecżnie ZapKościer 1581/19v, 1589/85; SarnStat 190, 898.

Wyrażenie: »(nie)dosyć dostatecznie« = (nie)zupełnie wystarczająco (18): Doſyćyeś doſtátecznye práwy koſcyoł wypiſał/ y ná oko/ yáko ono mowyą/ pokazał KromRozm III Q3v; Diar 82; GliczKsiąż O4v; RejPos 31; RejPosWiecz2 94, 94v; RejPosWstaw [212]; CzechRozm 164, 175, 194v, 228v; IAko wiele ná dobrych obycżáioch należy/ [...] w pirwſzych Kśięgách doſyć doſtátecżnie/ ile ſię nam zda/ vkazáliſmy [superiore libro satis, ut videmur, exposuimus]. ModrzBaz 69v; SkarŻyw 119; CzechEp 339; NiemObr 40, 80; [Boże] ktoryś z ták wielkim nakłádem doſyć doſtátecżnie oddalił od nas wſzelkie karánia/ [...] prośimy cię/ przez naświętſzą mękę twoię/ áby nas bronić racżył/ od wſzelkich zdrad ſzátáńſkich LatHar 283; WujNT 248.
Szeregi: »cale a (i) dostatecznie« (2): Bo zaprawdę rádźibychmy to widźieli/ áby tá święta praca y w namnieyſzym punkćie nie byłá naruſzona/ y owſzem áby ták cále á doſtátecżnie byłá na iaśnią podaná BibRadz I *6; CzechRozm 209v.

»nie w części ale dostatecznie« (1): Iákoż nie dáleko więcey tego co mowił [Bóg] przez ſyná ſwego miłego/ iuż nie w cżęśći iákiey/ ále doſtátecżnie wolą ſwoię prze zeń oznaymiwſzy dochowáć/ y porządnie ná wiecżną pámiątkę zoſtáwić nie miał? NiemObr 72.

»dobrze i (a) dostatecznie« = bene et locuplete Modrz [szyk 12 : 1] (13): LibLeg 10/113; GroicPorz A3v; Mącz 383c; RejPos 140v; Y Ten Artykuł/ poniewáż wſzyſtek od nas wźięty ieſt/ y w Kośćiele tego lepiey y doſtátecżniey vcżą/ opuśćilichmy dla krotkośći. WujJud 62v; CzechRozm 96 marg, 254, **v; ModrzBaz 1; CzechEp 123; cżynię to dla tego/ áby ſię tá rzecż lepiey y doſtátecżniey pokazáłá. NiemObr 35; ActReg 50; SarnStat 1175.

»dostatecznie i dołożnie« (1): Wyemy tho doſić doſtátecżnye y dołożnye/ iż kapłáńſtwo yeſt tákowy ſtan poććiwy/ boſki/ á wyelki GliczKsiąż O4v.

»doskonale (i) dostatecznie« [szyk 2 : 1] (3): Perlito, Doskonále/ doſtátecżnie ſliub ſwoy wypełniam. Mącz 196a; CzechRozm A3v; LatHar 146.

»dostatecznie i dowodnie« (szyk 1 : 1] (2): Tobiebym ia mógł ná to doſyć doſtátecżnie y dowodnie odpowiedźieć/ ktory ſłowu Bożemu wierzyſz CzechRozm 175, 172.

»dostatecznie i gruntownie« (1): ále idzie o Zydy/ ábym vmiał z nimi doſtátecżniey y gruntowniey mowić/ y rzecż tę pokázáć. CzechRozm 107.

»jaśnie i (a) dostatecznie« (2): Bo co ná yednym myeyſcu zákryćye nápiſano/ álbo nye doſtátecznye wyráżono/ ná drugim ſye yáſnyey á doſtátecznyey náyduye. KromRozm II q4; CzechRozm 164.

»krotko i dostatecznie« (1): to co ku zbáwieniu wierzyć/ y wyznawáć potrzebá/ krotko y doſtátecżnie/ od duchá Bożego wyráżono/ y w piśmie ś. ná wielu mieyſcách pozoſtáwiono mamy NiemObr 93.

»mocnie a dostatecznie« (1): ale y cżego ſie tak naucżywamy/ to lepiey vmiemy/ ſkładniey wymawiąmy/ y mocżniey a doſtátecżniey pamiętamy. KwiatKsiąż L2v.

»dostatecznie i obficie« [szyk 1 : 1] (2): Wáſzći to właſny vrząd/ [...] áby ták młodźieńcy byli ćwicżeni/ iákoby oni rodźicow y przyiaćioł ſwych żądzy/ á Rzecżypoſpolitey y Zborowemu ocżekawániu doſtátecżniey y obfićiey niekiedy doſyć vcżynili [plenius uberiusque respondeant]. ModrzBaz 134; LatHar 230.

»pewnie a dostatecznie« (1): Constitutio definitiva, Státut á vſtáwá zupełna/ pewnie á doſtátecżnie rzecz opiſuiąc. Mącz 128a.

»dostatecznie i porządnie« (1): vpátrowałem miſterſtwo X. K. [...] ktoryby iemu/ doſtátecżniey/ y porządniey (iáko vcżenſzy y ſpoſobnieyſzy) ná wſzytko odpowiedźieć [...] mogł NiemObr 24.

»prawie (a, i) dostatecznie« [szyk 2 : 1] (3): KrowObr 123; Mącz 148d; To ieſt/ iż z niego prawie a doſtátecżnie może każdy wiedziec/ ktorym porządkiem ſłowá w Hywreyſkich Bibliach idą. BudBib B4.

»słusznie a dostatecznie« (2): BielŻyw nlb 3; ZLoczyńcá/ ktory raz dla iákiego podeźrzánego wyſtępku ſłuſznie á doſtátecżnie wedle Práwá był męczon/ [...] drugą raz nie ma być męczon GroicPorz ii3.

»sprawnie a (i) dostatecznie« [szyk 4 : 2] (6): o wſzitkych tich granyczach czy poddany naschi livdzie ſtarzi daly sprawnie a doſtatecznie yemv znacz. LibLeg 11/84, 11/63v [2 r.], 87v, 93v, 142.

»szeroko (szeroce) a (i) dostatecznie« [szyk 10 : 1] (11): Plene scribere, Szeroko á Doſtátecżnie pisáć. Mącz 304c; RejPos 88v; Szyrzey á doſtátecżniey nam to wykłádáć á przed ocży náſze kłáść racży ſam Pan náſz v Iáná s. RejPosWstaw 22; CzechRozm 9v, 221; StryjKron 36; CzechEp 40, 80, 289; NiemObr 92; Calep 441a.

»dostatecznie (i) własnie« [szyk 2 : 1] (3): Cośmy iuſz doſtátecżnie y właſnie wyzſzey vkazáli/ według rzeczy y prawdy ſámey Hiſtoriey Latopiſzcow StryjKron 71; CzechEp 120; SarnStat 1027.

»znacznie i dostatecznie« (2): CzechRozm 228v; A co nawiętſza/ iużem to (ták tuſzę) doſyć znácżnie y doſtátecżnie pokazał/ iż to wſzytko ſam I.M.X.K. cżyni CzechEp 339.

»zupełnie i (a) dostatecznie« [szyk 4 : 3] (7): PowUrb 2; Synu Alexander/ iáko zupełniey y doſtátecżniey mądroſć twoiá vżnáłá/ wſzytek ſwiát ná skáżeniu ieſth położon HistAl G; GliczKsiąż I5v; RejPosWstaw 21, [1433]; ZapKościer 1589/ 85; WujNT 89.

»dostatecznie i źrzetelnie« (1): z łáſki Bożey/ doſtátecżnie/ y źrzetelnie/ ze ſłowá Bożego/ przycżyny właſne/ dla cżego cżeść/ y chwałę powinną pánu Chriſtuſowi oddawamy/ pokázáć możemy NiemObr 117.

2. Całkowicie, bezwzględnie, zupełnie, bez reszty, absolutnie, ostatecznie; plere Mącz, Cn; ad integrum, omnimode, totaliter JanStat (41): Myla matuchna mylego pana yezuſa krom naruſſenya aſz do ſzmyerczy/ ku dobrym uczynkom przyſtauala a wnych doſtatecznye thrwala PatKaz III 151; MetrKor 37/2, 4; SeklKat Q4v; ZapWar 1551 nr 2684; wthorego dnya przed poymanym ſwym do thegoſz drumlika prziſchedſchi yeſth go przeproſſil y ſnym ſzią poyednal doſtatecznye LibMal 1554/187v; Kryſtus może doſtátetznie ty zbáwić/ ktorzy przeżeń idą do Bogá. KrowObr 209v, 209v [2 r.]; [król] vcżynił z brátem Olbráchtem vgodę táką/ iż Krol Włádźiſław miał być Krolem całym Węgierſkim iáko doſtátecżnie wybrány y koronowány/ á Olbráchtowi poſtąpili w Sląſku dzyerżeć kſięſtwá BielKron 397, 390v, 449v; KwiatKsiąż Q; Mącz 304c; Iuż wſzytká wola Bogá Oycá náſzego niebieſkiego doſtátecżnie ſie wypełniłá. RejPos 19v, 5v, 187v; WujJud 235; WujJudConf 124; BudNT Hebr 7/13 [25]; Oczko 10; LatHar 143, 513; WujNT 487; zá rádą y zwoleniem Pręłatow y Pánów náſzych doſtátecznie vſtáwiamy [omnimode statuimus JanStat 576]: iż gdy mąż vmrze/ żóná tylko przy Opráwie domowéy niech zoſtánie SarnStat 640; wſzyſtki niezgody/ ſpory między ſtronámi y ztąd y z owąd wzruſzoné y doſtátecżnie máią bydź vſpokoioné [dimissa et totaliter sopita debent esse JanStat 844] SarnStat 1068, 188, 364, 915, 978, 1109 (9).

W charakterystycznych połączeniach: dostatecznie oczyścić, odpuścić (odpuszczony) (3), pojednać się, przyzwolić, postanowic (ustawić) (3), trwać, zbawić (4).

Zwrot:»dostatecznie się skończyć« = totaliter esse definitum JanStat (1): [grosz] ma im bydź dan zá pracą [...] iáko długo pytánié o mężoboyſtwo doſtátecżnie ſie ſkończy. SarnStat 515.
Szeregi: »dostatecznie (a) nierozdzielnie« (2): tv na tym ſwiecie/ odpvſzcza pan bog/ przenaſzę wiarę zmiłoſierdzia ſwego grzechy/ doſtátecżnie/ a nierozdzielnie/ dla Chriſtvſa Syna ſwego SeklWyzn g2v; SeklKat R.

»zgoła i dostatecznie« (1): Aták áni Pan/ áni Duch ś. áni Apoſtołowie/ onego ktoryby nie był Bogiem/ ták zgołá y doſtátecżnie nigdyby nie miánowáli Bogiem CzechEp 238.

»dostatecznie, (a, i) zupełnie« [szyk 2 : 2] (4): SeklKat S4; A gdy ſye żaden ná thych trzech Sądźiech przećiw niemu nie ozowie/ tám iuż ma być wolny ſkazan przes Sądowny wyrok/ zupełnie/ doſtáthecznie GroicPorz o2; KrowObr 178v; Nie ieſtći Pan pártáczkim lekárzem/ áby doſtátecżnie vzdrowić y zupełnie grzechow odpuśćić niemiał. WujJud 90.

3. Bogato, dostatnio, w obfitości; abunde Mącz; affatim, luculenter Cn (8): nycz cznoty nyenaydzyeſch [...] nycz czudnoſzczy a yaſnoſzczy czego by wpannye maryey nyenalaſl doſtatecznye PatKaz III 150v; [papież Sykstus IV] był też y miłoſierny/ ábowiem ſyny Ceſárzá Páleologá wygnáne s Konſtántynopolá/ ſwym nakładem doſtátecżnie chował BielKron 189v; [Bolesław Chabry] w Siećiechowie drugi klaſztor záłożył [...] doſtátecżnie nádány przezeń y przez źiemiániná tey wſi Siećiechá imieniem. BielKron 345v; Mącz 502d; Ale iżby ſie doſtátecżniey ſwiádectwy Doktorow s. tá náſzá roſpráwá ozdobyć mogłá/ tedy tu otho iáwnie á iáſnie ſwiádectwá/ s piſmá ich prawdziwie znieſione/ mieć będziemy. RejPosWiecz2 95.

cum ai (1): A/ by wſzytko wyliczáć/ y dniáby nie ſtáło/ Ták iéy doſtátecżnie ieſt we wſzem piękné ćiáło. PudłFr 70.

Zwrot: »dostatecznie żyć« (1): Czeſarze/ Krolowie/ Xiążęta/ y ini wielczy panowie/ rozdawſzy prożnviączym lvdziam maietnoſci ſwoie/ mvſzą ſpoddanych twoich/ [...] podatki wyciągać/ chcząli wedłvg ſtanv ſwego poćciwie. a doſtatecżnie żyć. SeklWyzn Gv.
Szeregi: »ochędożnie i dostatecznie« (1): [Papieże] iedzą y piją vſtawitznie/ ták ochędożnie y doſtátetznie/ iż też ich obiády y kołácyie koſſtownieyſze/ á niſſli Krolewſkie. KrowObr 28v.

»poćciwie a dostatecznie« (1): SeklWyzn Gv cf »dostatecznie żyć«.

Synonimy: 1. dobrze, doskonale, gruntownie, pewnie, porządnie, prawie, sprawnie, właśnie, źrzetelnie; 2. doskonale, zupełnie; 3. ochędożnie, okwicie.

Cf DOSTACZNIE, DOSTATECZNO, NIEDOSTATECZNIE

TK