[zaloguj się]
[pdf]

PEWNIE (2310) pt i av

pt (1493), av (817).

pewnie (2289), pewno (21); pewno March1, BierEz; pewnie : pewno OpecŻyw (4:1), BierRozm (1:1), March3 (1:1), RejRozpr (2:1), LudWieś (1:1), RejJóz (18:3), RejKup (36:6), RejWiz (159:4), GrabowSet (6:1).

Oba e oraz o jasne (w tym w pierwszym e 2 r. błędne znakowanie).

comp i sup (26 + 6) (nå)pewniéj (32); -éj (4), -(e)j (28); nå- (4), n(a)- (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

Znaczenia
I. Partykuła (1493):
1. Wyraża przekonanie o prawdziwości oparte o wiedzę, znajomość rzeczy, silną wiarę lub własny zamiar: tak jest, było, będzie, musi być; na pewno, oczywiście, bez wątpliwości, jak wiadomo; certe (certissime) BartBydg, HistAl Vulg, Modrz, Calep, Cn; certitudinaliter, nimirum, quippe, sine dubio, videlicet BartBydg, Cn; procul dubio Mącz, Cn; certo, ex confesso, facile, indubitate, nempe, plane, scilicet, sine controversia Cn (701): BartBydg 242, 248 [2 r.]; GlabGad N5v; March3 V8; iż mam pewnie oględáć páńſkie miłoſierdzie RejPs 39v; RejJóz D2, G7; RejKup c8v, D; HistAl E6v; KromRozm II kv; KromRozm III D8, E7v; BielKom E6; Przed możnoſcyą Pánye twą wſſyſcy tył podádzą/ A pewnye muſſą zginąć od twey oblicżnośći LubPs Cv, H3, H3v, Kv, Nv, Z3v, gg5; Kto ſie ták záchowywa co komu przyſtoi/ Pięknemi ten ſwą cnotę iście wzory ſtroi. Bowiem tu ma ná ſwiecie od wſzytkich bacżenie/ A pewnie y ná gorze pewne oſiedzenie. RejWiz 45, 1v, 43, 105v [2 r.], 106, 119 (24); Leop 2.Reg 24/13, 4. Esdr 12/7; RejZwierz 43v, 88; BibRadz Gen 18/10, Num 22/29, 1.Reg 22/16, 4.Reg 10/19, I 396a marg, 408c marg, Ier 46/20; OrzRozm F3, G2v, K [2 r.]; Mącz 128d, 324c; OrzQuin G2v, V3v; Albo warz koperwáſer z czárnuchą w wodźie/ á oną iuchą pluſkwy poléway tedyć pewnie poginą. SienLek 159, 74v, 112v, 134v, 159, 170 (10); RejAp 1v, 5, 16, 25, 26 (36); GórnDworz R7v, V3, Cc7, Gg7v; A ták my wſzyſcy [...] położmy w nim [w Bogu] vprzeymą nádzyeię/ vtwirdziwſzy ią moczną wyárą ſwoią/ pewnieć nie opuśći nas/ pewnieć vbłogoſłáwi nas/ á pewnieć wyſłucha wſzytki prośby á modlitwy náſze. RejPos 48, A5v, Bv [2 r.], 3, 7, 9v [2 r.] (213); RejPosWiecz2 95v; RejPosWiecz3 98v [2 r.]; BiałKat 338v; GrzegŚm 6, 7, 37, 40, 45, 52; Bo pátrz kto ſie puśći ſcieſzką ná błoto ná proſt á ominąćby mogł/ pewnie ſie vbłoćić muśi. Kto też leży pod ſlońcem nie zákriwſzy ſie pewnie ogorzeć muśi. A kto w dym wlezie pewnie dymem ſmierdzieć muśi. RejZwierc 91v, A2, 9 [3 r.], 12, 13v, 14v (108); WujJud 56v, 91 [2 r.], 91v, 104v, 204; WujJudConf 212; RejPosWstaw [1103]v, [1434]; BudBib 4.Reg 1/16, 19/22; BudBibKaw A4; HistHel B3v, Cv; BiałKaz B, D, Ev, E2v, E4v (8); CzechRozm 2, 18, 25v, 50, 57v (18); Wierz mi iże mu żaden tu śilen nie będzye. Acżći ręcżę że y ſam pewnie zdoła ſwemu PaprPan C3, D3, K3, P2 [2 r.], X2, X4v (13); KarnNap Ev, E2v; gdy ſię ćiáło nie dobrze ma/ tedyć y cżłonki pewnie iáki niewcżás ćierpieć muſzą ModrzBaz 3, 69, 114v; SkarJedn 75, 284; Oczko 7v, 8 [2 r.], 13, 14, 25v; KochPs 149; SkarŻyw 46, 74, 82, 91, 93, 244, 274; MWilkHist G4; StryjKron 59; Doſzłá tá rzecż Iego Mśći X. Powodowſkiego/ Kánoniká Poznáńſkiego/ ktorego ia pewnie nie znam/ áni tego wiem żebych z I. M. kiedy iák żyw mowił. CzechEp 6, 27, 29, 49, 54, 56 (36); CzechEpPOrz *4; NiemObr 32, 98; KlonŻal C3v; KochSz C2v; WerGośc 228, 262; BielSjem 11; PudłFr 10, 15, 16, 33, 43; ArtKanc B20, E20, F10v, H18v, L3 (11); GórnRozm F3v, Gv; ActReg 126; Káżdą potrzebę przed cżáſem przemyśláć: bo kto w ten cżás gdy mu trzebá co ſpráwuie/ ſzkodę/ trudność y fráſunek pewnie mieć będźie GostGosp 4; GrochKal 28; Phil K2, S3, S5; GrabowSet C2v, D3, K4, Sv; OrzJan 48; LatHar 76, 112 [2 r.], 117, 189, 202 (10); KołakSzczęśl B4v; Ktokolwiek prośi czego przyſtoi/ y iáko przyſtoi/ [...] ten pewnie otrzyma/ ábo to o co prośi/ ábo co lepſzego. WujNT 30, 31, 52, 122, 136, 139 (16); JanNKarOrz F3v; SiebRozmyśl [A4], B [2 r.], K4v; Gdy Pan ćiáło ſwoie żywe vkazał/ pewnie w nim y duſzę ludzką ſtáwił: bo ćiáło ſámą ſię tyło duſzą ożywia. SkarKaz 208a, 1a, 80a, 81a, 118a, 204b (20); Ten właſny Skarbek ieſtem. (–) Y pewnie właſnyś ieſt? (–) Naywłaſnieyſzy. CiekPotr 75, 82; CzahTr A3, D, [D2]v, F2v, Lv; PaxLiz C, C2v, E2v; SkarKazSej 685a, 690b, 699a, 703b; KlonFlis Cv, E, G; KlonWor ktv, ded **3v [2 r.], 19, 48, 77; Proſzę/ ábyś mi znáć dał ieſli nie kunſztuieſz/ Iż iuż pewnie odieżdzaſz: cży mię ták probuieſz. PudłDydo A4v; ZbylPrzyg A3.

pewnie (komu) + inf (3): Wſzyſcy wiemy że nam pewnie pomrzeć/ A wżdy chcemy tu wſzytek ſwiát pożrzeć RejPos Bv; będzyeſzli kradł/ to pewnie wiſieć. RejPos [292]v; RejZwierc [272].

pewnie że (a. iż(e)) (10): Pewnie ieſliże miáſtá dobędzyemy tego/ Ze w nim żywić nie będę y pſá namnieyſzego. RejZwierz 29v; BibRadz Num 22/33; RejPos Ooo2; Ano gdy więc towáru w ręku ſwych nie macie/ Pewnie iż Kotá w worze drudzy tárguiecie HistLan F; nie dármo [...] przodkowie náſzy ten obycżay miedzy ſię puśćili/ á pewnie iż potrzebny/ iż cżyń czo chceſz/ żártuy iáko chceſz/ przymawiay iáko chceſz/ wſzyko [!] to może być dworſkiemi obmowkámi poććiwemi zákryto y obmowiono. RejZwierc 82v, 5, 73v, 168v, 174v; WysKaz 10.

W powtórzeniu intensyfikującym (2): Owa pewnie á pewnie wſzędy ſrogi dekret ieſt ná cię wydań RejPos [292]v; SkarKaz 156b.

Połączenie: »iście (...) pewnie« [szyk 2:1] (3): RejKup h6; Co ieſli cżynić będzyemy/ iście pewnie w nádzyei ſwey omyleni być nie możemy. LubPs Tv; RejZwierz 77.

Szeregi: »bez pochyby, pewnie« (2): A thákiego ſláchectwá proſzę vcż ſie pilnie/ Co cie zacnym vcżyni wſzędy nieomylnie. Y ná zyemi y w niebye wſzędy zacnym będzyeſz/ A bez żadney pochyby pewnie tám oſiędzyeſz. RejWiz 103; GrabowSet X.

»pewnie a nie inaczej« (1): Iákoſz ták pewnie ieſt/ á nie inácżey/ ieſli idzie o iſtotną bytność iego [Jezusa] przed wſzemi rzecżámi. CzechRozm 37.

»pewnie a istotnie« (3): cżytáłáć y ſłycháłáć tho mocno od przodkow ſwoich/ iż to záſlubienie Páńſkie miáło ſie pewnie á iſtotnie wypełnić RejPos 272, Ooo5; RejZwierc 197v.

»pewnie, (a) nieomylnie« (18): Ale tu Pan miánowicie to temu miáſtu obiecowáć racży: iż iáko ono wiązáło/ mordowáło/ przeſládowáło niewinne ludzi/ tákże go też to pewnie á nieomylnie nie minie RejAp 109; nie przeſtaway wołáć/ máiąc zupelną wiarę o miłoſierdziu Páná ſwego/ iż pewnie á nieomylnie będzie wyſłuchána prośba twoiá. RejPos 76, A6v, 7, 161, 184, 233 (15); RejZwierc 69v; CzechRozm 141v.

»pewnie a niewątpliwie« (1): iż ilekroć [...] vcżyniemy tym kſtałtem/ iáko ſam vſtáwił/ obchod á pamiątkę oney oſtátecżney wiecżerzey iego/ [...] tedy nam tám pewnie á nie wątpliwie/ s tymi widomemi znáki/ podáie ciáło ſwięte ſwoie RejPos 87v.

»pewnie i prawdziwie« (1): ále o ſwym właſnym ćiele to powiedał/ iż ono miáło ták pewnie y prawdźiwie wydáne być/ iáko prawdźiwie chleb on łamał/ dawał CzechRozm 266.

[Wyrażenie przyimkowe: »za pewnie«: Ale czemv [Chrystus] wneth niepowſtal Gdi zapewnie zmarthwich wſtacz mial WierzNauka 43.]
a. Jako wzmocnienie odpowiedzi twierdzącej (9): OrzRozm E; Skárbek náſz, byłże tobie dobrym przyiacielem? (–) Był pewnie. CiekPotr 8, 47, 75.

pewnie że (5): RejWiz 68; Pytam ćię ieſli Polſká ieſt Kroleſtwem? (–) Ieſt. (–) Tedy oná ma Krolá? (–) Pewnie że ták. OrzRozm D4; OrzQuin Aa2v; gorąca woda z źiemie idźie/ tedy muśi być ogień co ią tám grzeie? pewnie że muśi. Oczko 4v; CiekPotr 24.

b. W zdaniu pytajnym (1): GDy iuż w oſtátniey bitwie/ był ránion śmiertelnie/ Pytał ieſli wygráli ludzie bitwy pewnie RejZwierz 34v.
2. Wyraża przypuszczenie oparte na wnioskowaniu: zapewne, prawdopodobnie, być może; probabiliter BartBydg, Cn [w tym: comp (1) sup (1)] (765): Stráćićieli dobrodzieiá/ Pewnoć o was zła nádzieiá BierEz O4; BartBydg 247b; FalZioł V 39; RejŁas w. 33, 34; RejRozpr Dv; LudWieś A4v; Powyada yſch Barthoſch Szwythalsky [...] myewal przechoviwanye thu wmyeſzczye v Criſtopha Czerva, [...] v slawączkiego a Napewnyey v ſzwyąthey dochny LibMal 1545/99; RejJóz F3v, G5, H3v, L5, N6v (8); RejRozm 398; RejKup c6v, d3, f3v, f8, g2 (16); MurzNT 98v marg; Diar 67, 68 [3 r.], 70, 72, 78; DiarDop 101, 102, 109, 113; BielKom G3, G5v, G6; LubPs B6, O3v, P4, Q3; KrowObr 19; o moiá páni byś wiedzyáłá/ Y ſámábyś wnet ſkokiem pewnie tám bieżáłá/ Iákie tám ſą roſkoſzy/ iákie krotochwile RejWiz 27v, 7v, 13, 16v, 29v, 36 (94); vźrzeli Moábitowie przećiwko ſobie wody cżerwone iáko krew/ y rzekli: Krew to ieſt od miecżá/ pewnie ći tám Krołowie boiowáli przeciw ſobie/ y poſiekli ſie ſámi miedzy ſobą Leop 4.Reg 3/23, Sap 11/25, 2.Mach 5/41; OrzList i, iv; ZOłnierz rzekł porwana tá ſłużbá dyabłu więcey/ Iuż ſie pewnie ożenię/ ledá gdzie napręcey. RejFig Dd2v, Aa3, Aa3v, Bb, Bb3, Bb5 (20); RejZwierz A5v, 1v, 2v, 16, 20 (55); BibRadz Gen 20/11, 2.Par 28/11; Będźie záſyę tenże Woiewodá Krolá pytał/ przyſtoili Krolowi ſłownym być/ czyli nieprzyſtoi? pewnie odpowie iże przyſtoi. OrzRozm R3v, B2v [2 r.], B3v, B4v, C4 [2 r.], D3 (20); BielKron 298v, 392v; GrzegRóżn Nv, [N3]v, N4 [2 r.], O; KochSat [C2]; KochZg A3v; 406b; Nie mogłá żadna poſtronna moc nigdy zwalczyć Polſkiéy Korony/ zwalczy ią pewnie ten wnętrzny roſtyrk OrzQuin O, C3, D2, E3v, F, G2 (20); Prot C2v, D2, D2v; SarnUzn D2; RejAp AA6v, 47v, 68v [2 r.], 69v, 104v (20); ieſli ſie kiedy ſtrzyma białagłowá od thego/ cżego ſie iey chce/ pewnie to z namyſłu/ nie przydzie/ ále ze wſtydu GórnDworz Z8v, F3v, F8v, H8, I7v, L2v (17); Bo zły gdyby cżás ſwoy pewny wiedział/ pewnieby złym być nie przeſtał/ iedno przed ſámym cżáſem onym. RejPos 7v, A4v, 10, 25v, 26, 29v (45); BielSat G2; GrzegŚm 5, 12, 21, 35, 45, 47; HistLan Bv, C, D2v, D4v, E2 (9); KuczbKat 200; (nagł) Páchołek á Pan. (–) Pánie miły źimá bliſko/ Bárzo wąſkie mam ſukniſko. Ieſli Báráná nie będzie/ Pewnie ząb o ząb zágędzie. RejZwierc 234v, Av, A2, 3v, 9v [2 r.], 14 (71); KochMon 35; WujJud 33v; BudBib b4v, Tob 14/9; HistHel B2; MycPrz I B2v, Cv [2 r.]; BiałKaz H2, K2; BudNT przedm b6, b6v, b8v, Ii3v; ONożći iuż Vcżeń moy do mnie idzie/ cżemuśći ſie bárzo ráno poſpieſzył pewnie dziś ma wolą zemną wiele mowić. CzechRozm 40v, 13, 14 [2 r.], 22, 29v, 31 (34); PEwnie ći Woronicży nam ſie tu roſpłodzą/ Bo ſie wſzytko parkámi by gołębie rodzą. PaprPan Z, C2, D4v, Fv, G4v, H (17); KarnNap C4; ModrzBaz 106; SkarJedn 227, 241; Oczko 6, 8, 8v; SkarŻyw 70, 82, 112, 127, 151 (17); MWilkHist E; Druga rzecz ktemu pomogłá/ iż iuſz Sigmunt był podnieſion ná Wielkie Xięſtwo Litewſkie/ Ruſkie y Zmodźkie/ ktore páńſtwá ſnadźby ſię były pewnie oderwáły od Polſki/ gdyby był inſzy wzięty ná Kroleſtwo Polſkie StryjKron 707, 26, 230, 386, 722; CzechEp *3, 11 [2 r.], 14 [2 r.], 22, 23 (52); CzechEpPOrz **; NiemObr 33, 37, 51, 76, 120 (8); KochFr 29, 59, 81, 104, 114; KochSz A4v, B2, B2v, C3; WerGośc 228; BielSen 5; BielSjem 22; PudłFr 8, 26, 36, 57, 69 [2 r.]; GórnRozm H2 [2 r.], H2v, L3, M2, M4; PaprUp D, F, G; ZawJeft 8, 46; ActReg 3v [2 r.], 171, 173; GostGosp 82, 104; GostGospSieb +4, +4v; GrochKal 18; GórnTroas 38; gdy ią [Azję] był Pompeiuſz podbił/ á przećiw C. Céſárzowi/ czáſu wnętrznéy Rzymſkiéy woyny vżywáiąc/ iednym ſtárćiem/ wſzyſtká rázem zginęłá: pewnie nie bez śmiechu Cáiuſſá Céſárzá OrzJan 39, 34; WyprPl B3; LatHar +5, 246, 254, 580, 639; WujNT 263, 350, 622, 700; SiebRozmyśl H3; SkarKaz 517b [3 r.], 518b; VotSzl A2v [2 r.], C2v, D, D2, D2v; Bá rozumiem dla czego kwápi ſię tám: pewnie Chce z wioſki wypoſáżyć Pángráczá CiekPotr 46, 42, 53, 60, 80; CzahTr E4v, L3, L3v; Gromádá niemych źwiérząt pewniéy poſłuſznieyſza Niż człowiek GosłCast 66, 72; PaxLiz B3, C3v, E2v; Do tákich vtrat y przeklęctwá/ pewnie was tá wáſzá niezgodá/ y roſtyrki domowe przypráwią. SkarKaz 674a, 670b, 684b, 685b; KlonFlis F3; KlonWor 5, 20 [2 r.]; PudłDydo B5; ZbylPrzyg A3.

pewnie komu, czemu + inf (28): RejRozpr D2, Ev; A czoſz nieboga matká/ tey iuż vmrzeć pewno RejJóz B3, D5; RejKup q7v; A pewnie być grádowi chociay nie máſz chmury. RejWiz 131, 29v, 99v, 130v, 150v, 180, 189v; RejFig Cc3v; RejZwierz 101v; OrzRozm Iv; Si se in vita obtulerit occisum iri, iam ab ipso Milone video, Podkał ſie s Milonem w dródze pewnie mu dáć gardło. Mącz 123c; RejAp 103, 126; RejPos 245; Bo ieſli odpádniecie od Páńſkiey opieki/ Pewnie gdzieſcie nie rádzi tám wam być ná wieki. RejZwierc [272], 27v, 134, 165v, 237, [272]; PaprPan N2v; MWilkHist E4; WysKaz 20.

pewnie że (a. iż(e)) (53): RejKup n6v, x4; LubPs G3v, V4; RejWiz 40, 74v; RejFig Cc5v, Cc8v, Dd4v, Dd5; BRoniowſkich narodowie/ záwżdy znácżni byli/ A w kącie nigdy pewnie/ że ſie nie ćwicżyli. RejZwierz 89, 34 [2 r.], 39, 63v; RejAp 88v, 102v; GórnDworz B5, G8v; A ieſliż ieſzcże dłużey w tych obłędliwoſciach [...] trwáć będzyemy/ pewnie że ſie obrzydziwſzy imi/ muśi nas [Pan] precż odrzućić ſpołu z nimi od ſwiętego Máyeſtatu ſwego. RejPos [219]v, 3, 182, 182v, 261v, 288, 312; HistLan B4, D; RejZwierc 41v, 69, 73v, 174, 185 (8); HistHel Av; BiałKaz G2; PaprPan I2v, M2, Rv, X2, X3v; Myſli/ [...] cżemu [królewna] Rochem obroćiłá/ Pewnie że dármo tego nie cżyniłá. KochSz C3; WerGośc 216, 261; WysKaz 20 [2 r.], 22, 31 [2 r.]; CiekPotr 8; GosłCast 5.

Połączenia: »iście (...) pewnie« [szyk 4:1] (5): RejJóz D5; By cżię Bog bez nj [wiary] niezaſtał Iſcże by ċzię pewnie ſchliaſtał RejKup ſ2v, i8v; RejPos 288, 325.

»pewnie snadź« (1): (did) Mnich powieda Kupczowi yż ich v przedżi ale do Piekłá (–) Ba pewnie ſnaċ yż v przedziṡ Náſſ potych płotkach [lege: plotkach] czo bredziṡ RejKup x4.

3. W wypowiedzeniach wyrażających postulat, zobowiązanie własne lub zobowiązanie kogoś: koniecznie, bezwarunkowo (25): Kiedy ty klin biyeſſ wdrewno/ záwſſe ſye ſtreż tego pewno/ być nyewypadł zdrzewá tego/ á niewybił oka twego. March1 A3v [idem] March2 V2; RejWiz 84v; A młodzi ludzie pewnie/ mogliby przykład bráć/ Iego [Mikołaja Łaskiego] ſie pięknym ſpráwam/ pilnie przypátrowáć. RejZwierz 70, 27v, 73; RejPos 245, 269v, 302v, 319; GrzegŚm 46; ABowiem wieſz y ſłycháłeś iáko Fortuná s Cnotą záwżdy ty dwie pánie ſobie ſprzećiwne ſą/ [...] á pewnie trzebá mądrze golić przy ktoreyby tu zoſtać. RejZwierc [121]v, 132, 174; na zapusti przyſzle, ma iemu dać Grzegorz Gowińſki pewnie marcas trzidzieſći. ZapKościer 1580/6, 1580/12, 1581/12 [2 r.]; CzechEp 261, 276; Iesli tedy aequalitas we wszytkim mabydz zachowaną iakosz pewnie mabydz [...] Tedy wtym Proceſsie nie tylko pokoi warowany ale yte differencye Vspokoione bydź maią ActReg 20, 141; WujNT Luc 4/23; CzahTr E3v.
Szereg: »pewnie a istotnie« (1): kto widzi á przypátrzy ſie dobrze dziwom á ſpráwam tego tho cżłowiecżeńſtwá Páńſkiego ſwiętego/ [...] iuż pewnie á iſtotnie może przeſtáć ná wſzythkich rádach/ poſtępkoch/ y náukach ſwiętych iego RejPos 294.
4. W wypowiedzi wyrażającej zastrzeżenie: aby przypadkiem nie [dosłowne tłumaczenie z łaciny] (1): Corka v oycá (opátrznego) ſkryta ieſt/ [...] áby kiedy niebyłá ſpługáwioná w pánienſtwie ſwoym/ á w domu oycá ſwego by niebyłá náleźioná brzemienną: by záś z mężem twoim mieſſkáiąc nie wyſtąpiłá: álbo pewnie [certe] niepłodną ſie ſtáłá. Leop Eccli 42/10.
** Bez wystarczającego kontekstu (1): Certe – Pewnię, zayſtę. Calep 184a.
II. Przysłówek (817):
1. Skutecznie, niezawodnie, bezbłędnie; definite Mącz; certe Cn (28): piołyn z drobnemi rozynkami w wodzie albo w winie warzony/ á na nocz na bolącze ocży przyłożony/ boleſć vſmierza pewnie. FalZioł V 78, I 106d, II 19d, V 78, 79v, 84, 85v, 90 [3 r.]; Tak też moc wzroku gdy ſie z obu ocżu do iednego zbierze, pewniey rozeznawa y lepiej obacża niżli obiema. GlabGad B5v; Vbogy iey [drogi do nieba] doidzie ſporzey. Czaſem pewniey niż bogaty RejKup 18v, i8; BielKron 396; Mącz 128a; SienLek 49v, 136v; A wſzákoż iuż ſą znáki/ iż iuż [Bóg] [...] pociąga ná nas łuku ſwego y ſtrzałę náłożył/ á pewnie vgodzić vmie gdzie iedno będzie racżył. RejZwierc [283]v, 173; HistHel B2; KarnNap C3v; ktore [człowieczeństwo Chrystusowe] bez modlitwy Kryſtuſowey/ ſwą zaſługą/ nie ſpráwić pewnie [...] nie mogło CzechEp 200; LatHar 186.
Szeregi: »lepiej i pewniej« (1): bo lepiey ieſt y pewniey ſwoie náucżyć rzecżam Rycyrſkim/ niż cudzy narod z inąd z naymu wieść. BielSpr 10.

»pewnie a mocnie« (1): Też korzenie białey Cżemierzycze w winie vwarzone/ á potym ono wino pewnie á mocznie chrobaki w vſzoch zabija FalZioł V 79v.

»napewniej i nabezpieczniej« (1): A thák ácż Pan możnośći Boſtwá ſwoiego rozmáitemi kſtałty Pátriárchom y Prorokom okázowáć racżył/ ále ſie záwżdy kthemu ſciągáło/ iż ie napewniey y nabeſpiecżniey miał okázáć w oſobie á w podobieńſtwie cżłowiecżeńſtwá thego ſwoiego ſyná namileyſzego. RejPos 294.

»napewniej i nadowodniej« (1): A napewnyey y nadowodnyey [uchwala koncylium florenckiego] nam ij [Kościół boży] pokázuye/ ktory [to jest, że jest nim ten, który] [...] ápoſtolſki porządek/ odyednego ſprawce nawyſſſſego płynący ma/ y myeć muśi. KromRozm III Q2.

»słusznie i pewnie« (1): iż pozew per proclama może być záwżdy zá thákimi przyczynami/ zá kthorymi bywa pozew per edictum. [...] A w they mierze ieſzcze ſluſzniey y pewniey przes przywołánie GroicPorz n4.

2. Trwale, stale, niepodważalnie (10):
a. O obiektach fizycznych (2): palma z iedney pęczki nie długo thrwa/ ale gich muſi niekielkho weſpołek vſadzić iże ſie zroſthą ſpołem á tak pewniey mogą ſtać FalZioł III 20a.
Szereg: »mocno a pewnie« (1): Bo tak jako poki z muru się wapno nie wykruszy, mur mocno a pewnie stoi, tak też powki RP taka sprawiedliwość, taki porządek jest, że każdy człowiek w swej powinności trwa, poty żadną miarą upaść nie może. DiarDop 109.
b. O zjawiskach społecznych (8): LibLeg 11/171; Nicżym inym nie może być pewniey vmocnione káżde kroleſtwo iedno prawdą ſłowá bożego. LubPs O6 marg; RejPos 298v; zwłaſzcża iż widziſz iáko ſwiát zámieſzány ieſt/ á nigdy w ſwym ſtanie pewnie poſtánowiony nie ieſth RejZwierc 160, 83v; SarnStat 427.
Szeregi: »cale a pewnie« (1): iż on [Kościół] [...] vſtáwy y podánya páńſkye y ápoſtolſkye ták vſtne/ yáko ćiche álbo obrzędne cále á pewnye záchowywa KromRozm II y2.

»stale a pewnie« (1): Wſzithczy ciągniemy ku radoſci, ale odkąd byſmy iey mogli ſtale á pewnie nabyć niewierny BielŻyw 146.

3. Śmiało, odważnie, z pewnością siebie, bez obawy; asseveranter Calep, Cn; explorate Mącz (7): Kto ſie dzyerży cney cnoty/ wiáry/ á ſtałośći/ Ten záwżdy pewnie chodzi w Páńſkiey opátrznośći. RejWiz 137, 102; Mącz 306b; OrzQuin Tv; Calep 105a; Iuż bez pochyby Zygmuntá prowádzą/ A Koronę mu w opiekę oddádzą. Ten pewnie iedźie ná páłace ſwoie GrochKal 18; Pan moy [...] wwiodł mnie zá rękę/ ná mieyſce beſpiecżne. [...] Gdźie ſtać pewnie mogę GrabowSet V2v.
4. W sposób nie pozostawiający wątpliwością wiarygodnie, przekonywająco (4): Amicitiam simulare. Stáwić ſie łágodnie ále nie pewnie. Mącz 394c; Pan ieſzcże nám pewniey podpieráiąc obietnic ſwoich o nieſmierthelnośći y o rádoſciach náſzych/ ták Ianowi ſwiętemu powiádáć racży. RejAp 177.
Szeregi: »pewnie a dostatecznie« (1): Constitutio definitiva, Státut á vſtáwá zupełna/ pewnie á doſtátecznie rzecz opiſuyąc. Mącz 128a.

»pewnie i jawnie« (1): á zbáwićiel twoy ták pewnie y ták iáwnie/ łáſkę y żywot wiecżny przypiſał iedney oſobie/ iáko y dwiemá. LatHar 189.

5. Właściwie, należycie (3): Czokolwiek ſobie vmyſliſz aby to pewnie zachował á nie wiele mowił BielŻyw 15; BielKron 466v.
Szereg: »pewnie i pilnie« (1): Y widziſz iáko ná dobre/ proſtemu przedśięwzięćiu ſwemu [Jakub] nie dufa: ále ſię ślubem wiąże/ áby to co vmyślił pewniey y pilniey zá ślubem wypełnił SkarŻyw 347.
6. Mocno, bardzo (9): DiarDop 114; RejWiz 127; że tym iednym Hoſiuſem Polſka Koroná przede wſzytkiemi Krześćijáńſkiemi Kroleſtwy pewnie wygráłá. OrzRozm P3v; kiedy czo nieſzcżęſnego przypádnie/ tho z nowu drugi raz fráſowáć ſie muśi/ ále iuż pewniey niż pirwey. RejZwierc 85v, 268v; PudłFr 78; przypuśćił ćię do [...] Sákrámentu Ciáłá y Krwie ſwoiey: z Boſtwem iego nieogárnionym pewnie złącżoney LatHar 678, 581; Y táka chorobá R.P. ieſt podobna ſuchotom: bo nieznácżnie cżłowieká pſuie: á pewniey żadna go nie vmorzy. PowodPr 79.
7. Całkowicie, w pełni (2): Nie giną pewnie wierni/ ále śię oddáią Pánu Bogu do żywothá wiecżnego przechodząc GrzegŚm 28; Ktorzy Krolowie ábo Monarchowie dźiedźicżni Polſcy/ [...] pewnie Rycerſtwu onych máiętnośći nie dawáli/ iedno ták iáko ſámi trzymáli: dźieśięćinę Bogu y ſługam iego znich zoſtáwuiąc. PowodPr 23.
8. W połączeniu z czasownikiem (rzadko przymiotnikiem lub imiesłowem) myślenia lub mówienia oznacza, że podmiot czynności uważa, że to, co myśli lub mówi, jest prawdą; certe (certissime) HistAl, Vulg, PolAnt, Modrz; manifeste, secure PolAnt; pro certo Modrzy diligentius Vulg; pro comperto Cn (754):
a. W połączeniu z czasownikiem (przymiotnikiem, imiesłowem) oznaczającym wiedzę lub przekonanie (też ich nabywanie, dochodzenie do nich) (578): [łożysko] vſuſzone á na proch ſtarte/ pothym on proch z winem/ albo z włoſkiego kopru wodką/ niepodobnie piaſcżyſthy kamień z nyrek wypądza/ á ieſt to lekarzſtwo pewnie doſwiadcżone. FalZioł V 84v; Bo ći [pisarze] ſwęmi rękoma święté piſmo iako mogło być nápewniéi piſali/ aby czego nie sfałſzowáno pilnie ſtrzegli MurzNT 173v; RejAp 126; A ták gdy iuż to do ſiebie obacżyſz/ á wezrzyſz do ſercá ſwego/ á poznaſz w nim popędliwość á chuć tákową iego/ iuż pewnie ſobie pomyſlić możeſz/ iż ſiedziſz ná mieyſcu Máttheuſzá onego. RejPos 325, 235; RejZwierc 37; WujNT 688.
Frazy: »za czym (a. skąd) (to) pewnie idzie (a. pojdzie)« (3): CzechEp 214; Stąd iáśnie widzimy/ iż święći w niebie/ ofiáruią Pánu Chriſtuſowi modlitwy ludzi wiernych mieſzkáiących ná ziemi [...] Zá czym pewnie idzie/ iż święći w niebie wiedzą ſpráwy/ potrzeby/ y modlitwy náſze WujNT 852, 288.

»[komu] pewnie się zda« [szyk zmienny] (3): Káżdemu ſie ták pewnie zda/ Iż czo zácżnie wſzytko przetrwa. RejZwierc 236v, [193]v, 270v.

»znać pewnie« (1): Znáć pewnie iſz ná pocżątku v Ruśi Rzymſkie y Láćinſkie kośćioły były SkarŻyw 576.

Zwroty: »pewnie czuć« [szyk zmienny] (3): A thák cie iutro puſzcżą y hoynie dáruią/ Bo iuż twoię niewinność pewnie wſzyſcy cżuią. RejWiz 121v; CzechEp 53; PaxLiz A3v.

»(na)pewnie(j) się dowiedzieć (a. dowiadać się, a. wywiedzieć (się), a. wzwiedzieć)« = certe (certissime) cognoscere Vulg; manifeste cognoscere PolAnt [szyk zmienny] (34): ſlyſſątz ten glos żydowſci kaplánij/ ij pewno wzwiedziawſſy ijż Iozeff ſluga bożi dóſtoien tey panny/ natychmiáſt poſlalij do Betleiem aby też z ſwą láſką prziſſedl do koſciola. OpecŻyw 5; gdzie ysch my do tich czaſſow pewnoſczy tich granycz wiedziecz niemozemi poſlalysmi bili pyſſarza naschego [...] abi on bil pewnie the granycze wiwiedzial LibLeg 10/68, 6/117v, 9/53, 10/68, 11/63v, 84, 136; A tak naſz miły oycże nog ſie nie puſcim[y] Aż iżes nam odpuſći[ł] pewnie ſie dowiemy RejJóz P5, M6v; RejKup h3v; RejWiz 121v; Leop 1.Reg 20/9, 2.Mach 4/33; OrzList gv; UstPraw B2; RejFig Cc5; RejZwierz 67v; BielKron 464; RejPos 113v, 193, 243v, 273v, [310]; NA dobrego Hetmáná zależy wywiedzieć ſie pewnie przes ſzpiegierze álbo przes obiáchánie w koło/ iáko nieprzyiaćielſkie woyſko leży BielSpr 15; BudBib 2.Mach 4/33; BudNT Act 23/15; Bo wiele ich ieźdźi odmieniwſzy ſobie przezwiſko/ á właſnego przezwiſká ich żaden ſie pewnie dowiedźieć niemoze ModrzBaz 117v, 103v, 104; SkarJedn 99; KochPieś 18; SiebRozmyśl F3v; CzahTr E.

»pewnie dzierżeć, trzymać« (1:1): BierRozm 10; A ieſliżeć to [św. Marta] pokázuie że Pan Bog miłuie ſpráwiedliwe. Tedyć zátym ták pewnie trzyma iż Pan Bog miłuie ſpráwiedliwość BiałKaz D2.

»mieć za to pewnie« [szyk zmienny] (7): RejKup k7; Záprawdę żáłowáłám ia bárzo tey niefortuny w.m. á zwłaſzcżá/ iż thu drudzy zá tho pewnie mieli/ żeby Krol I.M. miał kázáć w.m. obieśić. GórnDworz R5v, R2v, R8, T2v, Z5; PudłDydo B3.

»pewnie mniemać« (1): Przeſtráſzony mąż. gdy mu ſię y chodząc y leżąc táką [tj. klaczą] być widziáłá: wielce płakał nád nią/ wiedząc iſz to żoná iego/ á iuſz pewnie mniemáiąc/ iſz zá cżárámi/ obroćić ſię w onę beſtyą miáłá SkarŻyw 35.

»pewnie (o)baczyć« [szyk zmienny] (7): Tu s tego bacż pewnie gdytz ſie tzo ſſcżęſno dzieie/ ijż cie téż nieſſcżęſcié ocżekáwá. OpecŻyw [27]v; RejKup g2; BielKron 332; SienLek 182v; RejPos 171; RejZwierc 75; co ze wſzech ſtárych Hiſtoriy y piſm káżdy pewnie obaczyć może: iż Kijów był y ieſt główą y głównym Miáſtem Ruſkiéy Ziemi SarnStat 1057.

»pewnie (po)znać (a. dozna(wa)ć)« [szyk zmienny] (14): Wſzakhoſz naprzod maſz wiedzieć: iako á ktoremi znamiony: cżłowieka powietrzem Morowem zarażonego Pewnie maſz poznać. FalZioł V 66v, V 6v; KromRozm III Q2v; RejWiz 115; RejZwierz 84, 134v; RejPos 69, 291; Złothá probuią ná cżarnym kámyku/ A łżá theż pewnie doznaſz po ięzyku. RejZwierc 216, 206; BiałKaz L4v; CzechRozm 111v; ReszHoz 117; TRzy ſekty ſą ktore ſię z prawdźiwego Bogá iákoby go pewnie znáły/ chlubią: Zydowſka/ Heretycka/ y Turecka SkarKaz 274a.

»pewnie rozumieć (a. zrozumieć)« [szyk zmienny] (9): rozmyli ſie wżdy mało A zrożumiey mało pewniey iako ſie czo ſtało RejJóz H6v; RejZwierz 88v; Abowiem ná kogo to kiedy Pan Bog przepuśćić racży tákie vnieſienie iego/ iuż pewnie może rozumieć/ iż iuż ſąd á ręká Páńſka bliſko nád nim ſtoi RejPos 322v, 193v, 234, 237, 289; KuczbKat 135; CzechEp 106.

»słyszeć (a. słychać, a. nasłuchać się) pewnie« [szyk zmienny] (9): RejWiz 121v, 164v; A ták beſpiecżnie mogł ten Anyoł wołáć iż iuż vpádło to nędzne miáſto/ gdy iuż ſłyſzał pewnie iż ná wiecżny vpadek ſkazano y oſądzono było. RejAp 148, 197v; RejPos 175v, 196v, 218v, 293v, 335v.

»pewnie tuszyć« (2): Wierſmy pewnieċ to tak tuſſę Iż ten niedba otwą duſę. RejKup 18v, C.

»pewnie, za pewnie (się) (u)twi(e)rdzić (a. (po)ćwierdzić)« (4:1): Tu iuż pewnie możeſz vtwirdzić w ſobie [...] ty obietnice Prorockie/ iż ciáło twoie może być ożywione RejPos 112, 271v; SkarJedn 285; To teſz o nim [św. Makariusie] pewnie twierdzą iż náwracáiąc iednego Heretyká/ ktory zmartwychwſtánia ćiał náſzych przał vmárłego wſkrześił. SkarŻyw 35; wſzytkim to powiádał zá pewnie ćwierdząc/ żem był v Páná Bogá. SkarŻyw 331.

»pewnie widzieć« [szyk zmienny] (8): RejWiz 164v, 184v; RejPos 247, 294, 322v; A ták gdyż to iuż pewnie widzimy iż przygody nád námi vſtháwicżnie wiſzą/ á przecżże ſie ich lękáć mamy? RejZwierc 152, 87; Oczko 23.

»pewnie wiedzieć, wiadomy, wiadomo« = certe (certissime) scire Vulg, Modrz; secure scire PolAnt; scire diligentius Vulg [szyk zmienny] (421:2:1): OpecŻyw 118v; BierRozm 18; LibLeg 7/41v, 10/150, 154, 11/136; WróbŻołt L5v; RejPs 206; RejJóz C2, M5, Nv, O6v; LibMal 1546/121v, 1554/193; RejKup b8, D, cc4v; KromRozm III N7v; dla tego to przypominamy, abyśmy wiadomo wszytkim [...] pewnie uczynili, że my nic nie przepominamy ani opuszczamy, co widziemy być potrzebnego w RP DiarDop 113, 113; bez weśći [!] ſchodziemy/ z omylnego ſwiátá/ Nie wiedząc pewnie cżáſu/ godziny y látá. BielKom B4, C5v, D2, Ev; GliczKsiąż C2v, O7v; LubPs A2, Kv, R2 marg, aa4v; ná tey gałce co zyemią zowiemy/ Ze ná wſzech ſtronach ludzye/ ták to pewno wiemy. RejWiz 145v, 76 [2 r.], 105v [2 r.], 115, 125v, 141v (13); Leop *A3v, Act 2/36; OrzList f2; RejFig Bb8v, Cc, Ee2; RejZwierz 5v, 8v, 107v, 121v; BibRadz *5, Gen 20/7, I 13a marg, II 90c marg; Wiedz to pewnie/ á w tym nic niewątpi y to pomni/ gdźie niemáſz Ołtarzá/ tám niemáſz Kápłaná OrzRozm Cv, G2; BielKron 55v, 63, 68v, 108v, 124 (13); KochSat B2v; OrzQuin F3v, F4v, H, S; SienLek 133; To co ſie tám potym na ten cżás sſtáło zá Pipinuſá Ceſárzá kto chce pewniey wiedzyeć niech ſobie hiſtorie cżyta. RejAp BB4, AA8, 12v, 23, 55, 64v (22); GórnDworz C, C2v, C5, L8v, O6v (20); HistRzym 29v, 43v; [Herod] poſłał ſobie poćichu po ony Mędrce/ y powiedział im: Iużći ia pewnie wiem mieyſce gdzie ieſt/ boć ieſt w Betleem mieſcie żydowſkim RejPos [36]; to pewnie wiedz á tego bądź pewnie iſt/ iż ieſli w nim [w Bogu] zupełną nádzyeię położyſz/ iż to wſzytko ku lepſzemu twemu będzie obrocono RejPos 139, 4v [2 r.], 10, 13, 18v, 19 (196); RejPosWiecz2 95v, 96; BiałKat 366; GrzegŚm 45; Gdyż miłe dziatki wſzyſcy o tym pewnie wiemy/ Iż káżdy z nas muśi tu powinny dług płáćić HistLan E, C2v, D2v, F5v; KuczbKat 175, 195, 400; bo bychmy pewnie wiedzyeli cżás dokońcżenia ſwego/ niechciáłoby ſie nam nigdy dobremi być/ áż málucżko przed cżáſem onym. RejZwierc 170v, B4v, 9, 34v, 73v, 89v (35); RejPosRozpr c4; RejPosWstaw 42, [1433]; BudBib Sap 8/9, 18/6; PaprPan I3, R2v, R3v, Zv, Cc; KarnNap B3v, D3v, Ev; ModrzBaz 135v; Oczko A3, A4v [2 r.], 5v, 18v; SkarŻyw 108, 133; CzechEp 32, 53, 220, 422; CzechEpPOrz **v; KochSz C2; PudłFr 15; ArtKanc A4, L, P3v; GórnRozm E4v, Iv; Calep 212b; LatHar 164 marg, 250, 648; WujNT 267, 470 [2 r.], Act 22/30, s. 552 [2 r.], 570, 690, 810; WysKaz 6; SarnStat 228, 1037; SkarKaz 207a, 350b, 383b; CiekPotr 58, 63; CzahTr C, Gv; GosłCast 7; ACżechmy zwykli bywáć ochotni Wáſzmośći/ Co ieſt pewnie wiádomo ſwey Páńſkiey miłośći. PaxLiz E2; PudłDydo B2v; ZbylPrzyg ktv; wiem/ o wiem pewnie/ wiekuiſty Pánie/ Ze liczyſz moie kożde vćiekánie SzarzRyt B.

»pewnie znać« (5): RejKup ee5v, f7v, Qv; Doſyć iuż máią chłuby/ iż to pewnie znáią/ Iż w rádoſciach cżáſow ſwych z roſkoſzą cżekáią. RejWiz 179; RejZwierc [282].

Wyrażenia: »pewnie ist (a. uiściony)« (35): tu iuż w rádości będącz pewnie y tym viſciony/ cżekaſz tych wiecżnych [...] roſkoſzy ſwoich. RejAp 189v, 69, 73, 119; iuż pewnie káżdy wierny iego może być tego iſt/ iż tám gdzye ieſt Pan iego/ iż y on thámże ma być z nim RejPos 341v, 30v, 48, 72, 83, 116 (28); RejZwierc 5v, 134v, 200v.

»pewnie świadom« (1): Przeto to mówię: bom y ſam mieſzkał miedzy nimi/ y tegom pewnie świádóm. BiałKat 121.

»pewnie upewniony (a. pewien)« (3): A ták my wſzyſcy iuż w tych cżáſiech pewnie w tym będąc viſcieni á vpewnieni/ y piſmy/ y rozlicżnemi podobieńſtwy/ beſpiecżnie możemy záwżdy wyznáć z Apoſtoły ſwiętemi/ on mocny á prawdziwy cżłonek wiáry ſwiętey náſzey RejPos 271, 160v; Abowiem gdy [...] przyoblecżeſz ná ſię tę nieomylną zbroię Páńſką/ pewnie możeſz być W.W. pewien káżdego ſzcżęſcia ſwego RejZwierc 254v.

Szeregi: »pewnie a istotnie« [szyk 2:1] (3): Leop 2.Mach 4/33; A ták ſie pewnie á iſtotnie to káżdemu vtwirdzić może/ y s proroctwá/ y s tego porządku zwykłego/ y z zakonu/ iż tá pánienká [Maria] byłá z narodu Dawidowego RejPos 271v, 265.

»jawnie a pewnie« (1): á wżdy to v niego nic: chociay iáwnie á pewnie widzi/ iż mu ábo o ſzpetne ochromienie/ ábo o ſzkodliwy vłomek/ idzie zdrowia iego. RejPos 247.

»pewnie a nieomylnie« (5): A toż maſz doſtáteczny wywod y wykład tych czterzech znákow/ po ktorych pewnye á nye omylnye koſcyoł boży poznáć mamy KromRozm III Q2v; RejPos 89, 276, 284, [310]v.

»pewnie a niewątpliwie« (1): A iżbym też iuż pewnie á nie wątpliwie [...] mogł [...] wyznáwáć Páná moiego Iezuſá Chriſtuſá. CzechRozm 12v.

»źrzetelnie i pewnie« (1): To I⟨ego⟩ N⟨ajaśniejsza⟩ M⟨iłość⟩ cżyni dla tego/ áby wáſzá Naiaśnieyſza C⟨esarska⟩ M⟨iłość⟩ tym źrzetelniey y pewniey obácżyć racżył/ thę ſzcżerą/ pewną/ życżliwą przyiaźń/ ktorą I⟨ego⟩ C⟨esarska⟩ I⟨asność⟩ ku wáſzey C⟨esarskiej⟩ I⟨asności⟩ ma BielKron 332.

b. W połączeniu z czasownikiem (imiesłowem) oznaczającym wiarę (39):
Zwroty: »pewnie (d)ufać« [szyk zmienny] (3): Diar 73; A tu dopirko bądź tego iſt/ iż gdy cie on weźmie ná opiekę ſwoię/ á iż mu pewnie dufáć będzieſz/ iż cie iuż vwielbi/ iż [...] będzie ſtrzegł káżdego vpadku twego. RejPos 14; NiemObr 67.

»pewnie (u)wierzyć, wierzący« [szyk zmienny] (36:1): PatKaz II 62; Iuż nam możeſz pewnie wierzić zeć nie żartuiemy Ale tak iako ſie ſtało przed tobą mowiemy RejJóz N7, P5v; RejKup E; KromRozm II p4; Diar 67; RejWiz 119, 180; RejZwierz 24; BielKron 349v; SarnUzn B6v; RejAp 15v, Cc8v; RejPos 1v, 58, 67v, 116v, 242, 284; BiałKat 71, 288v; Pewnie wierzę/ á nic niewątpiąc wyznawam/ Bogá Oycá/ być pierwſzą w Troycy Swiętey oſobę KuczbKat 10; RejZwierc 13; CzechRozm 111v; PaprPan R2v, Ccv; KarnNap F; ArtKanc F15v; ActReg 118; Nikt nie ma pewnie wierzyć że będzie zbáwiony. WujNT 552 marg, 84, 552 [2 r.], 787, 806; Ráduię ſię z ſercá Ze ćię zdrowego widzę. (–) Wiem y wierzęć pewnie. CiekPotr 81; KlonWor 80.

Szereg: »pewnie a mocno« (1): tym táiemnicóm wierząc ſzańcuiemy śię do páná Bogá: á to zátym záléceniém: iż iáko ich dálece nie rozumiémy/ ták im pewniéy á mocniéy wierzymy BiałKat 71.
c. W połączeniu z czasownikiem (imiesłowem) oznaczającym informowanie kogoś o czymś, upewnianie (71): iuż bądz iſt tego Ze daſz iſcie krolowi picie dnia trzeciego Bo to ty trzy maćicże [widziane we śnie]/ pewnie známionuią RejJóz I8; Zámykáyąc tedy tę rzecż to zoſtáwuyem napewniey/ iż ſobye rowną [żonę] każdy poyąć ma GliczKsiąż Q2; RejPos 248; RejZwierc 251.
Zwroty: »pewnie (się) iścić (a. uiścić)« (8): kogo też obacżycie niewiernego ſłowom moim tu ná zyemi/ iuż go pewnie viśćić możecie/ iż będzye związan á w niwecż obrocon y w niebie RejPos 319; To też iuż ſłyſzę y wierzę/ gdyż mie w tym pewnie piſmo iśći/ iż Pan [...] widzi y zna poſtępki káżdego. RejPos 325v, 190, 222v, 237, 281v, 327; RejZwierc 133v.

»pewnie obiec(ow)ać (się), obiecany« [szyk zmienny] (24:1): KArdynał ieden z woyſkiem Papieſkim woiuiąc/ Biegał miedzy Rotmiſtrzmi/ pewnie obiecuiąc/ Zwycięſtwo RejFig Bb7, Cc3v, Ee2; RejZwierz 33; RejAp 109; HistRzym 54v; Gdyż thákiemu káżdemu [Bóg] pewnie tho obiecáć racżył/ iż ieſli będzye wiernie opowiedał prawdę ludowi iego/ iż thákowy pewnie zbáwi duſzę ſwoię. RejPos 189, 166v, 168, 174v, 176, 187v (14); KuczbKat 145; RejZwierc 4v, 169, 270v; ZapKościer 1581/23v.

»pewnie objawiać« (1): Ieſliby co z Kleynotow Wáſzmośći zginęło/ Do tego Práktykarzá wnetby ſie nábyło. [...] Gdyż więc nie tylko zguby zwykł pewnie obiáwiáć/ Lecż z dziatek w przyſzłym ſzcżęśćiu rodźice ich ſpráwiáć. PaxLiz B3.

»pewnie (o)powiedać (się) (a. (o)powiedzieć), rzec« [szyk zmienny] (15:3): RejJóz M4v; RejKup v7v; RejFig Cc4v, Dd6; RejAp 91; RejZwierc 34v, 237v; Tákći powiem á pewnie że ći mołoycowie/ Nie dawáią przewodzić mężnieyſzym ná ſobie. PaprPan Z4; Druga pociechá/ iż ſie nam thu mogą mocno vtwirdzić obietnice Prorockie y Apoſtolſkie/ ktorzj nam pewnie opowiedáli to nowe ożywienie náſze RejPos 221; Ale kogo znaydzyecie krnąbrnego/ [...] iuż mu możecie pewnie powiedzyeć/ iż [...] RejPos 303, 111v, 191v, 217v, 235, 242v, 244v; Ale męſtwá nie wiele [Turcy mają] to pewnie rzec mogę CzahTr F3v, L3.

»pewnie sprawić« [szyk zmienny] (4): Aż mię tu dowas [ojciec] skokiem/ czo rychley wyprawił Bych go o waſzym zdrowiu/ czo na pewniey ſprawił. RejJóz A7v; powyada ze ten Zid myeſzka wkamyenyczy alye nyemogł ſprawycz pewnye wkthorey LibMal 1546/109v; RejKup x8v; BielKron 413v.

»pewnie [komu] tuszyć« (1): [diabeł] Zaźrząc mu [Adamowi] mieyſcá ſwego/ wnet ſie oń pokuśił/ Iż miał być rownym Bogu pewnie mu ták tuſzył. RejWiz 133.

»pewnie upewni(a)ć« (2): Pewnie cie w tym vpewniam/ á wierzyć mi możeſz/ Ze cżyścem ni odpuſtem ſobie nie pomożeſz. RejWiz 164; RejPos 281v.

»pewnie (za)ślubować (a. zaślubić)« (4): IEdná pánná drugiemu/ pewnie ſlubowáłá/ Potym ią páni mátká/ inſzemu oddáłá. RejFig Aa5; RejPos 237, 307v, 319.

»pewnie zeznać« (1): DOm chędogi też kłádą/ miedzy roſkoſzámi/ Iákoż to pewnie wſzyſcy/ muśim zeznáć ſámi. RejZwierz 135.

»pewnie znać dawać, dający« (2:1): (nagł) Sobkowie (–) [...] Y pewnie to dáią znáć/ gdzye potrzebá tego/ Iż vmieią vżywáć/ ná wſzem ſtanu ſwego. RejZwierz 65v; CzechRozm 33v; PaxLiz C2.

Wyrażenie: »pewnie opisany« (1): Ofiárownictwá tedy tego ktore nań [na Jezusa] ieſt od Bogá włożone/ pocżątku y końcá nie máſz pewnie opiſánego. CzechRozm 35v.
Szeregi: »pewnie a bezpiecznie« (1): A nie tylko ſługá koſciołá Páńſkiego/ ále y káżdy wierny iego/ gdyby poznał tákżáłośćiwe ſerce cżłowieká ſkruſzonego/ á mocną wiárę iego/ iż mu może pewnie á beſpiecżnie rzec: Iż [...] RejPos 235.

»istotnie a pewnie« (1): Gdyż to on tu iſtotnie á pewnie w oſobie tey nędzney niewiáſty záſlubuie káżdemu z nas/ iż kto mu kolwiek okaże wiele tey wiáry á miłośći ſwoiey/ iż mu też będzye záwżdy wiele odpuſzcżono. RejPos 307v.

»pewnie a nieomylnie« (1): tedy tho pewnie á nieomylnie záſlubić rácżył wſzytkim wiernym ſwoim/ iż iuż tám żaden ſądzon nie będzye RejPos 319.

d. W połączeniu z czasownikiem oznaczającym wydanie sądu (9): FalZioł V 12v; A tego zá mędrſzego/ może pewnie przezwáć/ Ktory wſzytko obacży/ niż pocżnie ſzácowáć. RejZwierz 67v; A ták chociay tu imieniem nie miánuie Ewányeliſtá co to zá niewiáſtá była/ ktora to byłá przyſzłá w dom tego to Fárizeuſzá. Ale ſie pewnie znácży iż muſiáłá być thá Mária Mágdálená RejPos [308]v; RejZwierc 269v; Aleby táki ártykuł trzebá vſtáwić/ iż ná kogoby to pewnie przewiedźiono / iżby nieſpráwiedliwie ſwego beneficium dochod oſzácował/ ten [...] niechby onego beneficium zbył ModrzBaz 138v, 70v.
Szeregi: »pewnie a ist(ot)nie« [szyk 1:1] (2): A ſtąd iżes nam poſlał piłę/ mácżugę y zawoy/ ktore máią być rzecżi prziſzłe pewnie á iſtnies oſądził [certissime prophetasti]/ cżego ſie theż my nádziewamy s przyazni bogow. HistAl C6; SarnUzn E4v.

»pewniej i lepiej« (1): w pierwſzey częśći pokażę/ iż prawdźiwego Bogá nie znáią/ iedno Chrześćijánie/ á iż go nikt pewniey y lepiey nie wyznawa/ iáko iż ieſt w Troycy iedyny. SkarKaz 274b.

e. W połączeniu z czasownikiem oznaczającym spodziewanie się (38): Y ták rádzę káżdemu/ áby ſie nie ſádził Nikt pewnie ná twey [fortuny] łáſce/ bo by ſie ſam zdrádził. RejZwierz 3.
Zwroty: »pewnie czekać (a. oczekawać)« (5): RejWiz 194; RejAp 131v; iuż nicżego więcey nie cżekamy/ iedno wypełnienia oney ſwiętey nádzyeie náſzey/ ktorey pewnie ocżekawamy przy ſwiętym przyśćiu iego [Pana] RejPos 220, 286; Ale iż człowiek ſprawiedliwy/ pewnie y ſtátecznie czeka tego co mu Bog obiecał WujNT 526.

»pewnie się nadziewać« [szyk zmienny] (29): iże matka noſzącz: ono [dzieciątko] miała naſię iaką niemocz łożną/ albo długą febrę/ albo biegunkę [...]. Z tych rzecży pewnie ſie nadzieway chorego á mdłego dzieciątka FalZioł V 17d; Diar 66 [2 r.]; RejWiz 68v, 175v, 189; RejAp 15v; A tákież ſie káżdy wierny pewnie nádziewáć ma/ iż káżdy niedoſtátek iego/ áni ſam wzwie/ ſkąd będzie opatrzon iemu RejPos 44v, 6v, 25v, [36], 111, 112 (16); A zgorzałći ſąſiad/ pewnie ſie też ty tego ledá kiedy nádzieway. RejZwierc 150v, 63, 101v, 115v, 177v; WujNT Rom 8 arg.

»pewnie (sobie) tuszyć« (3): Ony niebożątecżka [tj. ptaki] co wolno latáią/ Przedſię ná ſwey ſwobodzye ieſzcże máło máią. Lecą do onych wabow pewnie tuſząc ſobye/ Iż tám cżego z oſobná rychley ſie názobye. RejWiz 103v, 127; pewnie tuſzę/ że W.M. moiá Miło⟨ściwa⟩ Pánná/ [...] z łáſką ie [Rymy duchowne] przyiąć racżyſz. GrabowSet A3.

Szeregi: »istotnie a pewnie« (2): A ták ty ſłowá Páná náſzego miáłyby v nas być vſtáwicżnie ná wielkiey piecży/ [...] á co ku iednemu mowić raczył/ tego ſie też wſzyſcy iſtotnie á pewnie nádzyewáć możemy RejPos 348, 286.

»pewnie a nieomylnie« (2): A co ſie też kolwiek obwołáło we wſzytkich piſmiech/ [...] tego ſie pewnie á nieomylnie káżdy niewierny á zły niechay iuż nádzyewa RejPos 277, 201, 250.

f. W połączeniu z czasownikiem oznaczającym zamiar, postanowienie (12):
Zwroty: »mieć pewnie wolą« (1): widziałeś iż [pustelnik] ſiedząc ná owey ſkále poglądał ná miáſtho ono gdzie ſie był vrodził/ y miał pewnie wolą tám iść RejZwierc 175v.

»pewnie postanowić« (3): LibLeg 10/69; To ſię śćiąga ná tho co był vmyſlił krol Nábuchodonozor/ áby ſię oborzył ná Ammonithy y ná Ieruzálem/ wſzákoż był ieſzcze pewnie niepoſthánowił gdźie ſię naprzod z woyſkiem ruſzyć miał BibRadz I 428c marg; KuczbKat 220.

»pewnie przedsięwziąć« (1): Stat conferre manum Aeneae Pewniem przed ſię wziął potykáć ſie s Aeneaſem. Mącz 417c.

»pewnie umyślić« [szyk zmienny] (6): RejPs 98v; KuczbKat 205 [2 r.], 220; GosłCast 16; do Actu takiego [...] Gotowáć ſie przyſtoi/ máiąc go w bácżnośći. Ktory ozdobić ia też vmyſliłem pewnie PaxLiz A2.

»pewnie uradzić« (1): ábyśćie pewnie miedzy ſobą vrádzili kogo ſobie zá páná chcećie wźiąć. BielKron 318v.

Szeregi: »pewnie i niepochybnie« (1): ábyſmy pewnie y niepochybnie w náſzym vmyśle poſtánowili/ wiárowáć śie pilno nápotym wſzyſtkich grzechow. KuczbKat 220.

»pewnie i statecznie« (1): Trzećia [rzecz przy skrusze potrzebna] ieſt/ áby cżłowiek pewnie y ſtátecżnie vmyślił żywotá ſwego polepſzyć. KuczbKat 205.

g. W połączeniu z czasownikiem oznaczającym odbieranie lub powodowanie odbierania wrażeń (7):
Zwroty: »pewnie czuć« (1): Iſcze nicz niepochybuie Iż tak yeſt a pewnie ċżuye Iż [lege: już] yego [Boga] rękę nat ſobą RejKup ſ7v.

»pewnie widzieć, obaczyć« (2:1): A yednák my przeſpyecznye w ſlońce weźreć/ á co ſye około nyego dźyeye/ pewnye obáczyć nyemożemy KromRozm III B8v; Młodzyeniec [...] wyſzedł od Platoná proście/ Pewnie widzi iż z niebá ná doł będą goście. Ieſli nie deſzcż tedy grad RejWiz 125v; RejPos 201.

»ukazać się pewnie« [szyk zmienny] (3): [Jezus] Vkázál ſie [...] Marié Magdalénie Vkázál ſe ié pewnie OpecŻyw 172; LudWieś Bv; RejPos 220.

Szereg: »pewnie a jawnie« (1): ieſli ſie pomiernie/ á ſprawiedliwie/ á wedle powinnośći ſwey záchowywáć będzyeſz przed oblicżnoſcią Páná tego/ tedy iuż ſie nam pewnie á iáwnie vkázáłá ſwięta łáſká iego RejPos 220.

Synonimy: I.I. bezpochybnie, istotnie, iście, niemylnie, nieomylnie, niepochybnie, nieschybnie, niewątpliwie, prawdziwie; 2. owa, snadź; II.1. bezpiecznie; 2. mocno, nieomylnie, niepochybnie, stale, statecznie; 4. dowodnie; 8. bezpiecznie, istotnie, nieomylnie, niewątpliwie.

Cf NIEPEWNIE

LWil