[zaloguj się]
[pdf]

DOWODNIE (88) av

Oba o oraz e jasne.

comp i sup (14 + 2) -dowodniéj; -éj (1), -(e)j (15). ◊ sup nå- (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w. s.v. dowodny.

Pewnie, niewątpliwie, przekonywająco, wiarogodnie, rzeczywiście; widocznie, jasno, oczywiście, należycie, wyraźnie; wyczerpująco, dokładnie; w sposób oparty na dowodach, dający się dowieść; evidenter Mącz, Cn; explicate, exquisite, probabiliter Mącz; exacte Modrz; argumento gravi, necessarie Cn (88): Pirwey nicz niecżyn poki ſie dowodnie nienaucżyſz BielŻyw 131; LibLeg 10/57; Abęndali ſie naidovacz dovodnie procuratorovie tak vystempni a niekarni, a tedy ie odſelacz do nas mayą. ComCrac 18v; RejJóz M3v; yáko to dowodnye Cochleus w żywoćye álbo ſpráwách Lutrowych wypiſał. KromRozm I K3; KromRozm III D7, G7v, H2v, K7v, O8v; OrzRozm F; Rzekł Saul/ wywiedzcie ſie dowodnie o nim gdzye ieſt/ á daycie mi znáć. BielKron 66v; ná ktorym kazániu [Ambroży biskup] dowodnie zháńbił á wniwecż obroćił ſektę Mánicheow BielKron 160v, 197, 338v, 362, 451, 458v; LeovPrzep F2; prudenter accurate et exquisite, Mądrze/ pilnie á dowodnie czego dowodźic. Mącz 73c; Probabiliter dicere, Dowodnie ku prawdźie mówić. Mącz 323d, [305]c, 494d; SienLek 28; GórnDworz C8, G7v; RejPos 64; Aleby ſię dáleko dowodniey [longe exactius] tá rzecż ſpráwić mogłá przez tych/ ktorziby byli ná to obráni/ áby ieźdźili do káżdego máiętnośći ModrzBaz 120v, 84v, 111v, 129v; Oczko 29v; ktory [car zawolski] ſmiele/ dowodnie/ poważnie/ y z wielką wſpániáłością ſkárżył ſię długą rzeczą ná Krolá Alexandrá StryjKron 692, 16, 71, 411; CzechEp 89, 263; PaprUp A3v, Dv; kiedy ſie nachytrzey/ nabyſtrzey/ naokazáley/ nadowodniey cżłowiek nágada/ co ſie w domu dźieie że [...] trzebá: áby ſie [...] wſzyſtkiego przymnażáło GostGospSieb +3; LatHar 2; Iest bowiém ludźi godnych dosyć, co w téy mierze y lepiéy, y dowodniéy o tym mówić, [...] vmieią. JanNKar D2; tedy Powodowa ſtroná/ álbo ſam ſędźia onę ſpráwę pozwánému dowodnie ma przełożyć [debite citato exponere JanStat 542] SarnStat 144; VotSzl C4v.

[W przeciwstawieniu: »wywodnie ... dowodnie«: Pámiętayćie ieſzcże/ żeć nie w wielkośći áni z wielkośćią obiecał być Chriſtus [...]. O tym mowić niechcę [...]/ iż namędrſzy i naucżeńſzy ludźie świátá tego/ iákich pelen [!] ieſt kośćioł Rzymſki/ przećiwną rzecż twierdzą: y wywodnie/ ále nie dowodnie áni prawdźiwie/ przed omamionemi/ rzecż ſwoię zdobią y pokázuią. CzechZwierśc 6.]

W porównaniu (1): ná dyſputácyách ſzkolnych w mnoſtwie ludźi vcżonych: gdźie wſzytkiego dowodnie iáko ná złotárſkiey ważce doświadcżáią [ubi omnia tamquam aurificis statera examinantur]. ModrzBaz 129v.

Zwroty: »dowodnie (się) (o-, po-, u-)kaz(yw)ać, pokazany« [szyk zmienny] (23 : 1): KromRozm I E4, F, [P2]; KromRozm II av, a3v, p3v, ſ4, t3; KromRozm III C, G, L3v, Q2; Tákiéż ia ná ten czás chcąc wam to dowodnie pokázáć/ [...] muſzę tego dowodu miéć pewny początek OrzQuin Tv; A tho żeby ták było/ może ſye dowodnie vkázáć ná Figurze. GrzepGeom F3; WujJud 246; WujJudConf 8, 99; SkarJedn 143; StryjKron 59, 66, 86; CzechEp 215; WysKaz 14; SarnStat [7].

»dowodnie (się) (przy-, wy-)wieść (a. wywodzić)« (4): KromRozm III E4; Praemansum cibum in os inserere [...] To yeſt niektórą rzecz dowodnie wywieść/ yáſnemi słowy wyłożić. Mącz 206d; zrozumiećieś mogł/ cny cżytelniku/ ſtego co ſię dowodnie przywiodło: iáko Pan Bog/ [...] ſtolicę Rzymſką chciał mieć aż do tego cżáſu SkarJedn 143; StryjKron 380.

Szeregi: »dostatecznie i dowodnie« (1): Tobiebym ia mogł ná to doſyć doſtátecżnie y dowodnie odpowiedźieć/ ktory ſłowu Bożemu wierzyſz CzechRozm 175.

»dowodnie i gruntownie« (1): tám ták dowodnie y gruntownie/ [...] tá prawdá ieſt ná oko pokazána WysKaz 14.

»jaśnie i (a) dowodnie« [szyk 4 : 1) (5): Stądći yeſt nyeuſtáwicznoſć náuki kácerſkyey/ ktora ſye [...] [w] doktorzech kácerſkich yáſnye á dowodnye pokazáłá. KromRozm II p3v; KromRozm III C; ktorzy [Rzymianie, Grekowie] dáleko niepodobnieyſze Fundatory Narodow ſwoich ſobie zmyſláią/ co my iáſnie y dowodnie pokażemy StryjKron 59, 66; SarnStat [7].

»mocnie i dowodnie« (1): ZAden ártykuł wiáry náſzey/ ták mocnie y dowodnie vgruntowány nie ieſt/ iáko ten o zmartwychwſtániu Páná náſzego. SkarKaz 207a.

»na oko, dowodnie« (1): á w wyelu rzeczy piſmu S. przećiwna [jest ta nauka]/ y nyepobożna/ co ſye wſſyſtko przez ćyę ná oko dowodnye okazáło. KromRozm II a3v.

»pewnie i dowodnie« (1): A [stolica Piotrowa] napewnyey y nadowodnyey nam ij [kościół boży] pokázuye KromRozm III Q2.

»prawdziwie i dowodnie« (1): Ale co przydawa iżbyſmy ie [Pismo św.] okęſáć y wyſzpacżáć mieli: tedy ſię to pokázáć nie może prawdźiwie y dowodnie. CzechEp 215.

»snadnie a dowodnie« (1): Verbis complectitur quicquid vult, Wſziſtko ſnádnie á dowodnie wymowić może co yedno che [!] ma słów á wymówy s potrzebę. Mącz 304a.

»szeroko (a. szyroce) (i) dowodnie« [szyk 8 : 2] (10): KromRozm II q2v, ſ; KromRozm III D2v; WujJud A4; Ktorego przedſięwzięćia część iżem iusz náprzodku tey Kroniki moiey/ przy wywodzie Narodu Litewſkiego ſzeroko/ y dowodnie z prawdźiwych á rozmáitych Hiſtorikow pokazał StryjKron 86, 617; NiemObr 31; Tey [wielkiej wiary] náucżał Pan twoy doſyć ſzeroko y dowodnie Káphárnáitow. LatHar 188, 131; Gdyż ſie tu námienienie ſpraw Krolow záwárło: s cżym ſie indźiey dowodniey ſzerzey roſpoſtárło. KlonKrGum Av ded.

»szyroko, dowodnie i dostatecznie« (1): Ná ktore zágadánie/ ácżby ſie mogło ſzyroko/ dowodnie y doſtátecżnie odpowiedźieć/ wſzákże [...] krotko odpowiem.CzechRozm 172.

a. fil. Dodatkowo, w uzupełnieniu (1): Correlarie, dovodnye. Correlarium vyvod. BartBydg 36.

Synonimy: dostatecznie, gruntownie, jaśnie, mocnie, pewnie, prawdziwie, szeroko.

Cf NIEDOWODNIE

BZ