Kázdy ná ſwoy młyn pilno ćiągnął wodę KlonKr E2v.

»co napilniej być pilen« (1): A wioſny co napilniey bądź pileń/ boć tho głowá wſzytkiemu rokowi. RejZwierc 108v.

»pilnie chować (a. zacho(wy)wać) (się), chowany (a. zachowany)« = diligenter (con)servare JanStat [szyk zmienny] (47:8): MetrKor 37/4v; BierEz F4; [lud nohajski] ieſt chytry a nie wierni ku opczym, ale ſami miedzi ſobą wiarę pilno chowaią [sibi invicem vero et suis omnibus fidelissimi]. MiechGlab 23; LibLeg 6/157v, 11/24v [2 r.]; RejPs 176; ComCrac 12v; SeklWyzn f3; RejKup t5v, Zv; LubPs R6 marg, aa4; GroicPorz dd; Leop Deut 18/10; RejFig Cc6; RejZwierz 25v; BibRadz I 28c marg, Deut 5/1; BielKron 183; GrzegRóżn Lv; RejAp 5v [2 r.]; RejPos 38v, 83; RejPosWiecz² 90v; HistLan B4v; RejZwierc 136v; przodkowie náſzy pilnie záchowawſzy w świętey proſtoćie obycżay wźięty od ſtárſzych ſwoich potomkom podáli. WujJud 194v, A3, B, 169v, 194; RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [41²]; SkarŻyw 412; StryjKron 295; WerGośc 241; ArtKanc M4v; kto nád Cápiſtraná z fámiliiéy Fráńćiſzká S. lepſzy? kto ſtátecznieyſzy? kto rzeczy lepiéy miárkował? kto pilniéy chował práwá? OrzJan 120; WujNT 63, 520, 705; A té wſzjtkié Aktá máią bydź chowáné pilnie przez piſárzá Ziemſkiégo SarnStat 1157, 225, 266, 321, 334, 411 (12).

»pilnie czynić (a. uczynić), robić, pracować, wykonywać, robiący, uczyniony« = operose aliquid facere Mącz; diligenter exequi Modrz [szyk zmienny] (8:6:3:2:2:2): BierEz I2v; PatKaz II 84; [grzech przeciw czwartemu przykazaniu] Gardzić przełozonymy/ duchownemy/ ktorży pyłnie praczuią o duſzne zbawienie SeklKat H3; DiarDop 114; Záwżdy też ten ná miſtrzá pilnie robi żacżek. RejWiz 56; Mącz 11d, 209a, 214a, 265a, 453b, 508c; RejPos 234v; RejZwierc 65; CzechRozm 222v; ModrzBaz 49v; SkarŻyw 413, 537; ActReg 147; Przetoż ſię im zdáło być tego potrzebá/ áby też Kátholicy mieli przekład Bibliey pilniey vczyniony WujNT przedm 2, przedm 3; SarnStat 77; SkarKaz 383a; SzarzRyt A2.

»pilnie czynić pilność« (2): IZ pilnie czynił pilność [diligenter attendisse JanStat 309] w tym/ áby pieniądze Królewſkié próznie/ niewiernie/ y vtrátnie/ nie były ſzáfowáné. SarnStat 411, 336.

»pilnie (się) ćwiczyć« = exercitare Mącz [szyk zmienny] (9): A ták ſtąd nam przyſtoi zácżąć ſwe roſpráwy/ W cżymby ſie miał napilniey ćwicżyć cżłowiek práwy. RejWiz 10, 96; RejZwierz 63v; Mącz 14c; GórnDworz M5; RejPos 179v; BielSpr 3v; CzechRozm 205; A żeby przez wſzytkie dni żywotá ſwego/ ćwiczyli ſię pilnie w vczynkách dobrych WujNT 518.

»pilnie (się) dzierżeć, trzymać« [szyk zmienny] (8:6): RejKup ee7v; Albo iefli ktory miał zoſtáć w tym vrzędzye/ Pilnie ſie było dzyerżeć Páńſkiey woley wſzędzye. RejWiz 161v; BibRadz Eccli 2/18; OrzRozm M4; RejPos Bv; KuczbKat 285; RejZwierc 126v, 146; ModrzBaz 5; PaprUp G2; Táć ieſt regułá práwego Chrześćijániná ábo Kátholiká/ trzymáć pilnie trádicie/ náuki y vſtáwy Apoſtolſkie WujNT 830, przedm 18; SarnStat 1064, 1193.

»pilnie mieć (się) na pieczy« [szyk zmienny] (12): A to pilnie miei na pieczy Napyrwey czo gorſſe rzeczy. RejKup e2; RejWiz 76v; RejPos 34v, 57, 64v, 233, 303v, 315v; mieyże ſie pilnie ná piecży ábyć [dusza] do końcá ták nie zámárzłá/ áby cie z nią gdzie do gorączego piecá nie odeſłano. RejZwierc 127v, 22v, 252v; PudłFr 55.

»pilnie myślić (a. pomyślać, a. pomyślić)« = toto pectore cogitare de re aliqua Mącz [szyk zmienny] (17): MurzHist Cv; LubPs R5; Mącz 59b; RejPos 101, 272; Y tákże nárzekáiąc ſtáruſzek vbogi/ Myſlił pilnie ſzukáiąc wżdy nieiákiey drogi/ Iákoby wżdy zábieżeć nędzy HistLan Bv, B4; RejZwierc 236v; RejPosWstaw [41³]; CzechRozm 232; (nagł) Hánibál Hetman Kártágińſki. (–) [...] Hiſzpánią wzyął z mocy Rzymiánom/ Zdáło ſie to zá deſpekt wielki onym pánom. Mśćić ſie chcieli Hánibál iuż był w pogotowiu/ Bárzo pilnie pomyſlał ieſzcże o ich zdrowiu. PaprPan Hh3; SkarŻyw 461, 570; ArtKanc K6v; ActReg 15; GrabowSet A2; VotSzl A2v.

»pilnie naśladować« = sectari Calep [szyk zmienny] (9): RejKup g4v; Pokoyu pilnye náſláduy chceſzli pocżćiwye żyć [inquirere pacem, et persequere eam Vulg Ps 33/15] LubPs I2, aa5v, bbv; Mieyże ſie rádzęć ná piecży/ á náſláduy pilnie Páná ſwego RejPos 57, 277v; PudłFr 65; Calep [971]a; SarnStat 899.

»pilnie opatrować (a. opatrzyć)« = diligenter providere Modrz, JanStat [szyk zmienny] (4): RejZwierc 136v; ModrzBaz [38]v; Pilnie to Polacy ſtárzy opátrowáli, żeby zamków, twirdzy, ani Dignitarztw nieporuczano cudzym, ieno ſzláchćicóm vrodzonym ex genealogia polaków. SarnStat 18, 608.

»pilnie prosić (się), żądać, błagać, pragnąć, pragnący [w tym: żądać i pragnąć (1)]« = attente deprecari HistAl; maximo orare, obnixe precari, vehementer rogare Mącz; rogitare Calep [szyk zmienny] (97:6:1:1:1): LibLeg 11/32b; ZapWar 1545 nr 2646; Tedy oycá pilnie żądał/ Aby mu ią zá żonę dał. BierEz K4, F3v, H4v; RejJóz F3, P7; HistAl I4v; MurzHist L; MurzNT 51; KromRozm III L3; DiarDop 114, 117; LubPs A5v, F2, O4 marg; By go nędzą nie karał/ bogáctwem nie wznośił/ Lecż o cnotę á rozum o to pilnie prośił. RejWiz 14, 126v, 147; Leop Tim 2/1, 1.Petr 5/1, 12; RejFig Eev; RejZwierz 28, 30, 47; BibRadz Ps 102 arg; BielKron 208, 332; Oro obtestorque te, ut Q. fratrem amnes, Ządam y pilnie proſzę ábyś/ etć. Mącz 452d, 117a, 204d, 248b, 265a, 270a (8); LeovPrzep E2v; RejPos 133v, 242v, 254v, 255v, 303, 349; BiałKat 231; GrzegŚm 39; HistLan A3v, D3; KuczbKat 230, 275, 360; RejZwierc 145v; CzechRozm 1v, 66v; KarnNap D; ModrzBaz 139v; SkarJedn 55, 155, 184; zmłodu prośił ſię pilnie v oycá do klaſztoru. SkarŻyw 516, 87 [2 r.], 162, 207, 285, 292 (16); CzechEp 259; ReszPrz 91, 107; ReszList 178; WerKaz 277; ArtKanc O17; GórnRozm I4v; PaprUp D; ActReg 88, 98, 109, 158; Calep 927a; im pilniey proſzę/ Tym mnieyſzy ſkutek/ z łáſki twey odnoſzę. GrabowSet D4v, Qv; RybGęśli B4; WujNT przedm 1, 27, 1.Tess 3/10; SarnStat *8, 983; SiebRozmyśl A2 [2 r.], H4v, Mv; tego [...] wiele ludźi zacnych y przednieyſzych w Rzecżyp. náſzey pilnie żądáią y prágną GrabPospR N3v; KmitaSpit Cv; nas to Pan Bog ták práwie w ſádno dotyka/ że go nam przez Kápłany bárzo pilno błagáć potrzebá PowodPr 59; SkarKaz 611b; VotSzl Bv; CiekPotr 44.

»pilnie przed się brać, wziąć« (1:1): LubPs Z6 marg; ſtany Wielk.X.Litewſkiégo, Roku 1569. korrecturę Praw ſwych z tákim vważeniem, y z tákim ſtárániem pilnie byli przed ſię wźięli, że téż ná to ſumptu wielkiégo vczynić nie litowáli. SarnStat 57.

»pilnie się przyczyniać (a. przyczynić)« [szyk zmienny] (3): anioł twóy ij apoſtolowie/ za tobą ſie przycżynią pilniéy ku panu Iezuſowi OpecŻyw 55v; ForCnR B4v; RejPs 39.

»pilno się przykładać, przyłożyć« = praestare Modrz [szyk zmienny] (1:1): Thu [w węgierskim wojsku] ſie naprzod ięło niepoſłuſzeńſtwo y niedbáłość Węgierſka okázowáć/ ći ktorym thám było roſkazano [...] nieprzyłożyli ſie pilno ktemu/ ták iż prożne ſtáránie było Woiewodzine. BielKron 306; ModrzBaz 27.

»pilnie radzić« [szyk zmienny] (23): GroicPorz f4v, gv, ee3v; A ták ia wierz mi pilnie rádzę ná to tobie/ Byś chował conalepiey miárę w tey chorobie. RejWiz 79, 32, 175; BielKron 210v; RejAp 149; RejPos 60, 158v, 167v, 253v, 257, 275; RejZwierc 133v; SkarŻyw 309, 601; PudłFr 71; Miey ſię tedy ná piecży pilnie rádzę káżdy/ Gorą názbyt nie buiáć/ miárá płátna záwżdy. RybGęśli Cv; Ták oyczyznę miłowáć/ y o iey dobrym pilno rádzić/ oney bronić/ ieſtechmy obowiązáni. VotSzl A4v, A2v, B2v; KlonFlis F.

»pilnie służyć (a. usługować, a. usłużyć, a. przysłużyć się itp.)« = diligenter gerere Mącz; studiose colere Modrz [szyk zmienny] (25): OpecŻyw 11v, 15, 25; PatKaz III 107; KlerWes A2; RejKup h2, z8v; Abowiem kto roſkoſzy w ſwych cżáſiech chce vżyć/ Muśi tym dwiemá pánom [fałszowi i zdradzie] pilnie ſie przyſłużyć. RejWiz 31v; Mącz 338c, 351b; RejPos 251; HistLan A4, C2, D3; ſtára przypowieść/ Satis petit qui bene feruit, to ieſt/ Máło mu trzebá prośić ktho pilnie ſłuży RejZwierc 25v; WujJud 213; KarnNap B4v, Dv; ModrzBaz 57v; SkarŻyw 333, 347, 392; StryjKron 275; SkarKazSej 688a; Onći ia to wáſz dawny/ com wam pilno ſłużył/ W poſłudzem ſię ia/ krzeczney Pánience/ nie zdłużył ZbylPrzyg B4.

»pilnie sprawować (a. sprawić, a. odprawować) (się), sprawowany« = studiose colere Mącz; enavare Calep; diligenter curare JanStat [szyk zmienny] (28:1): MetrKor 46/65v; Tam lekarze pilno ſie według Ipoſim ſprawuią/ á ſilne iudicium, albo to iſte poznanie niemoczy iako rychło ſie dokona: biorą. FalZioł V 10; GlabGad B4; LibLeg 8/26v; GroicPorz e3v, g2v; KrowObr 36; Z rozmyſłem tym poważni záwżdy ſzáfowáli/ A náwſzem ſie rozumem pilnie ſpráwowáli. RejWiz 16v; RejFig Ee3v; BielKron 186; Caute cogitare et rem suam tractare, Oſtróżnie á pilnie rzecz ſwą ſpráwowáć. Mącz 42a, 15b, 73b, 169b, 335c, 423d; BielSpr 16v, 31; SkarJedn 186, 189, 314; SkarŻyw 298; BielSjem 12; Calep 362a; LIST PAWLA S. DO TYMOTHEVSZA WTORY. [...] Vpomináiąc áby ſwoy vrząd pilnie odpráwował/ y Ewángelią śmiele opowiedał. WujNT 2.Tim 1 arg; SarnStat 278, 563, 613, 809.

»pilnie (się) (s)pytać, wywiadować (a. wywiedzieć), dowiadować (a. dowiedzieć), badać« = diligenter interrogare Vulg, PolAnt; sagaciter inquirere HistAl; curiosus inquirere, diligenter investigare a. scire Vulg; diligenter inquirere PolAnt; diligenter requirere Mącz; diligenter quaerere Modrz; diligenter disquirere a. scrutari JanStat [szyk zmienny] (61:33:15:7): MetrKor 40/818; Bendzye theſz raczil ye^go Cro.M. do pana Staroſthi Halyczkyego pyſacz abi ſzye pylnye vivyadowal kthorzi bi thi kvpcze Tvreczkye roſbyly LibLeg 11/138v, 7/33v, 10/59, 68, 91, 11/49v (9); BierEz S; OpecŻyw 24, 164v; GlabGad A3v; RejJóz K2v, L8v, M7; HistAl E2v; MurzHist V; LubPs P2; GroicPorz ii3v; KrowObr 144v; A gdy go pilnie pytał/ co zá imię iego/ Powiedzyał mu/ iż dziwak przezwiſko v niego. RejWiz 155, 4v, 10, 23, 50v, 53 (8); Leop Iudith 5/24, Iob 29/16, Dan 6/11, 1.Mach 3/5, Ioann 5/39, Act 22/30; BibRadz *4v, Gen 43/7, Deut 13/14, Iudic 6/29; BielKron [85²]v, 112v, 114v, 207, 316v (8); GrzegRóżn A2; Impertit tibi multum salutis, Kazał ſie pilnie ná twe zdrowie pytać/ kłániać/ pozdrowić. Mącz 281d, 337a; Prot B2; RejAp AA6, 3, Cc8v; RejPos 5v, 8 marg, 11, 19v, 26v (18); HistLan D; BielSpr 28v; BudBib Deut 17/4; CzechRozm 7v, 23, 79v, 87, 145; ModrzBaz 90; SkarJedn 314, 349; SkarŻyw 73, 333, 356, 397, 460, 463, 478; StryjKron 136; CzechEp 12, 128, 191, 251; KochSz A2v, C2; Nádto pilnie ſye wywiádował/ ieſliby gdźie pieniędzy/ álbo ſkárbów iákich nie zákopáłá/ grożąc iéy czáſem KochWz 140; ReszHoz 122; Calep 381a, 396b, 776a, b, 927a, 954b; GostGosp 14; WujNT Matth 2/7, 8; SarnStat 209, 772; SkarKaz 513 [2 r.]; PaxLiz Bv; SkarKazSej 663a; PudłDydo A3.

»pilnie się starać (a. postarać)« = maxime curare, operam dare Modrz; sollicite curare Vulg; diligenter curare JanStat [szyk zmienny] (197): KlerPow 5; LibLeg 7/103, 10/70, 11/26, 136, 137, 160; A iſćie to ieſt vprzeyma myſl moiá ſtaráć ſie pilnie oto/ ábych kiedy doſtępić mogł przybytkow twoich RejPs 37v, 52v, 194v; ConPiotr 34; SeklWyzn ktv; RejJóz E3v; RejKup g3v; MurzNT 28v; Poſtáráć ſie ma pilno ocyec káżdy/ áby tego ſyná ktoryby ſie żądząm miłoſnym poddawał [...] ożenił. GliczKsiąż P, K2; LubPs A5, S4v, Y, cc3; RejWiz 186v; RejZwierz 8v, 89v; BibRadz *3v, *5v; OrzRozm A4; BielKron 53v, 160v, 182, 226, 230v (14); GrzegRóżn F4v; KwiatKsiąż I; Agito mente et animo, Stáram ſie pilnie. Mącz 6b, 9d, 70b; OrzQuin G3v, Pv, Y; Dobrymi goſpodarzmi poſpolićie zowiem. Co ſię o dobrą czeladź napilniey ſtáraią Prot C4; RejAp F2v, 66, 102v, 120, 158; GórnDworz M6, M8, Dd3, Gg5, Mm2; RejPos A3, A4, A6, 3, 3v (50); RejPosWiecz³ 99v; KwiatOpis C4; KuczbKat 5, 200, 400; RejZwierc 2, 7v, 21, 35, 52 (23); BielSpr b2v, 1, 50, 53, 59v, 60; WujJud 27; RejPosRozpr b4, c4; RejPosWstaw 21v, [21³], [41²]v [2 r.], 42, [110²]; CzechRozm A7v, 131, 232, 246v, *; PaprPan E2v, K3v; tedy maſz pokutę/ ktorać teraz vſtáwioná będzie/ wdzięcżnie przyiąć/ y prawdziwie wypełnić. [...] ſtáráiąc ſie pilno/ żebyś więcey Páná Bogá niegniewał KarnNap Dv, B4v; ModrzBaz 11v, 13v, I4v, 19, 20 (13); SkarJedn 25; SkarŻyw 102, 244, 328, 356, 357; StryjKron 557; CzechEp 251; ReszHoz 125; BielSjem 16; PudłFr 43; GórnRozm F; wáſzá kró: M. [...] ſobie gwóli y zdrowiu ſwému ſtáráć ſie pilnie maſz/ iákobyś Niemce drzewiéy pogodźił/ niżeli Turek tu przyiedźie OrzJan 133, 45; RybGęśli C4; WujNT Act 24/16, Col 1/28, 2.Tim 2/15; SarnStat 46, 521, 1053; SiebRozmyśl G2.

»pilnie strzec (a. ostrzegać, a. przestrzegać, a. przystrzegać), przestrzegany (a. przystrzegany), strzegący« = diligenter custodire Vulg, JanStat; intentiore cum custodia asservare Mącz; diligens esse in officio, diligenter videre Modrz; diligenter observare a. providere JanStat [szyk zmienny] (259:4:1): OpecŻyw 115; PatKaz III 134v; FalZioł +2v, IV 20b, 25c, 26a, V 32v; mężowie ſwich przodkow naſladuiącz vſtaw, tak vſtawili y pilno tego ſtrzegą, aby białe głowy piſma ſie nie vcżyli y xiąg żadnych GlabGad A2; BierRozm 23; KlerWes A; WróbŻołt nn5v; WróbŻołtGlab [A5]; RejPs 25 [2 r.], 156v, 194v; SeklWyzn 2; LibLeg 11/132, 158, 163v, 169v, 170v (9); RejJóz F2v marg, P3; RejKup d6, e8, g6, z8; RejKupSekl a4v; MurzHist B2, G4; MurzNT 173v marg; KromRozm II i, n3v; Też by IchM pilnie strzec urzędu swego z powinności raczyli, każda uchwała WKM wypełnić by się musiała ku pożytku Rzeczypospolitej. Diar 72, 71; DiarDop 106; BielKom 3; GliczKsiąż I5v; LubPs Ev, I2 marg, K2v, N3v, Z4v (13); GroicPorz c4v, dv, f4v, i3v [2 r.], kv [2 r.] (14); KrowObr 77, 110v, 130; RejWiz 31v, 62, 80, 90v, 99 (11); dla ſłow vſth twoich iam przyſtrzegał pilnie drog twárdych [ego custodivi vias duras]. Leop Ps 16/4, A3v, Lev 19/19, Ps 17/22, ZZ; UstPraw K2v; RejZwierz 73, 112v; BibRadz Gen 18/19, 1.Esdr 3/35; OrzRozm Lv, O3v; BielKron 9v, 46v, 51v, 194, 261 (12); KwiatKsiąż O3v; Remotissima foemina a viris, Poczciwośći pilnie ſtrzegąca/ Niegżąca ſie Mącz 235a, 115d, 237d, 277c, 445b, 465c, 496b; OrzQuin Q2v; RejAp E5v, 5v, 30v, 117v; bácżnieiſzym był niż on/ y pilniey przeſtrzegał tego/ áby prze iego przycżynę/ białagłowá we złe mniemánie nie przyſzłá. GórnDworz Cc7, Bb6v; HistRzym 61v; RejPos A5v [2 r.], 20, 49 [2 r.], 63, 63v (27); RejPosWiecz² 95v; BiałKat 386; KuczbKat 260; bo młodośći iego [młodego człowieka] Trzebá pilnie przeſtrzegáć by źrzebcá płochego. RejZwierc 29v, 35v, 47, 53, 54v, 94v (10); BielSpr 1, 3v, 8, 12, 15 (8); WujJud 126v, 140, 210; WujJudConf 39v, 107v, 156v, 208, 214; RejPosWstaw 22; BudBib Eccli 50/4; Strum B2v, F3, P4v; WierKróc A2, A3v, B3; CzechRozm 242; PaprPan P3, R; ModrzBaz 22, 23, 24, 24v, 33 (9); Oczko 18v [2 r.]; KochPs 179; SkarŻyw 403, 497; MWilkHist B4, B4v; StryjKron 162, 567; NiemObr 54; KochSz B4v; BielSjem 5, 32 [3 r.]; ArtKanc L, L2v, N20, P5; BielRozm 2; ZawJeft 5; ActReg 122; Owiec pilno ſtrzedz od łąk/ áby nigdy nie bywáły ná nich: bo zdycháią od nich. GostGosp 118, 8, 10, 12, 22 [3 r.], 28 (17); GrabowSet R2v; KochFrag 29; OrzJan 50, 68, 84, 94; WujNT Act 16/23, Aaaaaa3, Bbbbbb4; SarnStat 263, 270, 291 [2 r.], 511, 1064 (9); WitosłLut A3v; VotSzl E4, E4v; CiekPotr 83; CzahTr K; GosłCast 28; [trzeba] mieć zwierćiádło/ Skąd znáć/ gdyby co ſkáży vrodźie przypádło. Zwłaſzcżá by niewiśiáły/ wárgi iák kiełbáſy/ Ktorych przyſtrzegáć pilnie/ trzebá powſze cżáſy. PaxLiz D3.

»pilnie się strzec (a. przestrzegać, a. wystrzegać itp.), wiarować« = custodiri valde PolAnt [szyk zmienny] (47:4): RejKup ee3; LubPs B, D2v; áby ſobie Swiádki zgotował/ á pilnie ſye wyſtrzegał/ żeby od nich zdrádliwą obietnicą niebył oſzukan. GroicPorz f2, bv; KrowObr 11; RejWiz 170; Leop Tob 4/13, Prov 7 arg; DWá ſie pięknie vbrawſzy/ dworſtwá vżywáli/ [...] Ieden rzecże z gromády/ żeſcie cżácżo prawdá/ Ale ſie ſtrzeżcie pilno/ boć wam być v dyabłá. RejFig Aa3v, Bb2v; BibRadz Deut 2/4; á gdy mu ku otárćiu wiechćiá potrzebá/ wiáruie ſye tego pilnie/ áby w onym wiechćiu pokrzywá nie byłá SienLek 197, 37, 113; RejAp 191v; RejPos A5, 31, 181v, 189v, 232 (8); BiałKat 281, 386v; KuczbKat 220; RejZwierc 25v, 56v, 72, 83v [2 r.], 237; BielSpr 16; WujJudConf 139v [2 r.]; RejPosWstaw 44, [110³]v; MycPrz I B2; Nád to/ trzebá ſię pilnie wyſtrzegáć [Illud vero in primis cavendum]/ áby żołnierze poſtronni [...] nie byli ná potym ſkłonnieyſzi y chćiwſzi podnieść woynę przećiwko nim ModrzBaz 110v, 10v, 17v, 27; SkarŻyw 298, 411, 459; CzechEp 127, 357; OrzJan 105; WujNT Matth 7/15, s. 30.

»pilnie szukać (a. poszukać), szukający« = diligenter a. solicite quaerere PolAnt; diligenter requirere Vulg [szyk zmienny] (50:1): A ták ći by [mysz] nie ſkakáłá/ By w cżym nádzieie nie miáłá. Przetoż w iey iámie kopaywá/ A ſkárbu pilnie ſzukaywá BierEz P4v, Iv; OpecŻyw 32v; RejJóz O3v; RejKup d2v; MurzNT Luc 15/8; LubPs B5v; RejWiz 141v; Leop Ps 76/3, 118/45, 56, Is 34/16; BibRadz 2.Tim 1/17, 1.Petr 1/11; Omnibus vestigiis indagare, Pilnie kogo ſzukáć Mącz 490b; HistRzym 123v; RejPos 33, 38v, 57, 62, 63 (13); HistLan B3; RejZwierc 6v, 91v; BudBib 2.Mach 9/25; CzechRozm 91v; SkarŻyw 14, 120, 398, 441; MWilkHist H4; lepiey ſłucháć/ [...] Chriſtuſá Páná ćichego/ pokornego/ y pilnie iedney owce zginęłey ſzukáiącego CzechEp 43, 50; ArtKanc C13v; KochProp 14; Calep 243b, 789b, 915b, 925b, 958a; WujNT 2.Tim 1/17; SiebRozmyśl G2; ćiebie dobrze znáiąc/ prawdym ſzukał pilnie/ Abych ćię wżdy poćieſzył/ teraz nieomilnie. PaxLiz C2v.

»pilnie (się) uczyć (a. nauczać, a. nauczyć), wyuczony (a. uczon)« = studiis flagrare, certe elaborare Mącz; diligenter docere Vulg [szyk zmienny] (66:2): SeklKat G2, H3; MurzNT 111; BielKom E3; náuká naprzod potrzebuye pámyęći/ áby to cżegoby ſie kto vcżył pilnye/ w pámyęć włożył. GliczKsiąż I7v, Nv; LubPs N3v marg, R marg, R6 marg, T2, T3v marg (7); KrowObr 124; RejWiz 103; RejZwierz 82v; BielKron 262; Mącz 93b, 129b, 181a; RejAp [Ff5]; Ceſar/ iáko ſie pilnie vcżył/ y iáko wiele vmiał/ znáć tho z iego oſobnego piſmá ktore zoſtáwił. GórnDworz G4; HistRzym 18; RejPos 7v, 24v, 62, 63v, 86 (21); KuczbKat 130, 205, 225, 235, 300 [2 r.]; RejZwierc 8, 35v, 120v, 268; WujJud 188v; WujJudConf 199; Ia owſzeki ieſtem mąż Iudowin/ vrodzony w Tárśie Kylikiſkiem/ [...] wyucżony pilno oycowſkiego zakonu BudNT Act 22/3; CzechRozm 63; ModrzBaz 111; SkarŻyw 57, 201, 353; KlonŻal E4; WujNT Act 18/25; CiekPotr 11; Wiárá Kátholicka pilnie y częſto náucza/ áby káżdy Bogá ſię bał/ á krolá czćił SkarKazSej 687a, 686b, 687a.

»pilnie upominać (a. napominać) (się)« [szyk zmienny] (35): MurzHist G; KromRozm II q2v; OrzRozm O3; Stipendium flagitare a Legionibus audio, Słyſzę że ſie żołnierſtwo pilnie mitá vpomina. Mącz 129b; RejPos 63, 177v, 178v, 181v, 187 (11); KuczbKat 205; RejZwierc 159v; WujJudConf 208; StryjWjaz D; CzechRozm 107v; SkarŻyw 5, 183; pilnie nápomina Prorok lud on Izráelſki/ áby przy oney ſkrzyni/ ábo przed ſkrzynią oną Páná Bogá ſwego chwalili CzechEp 170, *3, 110; CzechEpPOrz **2v; ReszHoz 122; WerGośc 229; OrzJan 111; WujNT 575, 823; SarnStat 4, 1037, 1058, 1187.

»pilnie usiłować« (1): Iáko pilnie w modlithwach ſwych mamy vśiłowáć/ chczemyli w przygodach być wyſłucháni. LubPs N6v marg.

»pilnie zabiegać« [szyk zmienny] (1): GroicPorz ee3v; Máximilian Ceſarz vmárł [...] zabyegáli o tho páńſtwo dwá pilnie károlus ſyn Philipow Krol Hiſpáńſki á Fráńciſzek krol Fráncuſki BielKron 194v; Mądrzy w ſwych rádach pilnie zábiegáią/ Temu co przyść ma/ gdy co złego znáią. RejZwierc 230; CzechRozm 162v, 245; CzechEpPOrz **; OrzJan 23.

»pilnie zalecić (a. zalecać) (się), zalecony« [szyk zmienny] (22:1): De meliore nota commendare, Pilnie zálećić/ Chwalić. Mącz 250c; RejPosWstaw [41³]v; BudBibKaw A4; SkarJedn A7; SkarŻyw 306; CzechEpPOrz *2; z łáſką rácż W.M. przyiąć/ á pámiętnikiem być náſzey ſtárodawney przyiáźni/ ktorey ſię ia pilnie zálecam. WerKaz 277; KochWrJan 18; LatHar 48; WujNT 171, 184, 566, 790, 815; JanNKar A2; SarnStat 421, 478, 550, 879; SkarKaz 350a; GosłCast 3; Zginęłá w tym kroleſtwie kárność y diſciplina, bez ktorey żadny rząd vczynić ſię nie może/ ktorą piſmo ś. pilnie wſzędźie záleca. SkarKazSej 659a; KlonFlis Bv.

»często a (i) pilnie« (3): Anieli żaluiąc vpadu cżlowiecżego [...] cżęſto a pilno pirwey przed tym ſie modlilij/ á wſſakoż tedy náwięcey/ gdy ſie cżas ſpelnienia wolé boſkié przibliżál OpecŻyw 1; MurzHist G; CzechEpPOrz **2v.

»dobrze i pilnie« [szyk 2:1] (3): [św. Augustyn, św. Tertulijan i inni] nie tylko tákowe Swiętá (iáko ś.Ianá/ ś.Piotrá y Páwłá/ [...] etć.) święćili/ ále też [...] iáko te Swiętá obchodźić mamy/ pilnie á dobrze náucżyli. WujJud 188v; SkarŻyw 244; LatHar 244. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pilnie, (a) dwornie« (2): BartBydg 243; Thedy oni mężowie thym pilniey á dworniey ſie dowiáduiąc [curiosus inquirentes]/ náleźli Dánielá Leop Dan 6/11.

»gorąco i pilnie« [szyk 1:1] (2): OpecŻyw 62; Mamy tedy pilnie y gorąco P. Bogu dźiękowáć/ iż nam tákie ziáwienia vczynił/ przy tym chrzćie Syná ſwego SkarKaz 516b.

»mocno i pilnie« (1): A iżby zgodá z tákim vważeniém vczyniona/ z więtſzą oſtrożnośćią mogłá bydź od oboiéy ſtrony mocniéy y pilniéy chowána SarnStat 1080. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»nabarziej, najpilniej« (2): By nabárziey záglądał/ by napilniey kryſlił/ Aby tu miał rozum być/ ktoby ſie domyſlił. RejFig Dd3v; KarnNap D2v.

»pilnie i (a) nabożnie« [szyk 3:1] (4): OpecŻyw 1; PatKaz II 84; Pámiętay też ná to/ gdy mówić to pozdrowienie będźieſz: áby páná Bogá prośił pilnie y nabożnie BiałKat 231; KuczbKat 355.

»najwięcej a napilniej« (3): ábychmy ſie tu naywięcey á napilniey tym báwili/ á w tym ſie ćwicżyli/ co ieſt wola Bogá RejPos 63, 51v, 63.

»pilnie, (a) ochotnie« [szyk 1:1] (2): Ardenti studio facere officium suum, Pilnie á ochotnie ſie w ſwym ſtanie ſpráwować. Mącz 15b, 508c.

»pewnie i pilnie« (1): proſtemu przedśięwzięćiu ſwemu nie dufa: ále ſię ślubem wiąże/ áby to co vmyślił pewniey y pilniey zá ślubem wypełnił SkarŻyw 347.

»prędko (a. co prędzej) i pilnie« (2): OrzJan 105; Abyśćie [...] o poſtánowieniu ták potrzebney ſzkoły Rycerſkiey ná Podolu/ [...] prędko y pilno pomyślili. VotSzl A2v.

»pilnie a bez przestanku« (1): Anguillam captare, O ſwą właſną rzecz ſie ſtárać/ pilnie a bes przeſtanku. Mącz 9d.

»pilno a prawie obiema rękoma« (1): iż ſie nie zda bydź nikt/ [...] coby ſie ná goſpodárſtwo co raz obeyźrzeć/ á zá nie pilno/ á práwie obiemá rękomá/ viąć nie miał. GostGospSieb +2.

»co rychlej i pilniej« (1): y iádu ſię ták záráźliwego co rychley y pilniey wyſtrzegáć będą. CzechEp 127.

»pilnie a rządnie« (1): Acer et industrius in rebus agendis, To co przed ſię weźmie/ to pilnie á rządnie ſpráwuye. Mącz 169b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pilnie, z wiernym sercem« (1): Abych ſobie záwżdy tu w nim rozmyſlał beſpiecżnie/ Y pilnie go z wiernym ſercem ſtrzegł ná wieki wiecżnie. LubPs aa6.

»pilnie i serdecznie« [szyk 1:1] (2): ábyſmy [...] o obronie kráiow Ruſkich/ y miłey támeczney bráćiey náſzey/ ſerdecznie y pilnie rádzili. VotSzl B2v, A2v.

»pilnie a (i) statecznie« (2): naywiętſzy ſkarb ſtárożytney á Powſzechney Wiáry Chrześćiáńſkiey/ [...] przodkowie náſzy pilnie á ſtátecżnie chowáli WujJud B; CzechRozm 224.

»szczyrze i pilnie« [szyk 1:1] (2): CzechRozm 219; Około ktoregom [przełożenia Nowego Testamentu] ia przez kilká lat zá pomocą Páńſką/ według dáru mnie od Bogá vdźielonego/ pilnie y ſzczyrze prácował WujNT przedm 3. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pilnie a (albo) uprzejmie« [szyk 1:1] (2): Maiore studio rogare non possum, Nie mogę ſie vprzeymiey álbo pilniey modlić. Mącz 357c; ReszPrz 94.

»pilnie, (i) usilnie (a. usiłownie)« (2): Mącz 248b; Tego [rotmistrza Ipsa] Krol bárzo pilnie y vśilnie prośił. Aby [...] Krolowi ſromoty vdźiałáć wárował. KmitaSpit Cv.

»ustawicznie, (a, i) pilnie« [szyk 2:1] (3): Mącz 381a; RejPos 187v; á vſtáwicżnie y pilnie moc y wyrozumienie Przykazánia tego będą wykłádáć. KuczbKat 325. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pilnie, (a, i) wiernie« = attente et fideliter JanStat [szyk 6:5] (11): MetrKor 37/4v, 46/65v; ListRzeź w. 10; duſz ludzkich pilnie y wiernie ſtrzegą ktorzy ſlugámi/ nie pány w kośćiele Bożym ſą KrowObr 130; Mącz 237d; RejPosRozpr c2v; KarnNap B4; przeto też y ći pilnie á wiernie [diligenter et bona fide] vrząd ſwoy/ ábo powinność ſwą niech wykonywáią. ModrzBaz 49v; SarnStat 1080; SkarKaz 383a; VotSzl E3v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pilnie doględać (a. przyglądać), do(j)(ź)rzeć, opatrzać« = oculis curiosis perspicere Mącz [szyk zmienny] (22:6:1): MetrKor 40/826; ComCrac 12v; ConPiotr 32; GroicPorz g; UstPraw Iv; ieſt to ſpodziwieniem káżdego mądrego cżłowieká/ cżemu thy łotry [Cyganów] w puſzcżáią do źiemie ná gránicách/ cżegoby mieli pilnie Sthároſtowie doględáć BielKron 262, 193, 215v; Mącz 73a; Nie záwżdy cudzoźiemcom/ tego ſie zwierzayćie/ Sámy tey wſzyſtkiey ſpráwy/ pilnie doglądayćie. BielSat N; RejZwierc 108; BielSpr 9; RejPosRozpr c3v; ModrzBaz 45, 120v; NiemObr 43; ReszList 178; BielSjem 36; ArtKanc V2v; ActReg 46; Do karmienia wołow rządna cżeladź ma bydź/ bo nád niemi nie záwſze ſtać może: á gdy ie karmią/ pilniey tego doglądáć/ niż koni GostGosp 80, 48, 50, 58, 116, 138; SarnStat 372, 972; VotSzl E3.

»pilnie na baczności, na oku, na pamięci mie(wa)ć« (1:1:1): SeklKat X2v; Ale ty to proſzę cie pilnie ná pámięći Mieway/ á niechći ſie to záwżdy w głowie kręći. RejWiz 49; WyprPl B.

»pilnie pamiętać, pomnieć« [szyk zmienny] (8:8): RejJóz L7v; MurzNT 58v; A ták moy miły brácie/ pomni ná to pilnie/ Iáko maſz ſwą powinność chować nieomylnie. RejWiz 157v, 186; RejPos 105v, 181, 186, 216, 252v [2 r.], 336v; HistLan E3v; RejZwierc [272]; RejPosWstaw [41³]v, [110³]v; A co złożyſz łokći od wagi/ álbo przyczyniſz/ pámiętay tho pilno/ álbo ſobie piſz w kámienné kśiążki/ álbo kárbuy. Strum Cv.

»pilnie patrzyć (a. patrzać, a. przypatrzyć się, a. przypatrować się itp.), oględać (się) (a. oględować, a. poglądać itp.), przypatrujący się« = intueri, diligenter videre Vulg; vehementer considerare PolAnt; penitus introspicere, diligenter respicere Modrz; diligenter considerare JanStat [szyk zmienny] (342:20:1): MetrKor 40/826; Kiedy ſiędźieſſ zá ſtołem bogátego/ tedy pátrzay pilno co przed cię położą. March¹ A4; BierEz E, R2v; OpecŻyw 39v, 42v, 69v, 154v, 156, 164v; BielŻyw 44, 92; BierRozm 21; March³ V4; LibLeg 10/70v, 11/26v; RejKup e2, cc6; MurzHist Gv, V3v; KromRozm III I7v; LubPs E4v, M3v, P2v marg, R2v marg, gg5; GroicPorz B4v, l4, v3; KrowObr 119, 140v, 208v; Pátrz pilno iż káżda rzecż niżli ſie zácżęłá/ Muśi mieć iáki przodek ſkąd ſie też wżdy wzyęłá. RejWiz 128, A3, A3v, [A9], 71, 76 (15); Leop Deut 2/5, 3.Reg 3/21, Act 3/5, 7/55; RejFig Bb3v, Cc5v; RejZwierz 2, 70, 111v, 116; BibRadz *2v, 1.Reg 1/12, 2.Tim 2/15; BielKron 84v, 122v [2 r.], 124; KwiatKsiąż B, N4; Mącz 405d, 406a; Prot B2; Przipátrzże ſię ieno pilnie człowiecze Krześćijáńſki wſzechmocnośći Bożey/ kthory mocą ſwą to wſzytko/ [...] mogł we mgnieniu oká ſtworzić LeovPrzep G4v, a4v, F4v, H2v, H4v [2 r.]; RejAp BB6, 4, 11, 12v [2 r.], 16, 51 (14); GórnDworz I7, O4, P [2 r.], S2v, Cc4v (8); HistRzym 35, 46, 79, 102v, 105v (11); A wſzákoż ktho ſie iedno themu pilnie przypátrzyć chce/ ſnádnie to káżdy obacżyć może. RejPos 200v, 2, 4, 5, 27v, 29 (92); BiałKat 90v, 278v; BielSat C2v; GrzegŚm 9, 19, 33, 57; Támże przy wſzytkich ſkrzynię przynieść roſkazano/ Ieſli ſpełná piecżęći pilnie oglądano. HistLan Fv, C2v; á wierz mi iż iuż oko Páńſkie teraz pilniey nań [na człowieka nawróconego] będzie poglądáło. RejZwierc 176; Kto ná ſię wſzetecżnego czo táiemnie cżuie/ Rychłoli go oſądzą pilnie vpátruie. RejZwierc 212, B, 4, 20, 21, 25 (37); BielSpr 18; WujJud 21v; WujJudConf 22v; RejPosRozpr c2v; RejPosWstaw [21³]v, [41²]v, 44; BudBib Ier 2/10; Strum C4, E3, O2; StryjWjaz B4v; CzechRozm 17v, 26v, 35, 115, 130v (13); PaprPan Dv, M2, Aa2; ModrzBaz 10v, 11v, 26v, 27v, [41] (8); Oczko 2, [40]v; KochPs 170; SkarŻyw 546; CzechEp 107, 126, 164, 180, 233 (9); CzechEpPOrz *2v, *3, *4v, **v; NiemObr 33, 38, 52, 98, 120 (9); KochFr 46; KochPhaen 4; KochSz B2v, C3v; WerGośc 203; WisznTr 24, 30; BielSjem 6, 32 [2 r.]; KochPam 80; Ale ſye ſam oſtrzégay/ by twé krwáwé zbroie/ Gdy ſye ná nię zápátrzą pilno oczy twoie/ Z ręku twych nie wypádły PudłFr 69, 13, 34, 41; ArtKanc E4, G17, S3v; ActReg 31; Calep 103b, 199b, 251a, 254b, 255a, [719]b, 996a; GostGosp 8; Ná wſzelákim mieyſcu vpátruy to pilnie/ Kiedy maſz zámilcżeć/ bądź rzec nieomylnie. Phil G2, B3; GrabowSet Y; KochFrag 25; WujNT Luc 22/56, Act 1/10, s. [405], Act 3/4, 6/15 (9); WysKaz 10, 47; SarnStat 258, 758 [2 r.]; SiebRozmyśl K3; SkarKaz 158b; CiekPotr 70; CzahTr C4, D3v [2 r.], E; GosłCast 6; PaxLiz E2v; KlonWor **2; ZbylPrzyg A4v.

»pilno pilnować« = studiosissime intendere JanStat (2): Ktemu baba ma pilno pilnować czo przyſluſza ku łacznemu porodzeniu FalZioł V 24; SarnStat 260.

»pilnie pisać (a. spis(ow)ać, a. popisać, a. wpisować itp.), terminować, (o)pisany (a. spisany, a. wpisowany)« = scriptus diligentissime Vulg; diligenter perscribere Mącz; diligenter conscribere a. inscribere JanStat [szyk zmienny] (29:2:5): LibLeg 10/70v, 11/26v; RejKup y8v; Rodzay/ národzenye/ żywot/ śmyerć/ y zmartwychwſtánye yego pilnyey popiſáli KromRozm II d; GroicPorz x3v; KrowObr 50; RejWiz 46, 47, 84v; Leop 2.Par 13/22; OrzList i3; Ale wierz mi iż y ten/ niezle deklinuie/ A to co mu przyſtoi/ pilnie terminuie. RejZwierz 85; Goski kt; Mącz 73c, 375c; OrzQuin Z3; Aby tho wſzytko czo będzye widział álbo ſłyſzał pilnie nápiſał RejAp 11v; RejPos 4v; ociec wſzytko coś ráchuie/ A pilnie wednie w nocy reyeſtrá ſpiſuie HistLan B4v; KuczbKat 250; CzechRozm 75, 159 marg, 170v, *2; SkarŻyw A5v; OrzJan 26; WujNT 4, 5 marg, 508, 751; SarnStat 374, 558 [2 r.], 764 [2 r.], 1310.

»pilnie po(j)źrzeć (a. we(j)źrzeć), w(z)ględać (a. wglądać, a. wglądnąć)« = diligenter intueri Modrz [szyk zmienny] (33:13): KrowObr 16v; Poźrzymyſz iedno pilnie miedzy wſzytki ſtany/ Wſzák znácżnie wſzytki ſpołu dobre y złe znamy. RejWiz 123; GrzegRóżn G4; RejZwierc 258v; WujJudConf 3; Synod zlećił/ ábychmy wten przekład pilnie wezrzeli/ á coby ſię ku poprawieniu godnego być zdało/ żebychmy náznácżyli. BudBib b; CzechRozm 21, 51v, 77v, 185, 190v, 223v; ModrzBaz 8, 31v, 34v, 37, 54 [2 r.] (9); SkarŻyw 504; CzechEp 17, 121, 211, 212, 227; CzechEpPOrz **, **2, **4v, *; A zátym cżyniąc koniec wtorey cżęśći piſánia mego proſzę y vpominam/ áby káżdy w tę rzecż pilnie wglądał/ y rozſądzał NiemObr 66, 15, 31, 59, 108, 152, 175; KochFr 132; GórnRozm M2v; ActReg 158; Ná noclegowe folwárki qwity kędy Pan bywa pilnie względáć: też y ná gośćinne. GostGosp 158; GostGospSieb +3; Phil L4; WujNT Iac 1/25; SarnStat 1265.

»pilnie (prze)czytać (a. rozczytać)« = diligenter investigare Vulg [szyk zmienny] (33): TarDuch ktv; LibLeg 7/104v; SeklKat A6 [2 r.]; RejKupSekl a6v, a8; MurzHist B4v; MurzHistSekl ktv; MurzNT A4; Diar 55; Tem queſtią krotko wypráwił/ rozumyem iż nye potrzebá wyęcey/ á iżby yą kożdy zrozumyał/ nyech onę pilnye przecżyta. GliczKsiąż O8; GroicPorz y3, B3v; Pytayſie iedno pierwſzych Narodow/ á pilnie ſobie rozcżytay pámiątkę oycow twoich Leop Iob 8/8; OrzRozm P3v; KwiatKsiąż G3v; Origenes revolvere, Kroniki á ſtáre dzieye pilnie przeczitáć/ wywiádowáć ſie ich. Mącz 507b, 444b; LeovPrzep I2v; RejAp [Ff5]; KuczbKat 120, 210; RejZwierc 205v; CzechRozm A8 [2 r.], 106v, 204; SkarJedn 249 marg, 264; SkarŻyw 308; CzechEpPOrz *, *2; Piſmá Prorockie pilnie czytáć mamy. WujNT Aaaaaa4v.

»pilnie przeglądać, przepatrzać (a. przepatrować), przeźrzeć, przeglądany, przejrzany« = perquirere Calep, JanStat; perspectare Mącz; disquirere, perlustrare, ruspari Calep (8:5:3:1:2): Tunc non confundar, cum perspexero in omnibus mandatis tuis. Tedy więcz nie będę poſromocżon miły panie kiedy pilnie przezrzę przykazanie twoie. WróbŻołt 118/6; Diar 38; GroicPorz ee3v; Bo tho táki Philozoph/ iż byeg ſwiátá tego/ Pilnie záwżdy przeglądał ná wſzem omylnego. RejWiz 95v; KwiatKsiąż Gv; Mącz 406a, 462b; RejPos 217v; ModrzBaz 24; Zá tych tedy Pánow Węgierſkich przeſtrzeżenim/ Stephan Woiewodá począł pilniey przepátrowáć przez ſpiegi coby Krol chciał poczynáć. StryjKron 672; ReszList 164; Calep 332b, 784b, 788b, 933b; WujNT przedm 17; SarnStat 369, 382, 986.

»pilnie rozmierzać (a. odmierzać)« = perlibrere Calag [szyk zmienny] (4): odłączyż trzy miáſtá we śrzodku źiemie/ ktorąć Pan Bog twoy da w dzierżawę/ rowniąc á rozmierzáiąc pilnie drogę [sternens diligenter viam] Leop Deut 19/3; CzechEp 102; Calep 784a; Bo dźiś/ [...] Dźiwnym ſpoſobem/ vcżynność vdáią/ [...] Tą/ rzecż y mieyſce/ pilnie rozmierzáią/ Iáko y kiedy: á kędy pożytek Więtſzy obacżą/ tám chęć obracáią. GrabowSet Y2.

»pilnie rozmyślać (a. rozmyślić, a. pomyślić), kryślać« [szyk zmienny] (19:3): OpecŻywPrzedm C4v; LubPs Bv; WOyt y káżdy inny Sędźia/ gdy ſyedźi ná ſądźie/ to ma naprzod báczyć/ á pilnie rozmyſláć/ iże ná Stolcu Bożym ſyedźi/ áby dobrze [y ſpraw]iedliwie ſądźił/ ták bogátego iáko vbogiego GroicPorz cv, f2; RejPos 3v, 6, 25, 54v, 115 (8); KuczbKat 65, 315; Snádnie oná páni s koſą/ Spráwi że cie też ponioſą. Kiedy pátrzyſz ná grob cudzy/ Rádzęć niech cie ſtrách pobudzi/ Abyś ſwe cżáſy rozmyſlał/ K cżemu maſz prziść pilnie kriſlał RejZwierc [238], B4, 38v, 81v, 120, 137v, 236v; Y Páná bogá proſzę żeby: y W.M. vżycżyć racżył duchá ſwoiego ś. żebyś też W.M. mogł kiedy pilnie/ cum timore Dei, o práwey drodze zbáwienney/ wedle náuki Chriſtuſowey/ y Apoſztolſkiey/ á nie według náuk ludzkich y nałogu ſtárego/ pomyślić. CzechEpPOrz *.

»pilnie rozważać (a. rozważyć, a. uważyć itp.), uważony« = perpendere, reputare Modrz, Calep; diligenter perpendere, retractare Mącz; expendere, recte considerare Modrz; revolvere JanStat [szyk zmienny] (76:13): BielŻyw 142; A kto to pilnie rozwázy obaczy ſie iż to ieſt bog ktory ma moc nád wſſytki národy RejPs 69v; MurzHist N3; MurzNT 108v; GliczKsiąż A4; GroicPorz ſ4; KrowObr 159v; LeszczRzecz A3v; BibRadz I 1v marg; Pensare singula. Wſzyſtki rzeczy pilnie vwáżić. Mącz 288c; Animo volvere, Pilnie rozwáżáć ſam w ſobie którą rzecz. Mącz 506c, 289b, 462b, 468a; RejAp AA4; Vważayże tu káżdy pilnie ſłowá á rádę Páńſką/ [...] ábychmy ſie ſtrzegli fáłeſznych náuk á fáłeſznych Prorokow ſwiáthá thego RejPos 190, 14, 63v, 69, 70, 76 (21); Ach iákież dziś ieſt ná tę Bożą cżeść tárgánie/ Gdy dzyeći złych Krześćijan Páńſkie roſkazánie/ Lekce dziś ſobie ważą/ [...] To gdy tám Burmiſtrz z Rádą pilniey rozważáli/ Po długich ſwych namowach ten dekret wydáli HistLan F2v; RejZwierc 8v [2 r.], 14v, 17, 20, 24 (18); RejPosRozpr c4; RejPosWstaw 21v, 44; CzechRozm 223v, 247; Pieśni/ liſty/ kśiążki gámrácyey pełne/ w kochániu wielkim bywáią v dworzan [...] Ale trzebá to pilnie vwáżáć/ że tákowe kochánie młode ſerce do wſzelákiey roſpuſtnośći ćiągnie/ ádo vcżćiwych myśli y ſpraw nieſpoſobnemi cżyni ModrzBaz 13; Kto pilnie v śiebie vważy ſpoſob prawdźiwego vrzędu/ nieledá iáko mu ſię záchce vrzędow/ wiedząc że one rozmáitych troſk y fráſunkow pełne ſą. ModrzBaz 45v, 4v, 8, 22v, 26v, 28 (12); SkarJedn 327, 334; NiemObr 98, 103, 105, 136, 168; ZawJeft 25; Perpensus – Pilnie vwazoni [!]. Calep 787b, 771b, 787b, 915b; OrzJan 18; WujNT 231 marg; SarnStat 110, 985; CiekPotr 53.

»słuchać (a. posłuchać, a. wysłuchać, a. przysłucha(wa)ć itp.) (się), nakładać uszu (a. uszy) pilnie« = attente vel studiose audire Mącz [szyk zmienny] (167:2): Ezop [...] Wielką rádę w báśniach zákrył: Cżego rozumem doznaćie/ Ieſli pilno poſłuchaćie. BierEz H2, Cv, F, G, Q3; RejPs 32v, 72v, 114, 122, 183v; RejJóz C4v; LibLeg 11/158v; SeklKat G2, G2v; RejKup d5v, m5v, y5, y8v, ee7v; BielKom nlb 6, C4; LubPs E2, N3, P3v, R5v, gg2; GroicPorz n4; RejWiz 126v; Proſſę miły Pánie/ Niechże pilno ſlucha vcho twoie modlitwy ſlugi twego [sit auris Tua attendens ad orationem servi tui] Leop 2.Esdr 1/11, Eccli 5 arg, Ier 1/18, Act 8/6; RejFig Dd8v; RejZwierz 12, 118; BibRadz Zach 6/15; OrzRozm Kv, L4v; Animos ergite ad audiendum, Posłuchaycie pilnie/ Ocuccie ſie. Mącz 350c; Adesse animo vel animis, Życzliwym być/ pilnie słuchać. Mącz 429d, 19d, 120a, 288a, 350a, 423d (11); OrzQuin O4v, Tv; Prot A3, B; RejAp F2v, 9, 13v, 18, 32v (10); GórnDworz P8v; HistRzym 131; RejPos 9, 23, 23v, 28v, 38v (79); BielSat N2; tyć ſą Chrześćijáńſkie ſpráwy/ ábyſmy ſzli do Kościoła Bożego/ y tám ſzcżyrym á pobożnym ſercem pilno Mſzey naświętſzey ſłucháli KuczbKat 300, 300; RejZwierc 90v, 258, 261v; PaprPan V4; SkarJedn A5; SkarŻyw 545; MWilkHist B; CzechEp 258, 427; KlonŻal D; ReszPrz 109; BielSjem 18, 38; ActReg 87; OrzJan 23, 78; WujNT 231 marg; WysKaz 22; pilnoſmy tego z Rádámi náſzémi przy Pośléch Ziemſkich przeſłuchywáli: y ku ſpráwiedliwośći ſie przychyláiąc/ onéſmy im przyſądźili. SarnStat 96, 458; PaxLiz B; KlonFlis F3.

»pilnie i chutliwie« (1): Máią też Chrześćijánie pilnie y chutliwie ſłucháć Kazánia KuczbKat 300.

»często i pilnie« (1): Błogoſłáwiony kto o tym [o śmierći] cżęſto á pilnie rozmyśla/ bo ſtąd prawdziwey mądrośći doſtąpi. WysKaz 46. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»czujnie i pilnie« (1): widząc ſtárſzy iego [św. Antoniego] proſty y gorący do Boſkich rzecży vmyſł/ wyſłał go do Koimbry: gdzie [...] cżuynie y pilnie ná wſzelką ſię doſkonáłość cnot ſług Bożych zbierał. SkarŻyw 542. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»dobrze, (a, i) pilnie« [szyk 5:1] (6): Franciſzku/ pilnie śię á dobrze na to rozmysł [!]/ co ſtem máſz vczynić MurzHist M3; GroicPorz hh4v; Mącz 253d; CzechRozm 247; ia [...] dárowáne Wędzidło przyiąwſzy cżytał/ y rzecżym ſię w nim zámknioney dobrze y pilno przypátrzył CzechEpPOrz **v; CzahTr E. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»pilnie a misternie« (1): rzemyęſlá ſie pilnye á miſternye we wſſelákich rzecżách ludzye wynáydowáli [lege: wywiadowali] GliczKsiąż H2v.

»mocnie a (i) pilnie« (2): A thu iuż mocnie á pilnie ſłuchay á przypátruy ſie/ [...] iáki tho ſrogi wrzod ná ſobie nośiſz RejPos 327; SarnStat 956.

»pilnie i nabożnie (a. z nabożeństwem)« [szyk 2:1] (3): Przodkowie náſzy/ [...] Kredo nabożnie y pilnie rozbieráli KuczbKat 9; SkarŻyw 308, 545. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»pilnie i ochotnie« (1): o ſobie ſpráwę dáię/ żem pilnie y ochotnie wglądał w namowy y nápominánia W.M. z ſtrony przyſtánia do nabożeńſtwá Rzymſkiego CzechEpPOrz **4v.

»pilnie i ostro« (1): W.M. pilnie y oſtro w ſpráwy świátá tego [...] wglądáiąc/ nie ládá iákie pożytki docżeſne/ iáko ſławę y zacność odnośiſz. CzechEpPOrz **2.

»pilno a rostropnie« (1): thu ſie dopiro będzie pilno trzeba wygiſkáć á roſtropnie vważáć/ iákiego towárzyſzá/ y z iákiemi obycżáymi ſobie go ſzukáć y obieráć maſz. RejZwierc 30v.

»pilnie i z rozsądkiem« (1): tedy ſię temu pilnie/ y z rozſądkiem nie przypátrował. NiemObr 135.

»pilnie i dobrym sercem« (1): Kto to pilnie y dobrym ſercem vważy/ pozna ſpráwy Boże SkarJedn 327.

»pilnie i serio« [szyk 1:1] (2): CzechEpPOrz *2; Náoſtátek trzebá nam [...] o dobrym oyczyzny ſwey/ pilnie y ſerio rádzić VotSzl B2.

»sprawiedliwie, (a, i) pilnie« [szyk 3:2] (5): GroicPorz g3v; Leszcz Rzecz A3; SEdźiowie y Podſędkowie niech tego przeſtrzégáią: áby zapiſy ſpráwiedliwie y pilnie [iuste et diligenter] przez Piſarze w kśięgi były wpiſowáné SarnStat 558, 344, 764.

»pilnie i statecznie« [szyk 1:1] (2): LibLeg 11/134; o obronie oyczyzny náſzey [...] day Pánie Boże/ ábyſmy kiedy poſt tot damna et pericula pilnie y ſtátecznie pomyślili. VotSzl B2v.

»pilnie i wiernie« (7): GroicPorz g; Mącz 126b; Vczynię ták iáko mówićie: popiſzę przyiáchawſzy do Zurowic pilnie y wiernie to wfzytko/ [...] nie ochyláiąc niczego. OrzQuin Z3; CzechRozm 75; NiemObr 43; ArtKanc V3; [papież Grzegorz] dopuśćił áby od náſzych Biblia ná Polſki ięzyk/ ále pilnie á wiernie/ przełożona byłá. WujNT przedm 3.

»co napilniej staranie czynić« (1): [posłowie] od rycerstwa są tu posłani, [...] aby o to co napilniej u KJM i u WM Senatorow koronnych a strożow wolności pospolitej staranie czynili Diar 25.

»pilnie się kwapić (a. pokwapić)« (5): RejKup o4; A iáko Iáſtrząb ktorą [wronę] zá ogon połápi/ To wnet pilnie káżda ſie do ſwego krzá kwápi. RejWiz 55; RejZwierz 119; RejZwierc 176v, 177v.

»pilno się spieszyć« (1): To com w inſzych narodźięch [!] ſłychał tym ſię ćieſzę/ Przeto ſię záś miedzy was ná zad pilno ſpieſzę. CzahTr G3v.

»nawięcej a napilniej« (1): ktorey [zwierzchności] temu koniecżnie nawięcey y napilniey potrzebá/ kto Bogu nie vffa áni mu ieſt poſłuſzny. CzechRozm 249.