Trafnie rozróżniając dobro i zło, trafnie rozumując, umiejętnie rozwiązując trudne sytuacje; sprytnie, umiejętnie, biegle; prudenter PolAnt, Mącz, Modrz, Calep, JanStat, Cn; sapienter HistAl, Vulg, Mącz, PolAnt, Calep, Cn; consulte, cordate Mącz, Calep, Cn; sollerter BartBydg, Mącz; docte Miech, Mącz; scite Mącz, Cn; sensate Vulg; caute, discrete, industrie, perite, salse Mącz; considerate, prospecte Calep; in sapientia Vulg; scienter Cn (247): Rad obiecuy/ á mądrze dáy. BierEz L, B3v, H3v, M2; OpecŻyw 8v, 37v, 47, 104v; HistJóz Bv; KlerPow 9; BartBydg 249; TarDuch Bv; Nie ieſt też prawda co powiada Blondus hiſtorik (chocia inſze rzeci doſić mądrze piſze) [...], aby Szłowianie [...] mieli poſieſć Iliricum MiechGlab 50; WróbŻołt L6v; WróbŻołtGlab A4; RejRozpr K3v; RejJóz Gv, I4v, L7v; RejKup B; Gdiż ták Alexander o Słoniech mędrzej rozmyſlał/ kazał ſlupy miedziane ſpráwić HistAl G8v, A7, H4; KromRozm I I3v; co kolwiek kto/ by námędrzyi/ ku iego pocieſze przywodźi/ to on na ſwé złé [...] obrácá MurzHist K2, B3, Qv, T2; Czaſem [...] głupi człowiek ſtrafunku mądrze powié/ zły na czas dobrze vczyni MurzNT 61, 61 [2 r.]; GliczKsiąż D2v, D6, F2, L2; Ktorą [wolność] oni co mądrze rozum ſzáfowáli/ Nád wſzytki ią klenoty wyſzſzey ſzácowáli. RejWiz 13v, 32, 50v; Leop Prov 28/26, Eccli 13/27; OrzList kt; RejZwierz 37; á iego záſię nieprzyiaćiele iákoby porządnie á mądrze bronili niepobożney ſwey ſtrony BibRadz I 273v, 1.Reg 18/15; OrzRozm D2, Q2v; BielKron 80v, 307; ieśliżeby byli młodźeińcżykowie [!] rozumnie wjćwicżeni/ y mądrze [!] wjchowáni KwiatKsiąż C4, A; Docte et perite fecisti, Mądrześ vczinił. Mącz 93b, 65b, 93b, 133a, 292a, 368a [2 r.], 413c [2 r.]; OrzQuin I4v; Prot D2v; SienLek 104; LeovPrzep a2v, a3; RejAp Cc8v; Tego też dołożę/ iż w tym przydrzeźniániu/ ábo pokázowániu cżyiey poſtháwy/ mądrze ſie ſpráwowáć trzebá GórnDworz O8v, B7, C, F8 [2 r.], N6, Z7 (11); Potym ſyn iego rządził kroleſtwo bárzo mądrze HistRzym 30v, 24v, 50, 62, 71v, 75 (10); RejPos 191v; GrzegŚm 27; Y mądrze przodkowie ich iſcie vdzyáłáli/ Co tę ſpráwę ná wiecżną pámięć málowáli. HistLan A2v; KuczbKat 70, 110, 210; WujJud 21v; RejPosRozpr c2; BudBib Ps 46/7[8], 57/5[6], Sap 14/2, Eccli 14/21; MycPrz I A4v; BiałKaz I; CzechRozm 4v, 162v, 237v, 238; Snadź ná wſzytko bacżenie lepſze tu w tym naydzyeſz/ Chociażże nań iuż iák chceſz y namędrzey zaydzyeſz PaprPan Mv, K3, T; Niedawno też Symon Marici^us z Pilzná náſz Polak/ doſyć mądrze y ochędożnie o te^m dwoie kśięgi nápiſał ModrzBaz 134v, 75v, 98, 129; ModrzBazBud ¶ 5v; Widziſz iako tu Auguſtyn S. te oboie mieyſcá w Ewánieliey nád inne Apoſtoły mądrze y wiernie wykłada. SkarJedn 72, 126; KochPs 118; był ieden goſpodarz kośćielny/ [...] ktory vmiał dowćipem y pilnośćią [...] mądrze y ſpokoynie wſzytkiego doyrzeć/ ſtánowić SkarŻyw 171; cżym mądrze bárzo dwiemá ſłowy wſzytki grzechy zámknął. SkarŻyw 293; Tám Greki mocnie y mądrze przepárł: vkázuiąc to/ cżego oni przeli: iſz Duch S. pochodzi y od Syná SkarŻyw 335, 14, 16, 82, 150, 167 (21); Kánclerz vśilnie Krolá á mądrze odwodził/ Widząc młode Hetmány by bitwy nie zwodził. StryjKron 622; CzechEp 13; Sámá prawdá náucży cżłeká pobożnego/ Iák tu mądrze rozſądźić ma złe od dobrego. NiemObr ktv, 13, 64, 89; Bo co kiedy ták mądrze człowiek pocżął ſobie/ Zeby ſię bóg nie muśiał iego smiać oſobie? KochFr 128; KochMarsz 154; GórnRozm D4 [2 r.], G3v; KmitaPsal A5; Mądrze té ſłowá wyſzły z vczónych vſt twoich ZawJeft 20; ActReg 166; Consultissime – Poradnie, mądrze. Calep 247b, 247b, 259a, 789b, [869]b, 945a; Phil G4, K3; GórnTroas 30; GrabowSet E3v; OrzJan 34, 93, 95; LatHar 6, 8, 49, 58, 250, 504, 650; To ſzcżeśliwy ná świećie co ſię mądrze rządźi/ Y według ſpráwiedliwey wagi rzecży ſądźi. KołakCath C3; RybGęśli C; WujNT Col 4/5; SarnStat 992, 1262, 1267; SkarKaz 608b; Potym gdy pánná zá mąż iuſz będźie wydána Daſz te pieniądze. (‒) Mądrze záprawdę. CiekPotr 59; CzahTr A3v, C3v, C4, [D]v, Gv, G3; GosłCast 67; PaxLiz Dv; SzarzRyt D3v.

W połączeniach szeregowych (15): GroicPorz v3v; ná począthku Seymu niemoże być mądrzey/ wymowniey/ y pożyteczniey/ propoſicya Seymowa nam powiedźianá. OrzRozm C3; Mącz 42a, 49a, 73c, 149c, 169b (9); GórnDworz Bv; CzechRozm 218v; SkarŻyw 544; zwłaſzcżá iż ſię káżda rzecż z tych piąći/ y mądrze y przyſtoynie y pożytecżnie bárzo poſtánowiłá. LatHar 121.

W charakterystycznych połączeniach: mądrze bronić (2), chwałę oddawać, czarujący, (u)czynić (uczynion) (17), ćwiczyć, dać, dogodzić, dojrzeć, dojść, doświadczający, dowiedzieć się, dowodzić (3), (u)działać (3), dziecię chować, karać (się) (2), mieć się, mierzyć, mowić (7), nauczony, obaczyć (obaczać) (3), obchodzić (się) (5), obtoczyć, oddalać, odkupić rodzaj ludzki, odpędzać, odpowiedzieć (odpowiadać) (9), odprawować, odwodzić, opisywać, pieczołować, (na)pisać (pisany) (9), pływać (2), poczynać (począć) (9), pokrywać, poprzysiężony, postanowić (postanowiony) (5), postępować (postąpić) (4), powiedzieć (powiedzian) (4), przegadać, przejrzeć, przeprzeć, przestrzegać, przypatrzyć (się) (2), przypiewać, przypomnian, przywodzić (2), pytać (się) (2), radzić (5), rozmawiać, rozmyślać (2), rozsądzić, rozwalać, rozważać, rozwieść, rządzić (się) (5), rzec (3), rzecz prowadzić, skromnić, sprawić (3), sprawować (się) (6), sprzeciwić się, stanowi(a)ć (2), szacować, szafować (4), ubaczon, uciec, uczący, upatrować, upominać (upomnieć) (3), usadzony, uspokojony, ustąpić (ustępować) (2), uszykowany, uważyć, wiedzieć, wieść (4), witać, wychowany, wydany, wyniść, wykładać (3), wyprawić (się) (2), wypytawać, wywichłać się, wywiedzieć się, wywieść (wywodzić) (5), zabiegać (zabieżeć) (6), zaść, zamknąć, zataić, zatrzymać, zawrzeć, zbudować, złożony, znajomość wziąć, zostawiony, zstać się, życzyć, żyć; barzo mądrze (12), dosyć (8), nader, tak (5), wielmi.

Iron. (2): Gdy kto tho cżyni co iż zle ieſt bacży/ Tu iego miłość mądrze ſzáleć racży. RejZwierc 215.