[zaloguj się]
[pdf]

BACZNIE (54) av

a jasne (w tym 4 r. błędne znakowanie), e jasne.

comp: baczni(e)j (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde bez cytatu.

1. Rozumnie, mądrze, roztropnie; considerate Mącz, Calep, Cn; mature Mącz, Cn; gnare, intelligenter, sagaciter, solerter Mącz (32): GliczKsiąż F8v; Bo to świętym vmyſłem y bácznie czynili/ A Szpitale dla was ié ſámych záłożyli. KochZg A4; Mącz 64a, 147a, 188a, 197b, 213a (8); ále iáko ow mądry pan ktory w záburzonym páńſtwie ſwym rzecży bácznie vſpakaia/ buntowniki karze/ á rozumowi zwierzchność á władzą dawa GórnDworz Ff6v, I5v; Calag 212b; CzechEp [383]; GórnRozm F3; KochMarsz 154; ActReg 117; Calep 246b [2 r.]; Napirwſza to cnotá/ ięzyk ſwoy hámowáć/ A w ſpráwach wſzech ſwoich bácżnie poſtępowáć. Phil G, B4, Q3; Ná wszytkim bácznie pocżął ſię ſpráwowáć, z nieprzyiaćioły ſerdecznie woiować. KlonKr D; SkarKaz 609b.

W charakterystycznych połączeniach: bacznie (na)czynić (4), postępować (5).

Szeregi : »bacznie a roztropnie; roztropnie i bacznie« (1 : 1): Boć to káżdy ſzczeſliwy/ kthory co w iákiey ſpráwie ſwoiey bacznie á roſtropnie poczyna MycPrz II Av; Prośćie roſtropnie y bácznie SkarKazSej 660b.

»bacznie i rozumnie«: Ieſzcze w prawdzie młodzieńcem yeſt/ ále tak bácznie y rozumnie mowi/ by mu było ſto lat. Mącz 211d.

»mądrze (i) bacznie« (4): Mącz 149c; BiałKaz H4v; O czym iáko mądrze/ bácżnie y doſtátecznie nápiſał niedawnych czáſow Polak ieden. VotSzl C4v, A4.

»opatrznie i bacznie«: Bo co nápomina fol. 253. żebyſmy ſyná Bożego vpátrowáli w ſtárym Teſtámenćie y poznawáli: tedy niewiem iáko to opátrznie y bácżnie cżyni/ gdyż go pokázáć nie może? CzechEp 265.

2. Uważnie, dokładnie; ostrożnie, przezornie; discrete BartBydg; attente, custodite Mącz (17): BartBydg 43; Mącz 75d, 444b; Otoż s tákową przeſtrogą/ niechay ſie ſtoſuie bácżnie ku temu wſzytkiemu/ czo mowić ábo cżynić vmyſlił. GórnDworz I6, I6v, N5, P8v; A coć bóg dał z łaſki ſwéy/ tym ſzáfuieſz bácznie KochFr 84; WisznTr 31; KochPieś 10; Calep 867b; LatHar 21; CiekPotr 86; Y to ćię proſzę bácżnie w ſtátki łáduy Hezyodá w tym mądrego naśláduy KlonFlis E.
Szeregi: »pilnie a bacznie« (2): GroicPorz x3v; Co iżby vcżynił káżdy/ pilnie á bácżnie tego naſzego piſania niechayby vżywał GliczKsiąż A4v.

»bacznie a porządnie«: Thákże w Appelácyey poſtępek ſpráwy trzebá ſpiſáć wſzytek bácznie / á porządnie GroicPorz e.

3. Delikatnie, uprzejmie, subtelnie (5): Thák rodzicom yeſli ſie im yáko v ſwych dzyatek obycżáye wypráſſcżáć á wypráwowáć przyda/ nyechay bácżnye zlekká/ á nye okrutnye/ áni zápámyętliwie to cżynyą. GliczKsiąż G; Ale gdzieby kto ſnią [z białągłową] dwornie/ bácżnie/ á więczey dla krotochwile/ niż dla złego pomyſłu o tym mowił/ tám niepotrzebá ſurowey twárzy GórnDworz Bb8v, Cc3v.
Szereg: »bacznie (i) zuchwale« (2): IVż wiedz naydzieſz w tym domu iák w Weneckim kramie/ Chceſz bácżnie chceſz zuchwále nie dádzą nic tanie PaprPan I3, Bb.

Synonimy: 1. dowcipnie, jawnie, mądrze, opatrznie, ostrożnie, roztropnie, rozumnie, wiadomie; 2. osobnie, ostrożnie, pilnie, porządnie, rożnie.

Cf NIEBACZNIE

KN