[zaloguj się]
[pdf]

PRĘDKO (1132) av

prętko, prędko (1126), przętko, przędko (6); prętko, prędko : przętko, przędko FalZioł (12:1), RejKup (4:2), Mącz (99:3).

prętko, przętko (685), prędko, przędko (447); prętko, przętko PowUrb, HistJóz, MiechGlab (2), LibLeg (5), RejJóz (2), RejRozm, RejKup (6), MurzHist (4), MurzNT, KromRozm II, KromRozm III, GliczKsiąż (2), RejWiz (27), RejFig (9), KochSat (2), SienLek (9), RejPosWiecz3, GrzegŚm, HistLan (4), BudBibKaw, HistHel (2), WierKróc (2), CzechRozm (10), KochOdpr (4), CzechEp (14), CzechEpPOrz, NiemObr (6), KochBr, KochPieś (2), Calep (19), KołakCath, RybGęśli (2), GrabPospR; prędko MetrKor, TarDuch, BielŻyw (3), RejRozpr, DiarDop, Prost, BielSat (8), KochMon, RejPosWstaw, Strum (11), ModrzBaz, Calag, KochPs (7), KochJez (4), KochEpitCat (2), KochPhaen (2), KochMRot, ReszHoz (2), BielSjem (8), ArtKanc (5), BielRozm (5), KmitaPsal, ZawJeft (5), GostGosp (3), Phil (3), KochFrag (2), OrzJan (9), LatHar (21), KołakSzczęśl, WujNT (14), WysKaz (4), JanNKar (3), SarnStat (16), SiebRozmyśl (4), KlonKr, PowodPr, SkarKaz (12), VotSzl (5), SkarKazSej (13), SzarzRyt; prętko, przętko : prędko, przędko BierEz (7:13), OpecŻyw (1:3), FalZioł (7:6), GlabGad (1:2), WróbŻołt (2:1), RejPs (8:3), HistAl (3:2), BielKom (4:1), LubPs (17:7), KrowObr (8:2), Leop (7:3), RejZwierz (13:2), BibRadz (13:8), BielKron (82:3), Mącz (92:10), SarnUzn (1:1), RejAp (7:1), GórnDworz (3:28), HistRzym (5:2), RejPos (25:5), RejZwierc (28:54), BudBib (11:5), MycPrz (3:3), PaprPan (46:6), SkarJedn (13:1), Oczko (1:10), SkarŻyw (75:9), KochTr (2:4), MWilkHist (4:1), StryjKron (5:1), KochFr (3:3), WisznTr (5:2), PudłFr (1:1), PaprUp (2:2), ActReg (11:6), GrabowSet (1:4), WyprPl (3:6), KmitaSpit (2:2), CiekPotr (1:8), CzahTr (2:6), GosłCast (5:13), PaxLiz (3:7), KlonFlis (1:1), KlonWor (3:2), PudłDydo (2:1).

comp i sup (115+56) -prędzej (126), -pręcéj (33), -prętcéj (5), prędcéj (3), prędzy (2), prędszéj (1), nåpręczy (1), [prętcy]; -prędzéj BierEz, RejPs, HistAl (2), LubPs, BielKron (3), Prot, SarnUzn, GórnDworz (12), RejPos (3), BielSpr (5), RejPosWstaw, BudBib, Strum, PaprPan (6), ModrzBaz, SkarJedn, StryjKron, KochJez, ReszHoz, WisznTr (2), GostGosp, Phil (2), OrzJan (8), WysKaz, JanNKar (2), SarnStat (8), SiebRozmyśl, KmitaSpit, SkarKaz, VotSzl, SkarKazSej (2), PudłDydo; -pręcéj LibLeg, RejFig (2), BibRadz (2), KochSat, KochOdpr (2), KochTr (2), KochFr (3), KochBr, PudłFr; prętcéj FalZioł (2); prędcéj Leop; prędzy CzahTr; -prędzej : -pręcéj : -prętcéj : -prędcéj : prędzy : prędszéj : nåpręczy RejZwierz (2:1), Mącz (10:3:2), RejZwierc (2:1), GrabowSet (–:1:–:2), MycPrz (2:–:–:–:–:1), Oczko (4:1), SkarŻyw (9:–:1), MWilkHist (1:2), ActReg (6:1), WyprPl (1:4), CiekPotr (3:1), GosłCast (5:4:–:–:–:–:1), PaxLiz (6:–:–:–:1); ~ -éj (45), -ej (1), -(e)j (122); -éj : -ej Oczko (4:1). sup nå- (42), nåj- (14); náj- CiekPotr; nå- : nåj- Mącz (4:5), GórnDworz (1:5), SarnStat (5:1), PaxLiz (1:2); ~ nå- (32), na- (5) Mącz (4), GosłCast, n(a)- (5); nåj- (13), naj- (1); nåj- : naj- Mącz (4:1).

Składnia comp: prędzej niż(li) kto itp. (23), prędzej jako (5); prędzej jako MycPrz, SkarKazSej; prędzej niż(li) kto itp.: prędzej jako BielKron (1:1), GórnDworz (4:1), SkarŻyw (2:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zużywając na coś niewiele czasu, pośpiesznie; velociter HistAl, PolAnt, Vulg, Calag, Cn; Mącz, PolAnt, Vulg, Cn; celeriter(-errime), ocius Mącz, Calep, Cn; festinanter, properatim Mącz, Calep; citatim, cursim, rapide, Mącz, Cn; cursu rapido HistAl; curriculo, expedite, prompte Mącz; praepropere, propere, properculo Calep; agiliter, celeranter, celeratim, discursim, incursim, mobiliter, peruiciter, puncto tempore a. temporis, sub manu Cn (212): Prompte, Prętko/ Poſpieſznie. Mącz 325b, 326b; Properatim – Spieſznię, pretko. Calep [861]b, 832b, 838a, [861]b [2 r.].
Zwrot: »prętko pospieszać« (1): Praefestino, Názbyt prętko Poſpieſzam. Mącz 125b.
a. Szybkim ruchem (153): Iednego cżáſu gdy ſie cżoſáłá/ przyſzłá nowiná do niey [Semiramis] iż Babilon odſtąpił od niey/ pochwaćiłá ſie prętko ieſzcże włos połowice nieſchowawſzy iecháłá tám z woyſkiem BielKron 10v; Hiſzpan ieden śmiáły będąc ſzedł po ono złoto/ rzućili ſie wſzyſcy pochwyćili go ták prętko y vćiekli ſnim áż go rátowáć nie mogli BielKron 444v, 242; Desultores, Obyeżdnicy koni/ których yeſt ten obyczay że ſtáwiáyą zrzebcá podle konia/ á z niego ná zrzebcá prętko wskákuyą Mącz 365b, 346b; GórnDworz P6; SkarŻyw 51; KochEpitCat 109 [2 r.]; A przetoż Zydowie [...] vyźrzawſzy Márią iż ſię prędko porwawſzy wybieżáłá; ſzli zá nią WujNT Ioann 11/31.

W charakterystycznych połączeniach: prędko pochwacić się, pochwycić (pochwytać) (2), porwać się (3), szermować, uchwycić, wskakiwać, wyrwać; tak prędko.

Zwroty: »prędko biegać« (1): Ręce drżą iák Ośicá/ y nogi ćiekáwe: Ocży prędko biegáią KlonWor 3.

»prętko ruszać« (1): [zwierzę] Pręthko ruſza [velociter movebit] ogonem ſwoim BibRadz Iob 40/12.

Wyrażenie: »prędko obrotny« (1): V kogo głowa ieſt wartogłowa, to ieſt tam y ſam prędko obrotną, taki bywa ſzałony [!] plotka, łgarz zdradny, o ſobie trzymaiąci GlabGad M7.
Szereg: »prętko a ochotnie« (1): Brachio celeri contendere, Prętko á ochotnie ſzermowáć. Mącz 46a.
α. O ruchu liniowym (136):
αα. O ludziach (też o Bogu) i zwierzętach (129): Owa kániá gdy latáłá/ Myſz ták tonącą vźrzáłá: Prędko ſie ná doł ſpuśćiłá/ Myſz y żábę pochwyćiłá. BierEz H; Lew [...] Rośćiągnąwſzy śię w gáiu ſpał: Myſz gdy śię z myſzą goniłá/ Ná nogę mu náſtąpiłá. Lew śię ze ſnu prędko rzućił/ A onę myſz wnet vchwyćił BierEz M4v, C2, Kv, L4, M3v, Q2, Q3v; Thamże woyſko z nowu zebrawſzy/ ciągnął prętko [properabat] ku Włoſkiey ziemi MiechGlab 56; WróbŻołt hh7; MurzHist T4; MIedźwiedź w łowiech s przełáie/ wypadł prętko z láſá RejFig Bb2; Krucżyſko chce záſpiewáć/ vpuśći Chomieká/ A Lis go pochwyćiwſzy/ choć nie miał koniká/ Skocżył prętko do láſá RejZwierz 116; SOliman Ceſarz Turecki [...] puśćił ſie ſam do Budzyniá z Tráciey/ ták poſpieſzał/ iż nigdy prędzey niećiągnął z ludem wielkim iáko w ten cżás BielKron 313; gdy źimie ná Nartach ſie wożą po ledzye álbo po śniegu bárzo prętko/ áż źwierz vgoni. BielKron 434, 54v, 201v, 314v; Advolare ad homines translatum, Prętko ſie przimknąć/ hnet przibieżeć. Mącz 505d, 53b [2 r.], 74a [2 r.], 259c, 294c, 346a, 477c, 505d; Obacżyli [...] wielką moc ptakow y źwierzow prędko ſie ruſzáć zláſow wielkiemi ſtády BielSpr 37v, 8v; KochMon 19; BudBib 2.Mach 14/44; SkarŻyw 308; [Piecinig] vderzył gwałtownie kułakiem ná Peresławiániná/ ále on chybkoſcią nárabiáiąc/ vſkoczył mu z rázu prętko y zmieyſcá StryjKron 135; KochJez A3; LatHar 304; Trepide – Zboiaznią, prętko. Calep 1082a, 901b; A wyſzedſzy prędko od grobu z boiáźnią y z rádośćią wielką/ bieżáły opowiedźieć vczniom iego. WujNT Matth 28/8, Luc 19/6; Pobieżę co wſkok (–) Biegay, á wrácay ſię. (–) prędzey Bydź nie może CiekPotr 83; KlonWor 22.

W przeciwstawieniu: »wolno ... prędko« (1): bowiem chodząci nie miernie to ieſth, cżaſem wolno á cżaſem prędko ze zwycżaiu á bez przycżyny, znamiouuie [!] acżkolwiek proſtego cżłowieka, wſzakoż złoſciwego GlabGad P7v.

W porównaniach (2): [sługa dobry] Skacże prętko by Ieleń/ kiedy pánu trzeba RejZwierz 118; Pothym gdy vyrzeli ludźi przy nich [okrętach] białe ſobie nie rowne/ mnimáli być iákie fántázmy nocne [...]/ mowiąc: by to byli ludźie/ iákoby ták prętko mogli płynąć iáko ptak gdy leći/ bo ſámi bez żaglow pływáią tylko wioſły. BielKron 450.

Połączenia: »co (na)prędzej« (2): Perſowie [...] ná konie wſiadſzy ſćigáli co naprędzey Alexandrá HistAl F3; BielSpr 21v.

»tym prędcej« (2): FalZioł IV 23a; Abowiemći onych ſtháruſſkow ſſedźiwych/ [...] wiedziono bárzo wiele ktorzy/ gdy ſnimi ći co ie wiedli thym prędcey biegli [ex ... conversionis impetu]/ nádążyć prze zeſzłość nog niemogli Leop 3.Mach 4/5.

W charakterystycznych połączeniach: prędko ciągnąć (nadciągać, przeciągać) (4), odbieżany, płynąć (2), przemierzyć [= przejść], przymknąć się, ruszać się, rzucić się (4), skakać, skoczyć (uskoczyć, przyskoczyć, rozskoczyć się) (6), spuścić się (2), ścigać (2), wbiec, wieść się, wmykać się, wozić się, wracać się, wstępować, wyjść (3), wypaść, zstąpić, zbieżeć; barzo prędko (5), niewymownie, tak (4); prędzej być nie może.

Fraza: »jako na(j)prędzej mogł« [szyk zmienny] (2): HistAl F3; Troiánie widząc z dáleká ogień/ káżdy iáko naiprędzey mogł ku rátunku bieżał GórnDworz Z2.
Zwroty: »prędko bieżeć (a. biegać, a. biec, a. wybiec, a. zbieżeć), bieżący« [szyk zmienny] (23:3): Potym śię więc przygodziło/ Iż mulicy ćięſzko było: Gdy ná niey prędko bieżano/ Smágłym bicżem poganiano. BierEz K2v, P4, S; Nogi zadnie dłuſſze niż przednie [zając] ma/ á dla thego ku gorze prętczey niżli zgory bieży. FalZioł IV 11c, IV 8d; LibLeg 9/50v; Nátychmiaſt powſtawſzy s ſwego mieſtcá wybiegł bárzo prętko [exilivit] z onego wiecżerniku HistAl F3, C8v; Leop Mach 4/5; tedy go [syna Jonatana] wźięłá mámká iego y vćiekáłá zniem/ A gdy prętko bieżáłá vćiekáiąc [cum festinaret fugere] thedy iey vpadł BibRadz 2.Reg 4/4; BielKron 106; Decurrit de gradibus, Zbieżał prętko z ſchodu. Mącz 74b; GórnDworz Z2; HistRzym 83, 119v [2 r.], 127; Tedym widział iákoby lwá prętko bieżącego [ecce ... leo concitatus] BudBib 4.Esdr 11/37; Oto kśięże Opaćie zoſtáwiwſzy ośiełká w Padwi/ do oycżyzny prętko bieżę. SkarŻyw 546, 52, 161, 202; CzechEp 167; BielSjem 27; Przyſzło [...] Sciopodow/ Miriad/ co prętko biegáią KmitaSpit C4v; bież prędko, nie poſtaway. CiekPotr 76; [Yſch dnia wczoraiſchego na Nowigrobli widział, gdi Iacub Katowczik z zoną Waczlawową, y teſch z dziewkami ymo on prętko biegli, i pital czobi ſzię dzialo ze tak prziſpieſchali ZapWpolActAdv 204/200v [idem] 204/201].

»prędko iść (a. odejć, a. pość), pochadzać (a. chodzić), chodzący« = cito iens PolAnt, Vulg; curriculo celeri ire Mącz; currere velociter Calag [szyk zmienny] (10:3:1): GlabGad P7v; BibRadz Matth 28/7; BielKron 137, 229; Curriculo celeri ire, Prętko pochadzáć. Mącz 74a, 53b; A odeſzły prętko od grobu y s ſtráchem y z weſelem wielkim/ bieżáły opowiedáć tho zwolennikom iego. RejPos [108]; BielSpr 21v, 65v; CzechRozm 161; Calag 66b; Bá y niechćiał wiele s námi Zábáwiáć ſię rozmowámi. Ale nam kazał prętko iść Wam tę nowinę obwieśćić. MWilkHist I2v; WujNT Matth 28/7; Gdyż potrzebá w poſługách bárzo prędko chodźić. GosłCast 16.

»prędko jechać (a. jeździć, a. przyjechać, a. ujeżdżać)« = festinare, plenissimis velis navigare, proficisci, properare Mącz [szyk zmienny] (11): Iedź prętko podle láſá/ będzyeć ſie thák zdáło/ Iżeby ono drzewo mimo dę byeżáło. RejWiz 112; S tą rzecżą poſeł pręthko do Polſki przyiechał. BielKron 379, 365, 433v; Mącz 304b, 326a; SienLek 170v; BielSat L3v; iádąc prędko mimo nieprzyiaćielá zerwał go Oſęką s koniá BielSpr 69; Bo też oni przed deſzcżem/ prętko vieżdzáli/ Aż do miáſtá ſwoiego HistHel C2v; BielSjem 27.

»prędko latać (a. lecieć), lecący« (2:1): FalZioł IV 23a; prędko delfin płynie/ Prędko y orzeł lata KochJez A3; A teć to ſą duchowne ſkrzydłá duchownego ptaká tego/ prędko do niebá lecącego. LatHar [+10]v.

»prętko się (po)kwapić« (2): RejZwierz 118v; Pod inym cżáſem dwá Gottowie do niego gośćmi zſtąpili/ do Ráwenny ſię prętko kwápiąc. SkarŻyw 498.

»prędko pospieszać (a. przyśpieszać)« = celeriter agitari Mącz (2): Mącz 234a; A gdyzá nimi [złodziejami] tłuſzcża prędko przyśpieſzáłá: Oſtátek im konceptow w głowie pomieſzáłá. KlonWor 43.

»prędko uciekać (a. uciec)« = cursu velocissimo fugere HistAl; fugam celerare Mącz (5): HistAl F3; Fugax contra insequentes Crocodillus. Prętko vcieka gdy go gonią. Mącz 138d, 46a; Y tym concludowáli ieżli co tákiego/ Przydźie ná nie od ludźi ták niebeſpiecżnego. Aby tám nigdźie indźie prędko vćiekáli/ Y tám niebeſpiecżeńſtwu wſzemu vlegáli. CzahTr E2v; Ia bogóm dźiękuię/ że/ zły człek przeſtráſzony Odemnie prędzéy vćiékł/ będąc odrzucony. GosłCast 65.

Szeregi: »mężnie i prętko« (1): CzechEp 167 cf β. Szereg.

»ochotnie a prętko« (1): Ad bellum mobiliter celeriterque agitari, Ochotnie á prętko popieſzáć [!] ná woynę. Mącz 234a.

»prętko, (a) skokiem (a. w skok)« (3): Citato valere equo et citato gradu. Prętko á skokiem pochadzáć. Mącz 53b, 125b; Ocyus – Pretko wskok. Calep [723]b.

Przen (4):
Zwroty: »prędko bieżeć« [szyk zmienny] (2): áwżdy ſłowo Boże nie ieſt oſobą iáką żywiącą choć bieży prętko y wráca śię GrzegŚm 50; LatHar 383.

»przemijać prętko« (1): Bo mowá iego przemiya prętko á niewymownie [= rozchodzi się cf velociter currit sermo eius Vulg Ps 147/4]/ Ták iż ſtrzaſkiem tu káżda rzecż ná iego roſkazánie/ Tylko iedno ſámym ſłowem w ocemgnieniu ſie sſtánie LubPs ff3.

Szereg: »prędko a niewymownie« (1): LubPs ff3 cf »przemijać prętko«.
a) W opisie gwiazdozbioru noszącego nazwę istoty żywej (1): [Perseusz] Práwą ręką ſtolice dośiągł Káſsiopy/ A ſam w vśilnym biegu wznośi prędko ſtopy KochPhaen 10.
ααα. O ataku zbrojnym (15): Náſzych kilko vffow záſzło im w tył około gor ćicho/ drudzy s przodku/ vderzyli w bębny okrzyk náſzy vcżyniwſzy/ pothkáli ſie s nimi pręthko BielKron 407; Electi milites ad pernicitatem, Którziby prętko náyeżdżáli. Mącz 292c, 29b; iáko widzimy Tátáry w thym być bárzo ćwicżone/ iż choćia ich vffy przełomią/ gdy w nie prędko vderzy/ wnet ſie z nowu ſpráwią ná iedno kiwnienie bicżem álbo kołpakiem ſprawce ſtárſzego BielSpr 8v, 18, 66v, 68; PaprPan Cc; Kto chce w potkániu pożyć dobrze Moſkwićiná/ Przytrzy nań prędko z drzewem iák ná Tátárzyná. BielSjem 34; Calep 895a; WyprPl B3; O ktorym [żołnierzu] gdy ſię nierychło [cesarz] dopytał: prędko nań z woyſkiem máłym przypadſzy/ onego/ y ſyny iego/ y żonę pomordował. SkarKazSej 702a.

W charakterystycznych połączeniach: prędko dobywać, najeżdżać (2), potkać się, przypaść [na kogo], przytrzeć (natrzeć) (3), skoczyć [w kogo], uderzyć, ugodzić.

Szeregi: »prędko a gwałtownie« (1): áż przypádło Turkow 20000. ktore wiodł Biłágrocki Sędziak do Woyſká Węgierſkiego/ ći tho prędko á gwałtownie náieżdżáli Węgry/ nie dáli ſie im nigdzie vchylić z Obozu BielSpr 56.

»prętko a mężnie« (1): WIerz mi iże ten Ożgá choć ponuro chodzi/ Prętko w ſwego kopią á mężnie vgodzi. PaprPan Bbv.

»mocnie a prętko« (1): Turek Soliman [...] obacżywſzy ich godowánie zebrał woyſko przyćiągnął do Biłáhrodu Ráckiego/ pocżął go mocnie á prętko dobywáć. BielKron 328.

ββ. O nurcie wodnym (6): Potrzebá Vpuſty dobrze opátrzónéy/ y ſzérokiéy/ iákoś świádóm iakié tám wody przychodzą y iáko prędko. Strum L2.

W połączeniu szeregowym (1): Thámże kazał Ceſarz Iulius moſth drzewiány vcżynić przez Ren/ [...] choćia tá rzeka głęboko/ ſzyroko y prętko idzie. BielKron 285v.

Zwroty: »prętko bieżeć« (1): Tá rzeká [...] ták prętko bieży [cursu tam rapido fluit]/ iż gdiby kto wſzedł w nię/ nátychmiaſtby prętkoſcią iey był pochopion HistAl F.

»prętko iść« (1): BielKron 285v cf W połączeniu szeregowym.

»prętko płynąć« (1): Rhenus citatus fertur, Prętko płinie Rhen. Mącz 53b.

»prętko rościekać się, ciekący« = torrens Calep [szyk zmienny] (1:1): Dilapsus rapide fluvius, Rośćieka ſie rzeká bárzo prętko. Mącz 180c; Calep [1075]a.

γγ. O substancji (1): Ieiunum, [...] Czcze yelito przes które pokarm prętko przechodźy. Mącz 164d.
β. O ruchu obrotowym (3): Nie ćirpże im o Boże moy wſſetecżeńſtwá tego/ Vcżyńże z nich yáko kto co ſie prędko tocży LubPs S6; RejAp AA5v.
Szereg: »prętko i czerstwie« (1): Potym toż ſłońce przypodobywa mocarzowi cerſtwemu y chutko biegáiącemv. Iż iáko on mężnie y prętko od kreſu do kreſu biega/ z mnogich podźiwienim: ták ſłonce dźiwnie prętko y cerſtwie bieg ſwoy [...] odpráwuiąc przebiega. CzechEp 167.
b. Szybko wykonując jakąś czynność lub ulegając stanowi (51): Páiąk śię niegdy rozgniewał/ Iż iáſkołkę w domu widział: A oná okny przelatáłá/ A prędko muchy łápáłá. BierEz O2; OpecŻyw 140; Bowiem w owoczu wielkim ieſt wilkoſć wodna ktorą [...] żyły w ſię prętko w ciągaią GlabGad I4v; A przyrodzénie człowiecze Niċ tego nima napieczý. Czo ſię ſtaċ ma wſzyſtkiem marnie Przętko kſobie wſyſtko garnie. RejKup e8; Przedłużay cżás myſli ſwey prętko rzecż wypráwuy BielKom C5; iáko onego Báránká żydowie iedli w iednym domu/ vkáſawſzyſię/ prętko/ y ſtoiąc KrowObr 186, 183v, 186 [2 r.], Ss2; iż nowa wiárá prętko roſłá Krześćiáńſka BielKron 140v, 51v, 464v; KochSat Cv; Traulus, Latine balbus [...] Záyąkáłá/ który śie záyąka/ nie może prętko wimawiáć. Mącz 463a; Tuburcinor raptim comedere, Prętko/ łákomo żrzeć. Mącz 467c, 23a, 187b, 506c; A gdyż go vyzrzał/ niepoznał go/ ále s pierzchliwośćią predko [!] okienko záwárł HistRzym 45, 12; RejPos 312v, 312v; Zbroię álbo Páncerz prędko ná ſię włożyć BielSpr 2, 5v, 13v, 64, 66v, 69v; BudBib Gen 41/14; kłodá leży/ á ze pniá przedſię Nowa rozgá wyroſłá/ y nád nádzieię Prętko ku gorze idzie. KochOdpr D2; V Genewy ſadzawká/ w którą gdy kto kámięń wrzući/ dźiwnie prędko wzbiéráiąc/ rolé ludźiém zátapia. Oczko 9v; prętko drzwi záwárwſzy áby nikt nie widział/ wpiec wlázłá ſamá y ſwoimi go rękawámi vycżyśćiłá. SkarŻyw 192, 90; MWilkHist D4; StryjKron 647; BielSjem 36; Oſtátek [majątku] prędzey ſię rozlázło, Niſz gdybyś głodnym mrowkom głowkę máku ciſnął. CiekPotr 32.

W przeciwstawieniu: »długo ... prędko« (1): Długo myśl/ á prędko cżyń/ ták nas Mędrzec vcży BielSjem 29.

W porównaniach (3): LubPs M2v; Ruit in dicendo, Prętko mówi by leciał. Mącz 361c; A ſercu ięzyk poſłuſzny pełnému Odbiéra ſłowá/ y nowy rym dźieie/ Ledwie ták prędko piſarz piſmo leie. KochPs 66.

Przysłowie: Bo dawna to ieſt przypowieść/ [...] Kiedi co maſz prętko cżynić/ trzebá ſie dobrze rozmyſlić. RejZwierc 145; BielSjem 29.

Połączenie: »co prędzej« (2): A ieſli nieprzijaciel wzamek dufa więcey/ Więc koſze pleſć/ a knim ſię ſzańcować co pręcey. KochSat [C2]; BielSpr 37v.

W charakterystycznych połączeniach: prędko czynić (2), czytać, jeść (6), konia dosiadać, łapać, mowić (2), mur stawić, (strzelbę) nabijać (3), podać, przytoczyć, rosnąć (2), rozleźć się, rzecz wyprawować, k sobie garnąć, szańcować się, ubierać się (2), wciągać, włoczyć, włożyć, wpuścić, wymawiać (wymawiający) (4), wywieść [kogo], wzbierać, zamknąć, zawrzeć (3), żrzeć; barzo prędko, dziwnie, nad nadzieję, tak (3).

Zwroty: »prędko pisać, pismo lać, piszący, pisany« (3:1:1:1): Haec cum essem in Senatu exaravi, Tom ſiedząc w rádzie przętko piſał. Mącz 16d; Festinationis plena Epistola, et pulveris, Liſt prętko piſány. Mącz 125b; A ty ſobie nágotuy wiele tablic Bukſzpanowych/ á wezmi ſobie Sareaſzá/ Dábryaſzá/ Salemiaſzá/ Echamá/ y Azyelá/ tych piąći ktorzy prędko piſzą [qui parati sunt ad scribendum velociter]/ y wroć ſię tu. BudBib 4.Esdr 14/23; KochPs 66. Cf Zestawienie.

»prętko przebieżeć« (2): Strictim attingere aliquem librum, Prętko ná prętce przebieżeć. Mącz 439d; Stołownicy [...] ná cżytelniká kiwáli/ gdy ſię co tákiego [nabożnego] tráfiło/ áby prętko przebieżał/ żeby wżdy ſpokoynie co ku pośileniu zieść mogł. SkarŻyw 292.

Zestawienie: »pisarz prętko piszący« = pisarz spisujący na żywo przemowy itp., stosujący rodzaj stenografii (1): Bo yęzyk moy ták yeſt ſpráwyon ná ten cżás ku temu/ Będąc rowny piſárzowi prętko piſſącemu. LubPs M2v.
Szereg: »raźniej i prędzej« (1): Stáráć ſie tedy trzebá gdy ſie maſz potkáć: ábyś miáł pirwſzą pomoc z mieyſcá/ ktore tym pożytecżnieyſze im wyſzſze bywa/ ábowiem ráźniey y prędzey ná thę ſtronę idzie wſzełka ſtrzelbá BielSpr 15.
2. Powtarzając się w krótkich odstępach czasu (3): On [któremu wkrótce po ślubie żona urodziła dziecko] ſzedſzy potym ná targ/ woz kolebek kupił/ Dziwowali ſie w domu/ áboć ſie pan vpił. Ten powiedział/ będąli ták ſie prętko rodzić/ Nie będzie cżęſto trzebá/ po kolebki chodzić. RejFig Ee3v; Hippaco – Prętko tchnę. Calep 483a.
Szereg: »czerstwie a prętko« (1): niemoc/ w ktorey żyłá [tj. puls] ſkacze czerſtwie á prętko/ ze krwie ieſt. SienLek 24.
3. Szybko upływając (o czasie) (35):

W porównaniach (6): Abowyem nie ináczey iáko dym od wiátru roznieſiony/ ták prętko niſſcżeią dni moie RejPs 148; Dni yego yák polny kwyát prętko muſſą miyáć. LubPs X4v; BibRadz Iob 7/6; Gdyż nádzyeiá niewdzięcżnym práwie iák lod ginie/ A iáko wezbránie wod ták prętko przeminie. HistLan F4; Ták prędko dni ſwe trawiémy/ Iáko ſłowá/ co mowiemy. KochPs 137; ZawJeft 38.

Fraza: »prętko czas bieży (a. zbiega), ginie, przemija; prętko lata przeminą, zachodzą; prętko lecące lata« = [aliquid] cito recessit PolAnt; praecipitans aetas, volat aetas Mącz [szyk zmienny] (4:1:1;1:1;1): RejWiz 5v; BibRadz Ps 89/10; bo tháki cżłowiek nie długi cżás ma ná ſwiecie żyć/ bo Pan bog zábáwi go weſołemi krotofilámi/ iż mu prętko látá przeminą. BielKron 80v; Praecipitans aetas, Prętko lecące látá/ yákoby zawód ku ſtárośći ydące. Mącz 317a, 505d; Warchołom záwżdy prętko czáſy giną RejZwierc 227v; A miey cnotę ná piecży/ boć prętko cżás bieży. RejZwierc 239, B2v, 159.
Zwroty: »prędko przeminąć (a. (prze)mijać, a. minąć), przechadzać (a. przechodzić, a. zachodzić), zejść, przemijający« = volare Mącz; celeriter transire, transitorius JanStat [szyk zmienny] (13:3:1:1): Też nadobne wyráżenie wſzytkiego żywotá náſzego/ iáko ieſt krotki/ á iáko prętko przeminąć muśi LubPs T6, R2, X4v [2 r.], hh6; Dni moie przemiiáią pręcey niż czołnek tkacki [Dies mei fuerunt velociores radio textoris]/ á bez nádźieie máią koniec ſwoy. BibRadz Iob 7/6; HistLan F4; RejZwierc 81v; BudBib Iob 7/6; W ſzczęśliwé czáſy ſwoie Rzadko ćię [Panie] wſpominamy: Tylko roſkoſzy zwykłych vżywamy. Niebaczym/ że to z twéy łáſki nam płynie: A ták że prędko minie KochTr 19; Cżeść, bogáctwo, y sławá/ to zwiędnie iáko trawá/ vmieiętność powagi/ rzecży to lekkiey wagi/ z głoſem dzwonow prędko miną/ prze śmierć nie długo trwáią ArtKanc R19, R19; LVdzkiégo narodu ſpráwy ieſli nie będą podpárté świádectwem ſłownym/ álbo piſmem prędko przechodzą/ y práwie od pámięći ludzkiéy odpadáią. SarnStat 249; któré ná tym świećie bogáctwy prędko przemijającémy [!] vbogacamy/ tymże [ludziom] drógę wiecznégo błogoſłáwieńſtwá ábyſmy pokázowáli SarnStat 986; O byſmy o tym domu [niebieskim] záwżdy myślili y mowili: iákoby nam prędko y wdźięcznie tá zła drogá [tj. życie doczesne] zeſzłá? SkarKaz 551b. Cf Fraza.

»prędko upływać, upływający« (1:1): áni oni znáią/ Iáko młodość/ y żywot prędko vpływáią KochFrag 15; KlonFlis A4.

»prętko zbieżeć, bieżący« (4:1): Bo go vſłyſzyſz ieſzcże w mięſopuſty po oney roſtropney bieſiedzie/ á on ſobie dobrze tuſzy/ iż nam dali Bog prętko poſt zbieży/ bo ná krothki dzień wyſzedł. RejZwierc 159, 159 [3 r.]; Ták/ iáko W.M. pilnie y oſtro w ſpráwy świátá tego prętko ku kreſowi bieżącego/ á prawie ſię iuż końcżącego [...] wglądáiąc/ nie ládá iákie pożytki docżeſne/ iáko ſławę y zacność odnośiſz. CzechEpPOrz **2.

Wyrażenie: »prędko przetrwany« (1): Dźiś miłość w ludźiech ieſt prędko przetrwána/ Krotkiem łáncżuchem zgodá vwiązána. KmitaPsal A4v.
W przen (1): Więc też y ten świát mizerny y żywot náſz/ coż inſzego ieſt iedno morze ábo rádniey rzeká y byſtra iákaś prędko vpływáiąca? KlonFlis A4.
4. W ciągu krótkiego czasu (o przebiegu czynności lub stanu od jej (jego) początku do zakończenia; cito Vulg, PolAnt; festinanter PolAnt; brevi(-ibus), celeriter(-ius, -errime) Mącz (359): Kto ſie ná cżći prętko wſpina/ Ná ſwe śiły nie wſpomina BierEz Kv, Pv; Też roſpadliny ktore bywaią na wargach y na podniebieniu, zgoijſz barzo przędko thim obycżaiem [...] FalZioł III 26c, I 152d, IV 3d, 51a, V 81, 108; Słowa nie rozmyſlne prędko ku błędu przywodzą. BielŻyw 88; RejPs 73v, 90v; RejJóz D2v; RejKup e2; iſz znaki gniewu pańſkiego by nawiętſzé: prętko nám ſpamięći wychodzą i barzo nás niedługo ruſzaią MurzHist Bv, T2, T2v; DiarDop 108; Láſká ludzka ná ſwiecie/ w gniew ſię więc obráca/ Tákież cudność cżłowiek ſwą/ prędko rad vtraca. BielKom C2v, nlb 6, D8v; Rzemyęsnik ták prętko z rzemyęſlá ſie może zubożyć yáko y zápomoc. GliczKsiąż H3v, I; Sſtałem ſye práwye yáko cyeń ktory prętko ginye LubPs Zv; Prętko on [Bóg] pobudzi y s prochu żebracżká/ A z gnoiu wydźwignie ſnádnie nieboracżká. LubPs hh2v, Kv marg, K4v, hh6; Niemielibyſmy ſluſzney przytzyny/ náprzećiwko wam/ mowić [...]: prędko byſmy ſię zgodzili. KrowObr 52, 1v, 15, 67; Kto chce/ muśi vćirpieć/ by był prętko pánem. RejWiz 13v; Trudno więc thám kuglowáć maſz áppellácią/ Bo áni ſie obacżyſz prętko cie tám zmyią. RejWiz 124v; Pátrz nie dawno on oracż ledwe w kurpioch chodził/ Iáko prętko gdyś racżył nędzęś mu nágrodził. RejWiz 126, 64v marg, 84v, Dd4v; kto prętko chce być bogáty [festinat ditari]/ nie będzie bez winy. Leop Prov 28/20, Gal 1 arg, 6; A ći ſie go rádzili/ co zá pokutę dáć/ Ten rzekł/ nie możecie go iście lepiey ſkáráć/ Daycie zá moię żonę/ nie trzebáć mu więcey/ Pewnieć odpokutuie niż do roku pręcey. RejFig Dd7; RejZwierz 26v; Pierwſze páńſtwo ieſt Bábilońſkie ktore ſię poczęło zá Nabuchodonozorá ktorego on lew ſkrzydláſty znácżył dla thego iż gwałtownie y bárzo prędko z hołdował wſzytkie páńſtwá okoliczne. BibRadz I 451a marg, Deut 9/3, 12, Iudic 2/17; áby ták zacne przełożeńſtwo ku ſpráwie Rzecżypoſpolitey nie przychodziło ná niſkie/ grube/ á nicżemne ludzi/ ktorzyby ie ták prętko mogli ſtraćić iáko nábyli prętko. BielKron 124v; Názáiutrz przypuśćili [Turcy] kſzturmu/ odbito ie prętko BielKron 251; A ták niemogł prętko ludzi mieć doſtatek/ iáko prętko Turcy wźięli Biłáhrod BielKron 328; Látá 1307. Litwá do Sirádzkiey y Káliskiey źiemie wtárgnęłá/ gdzie wiele ſzkod pocżynili przez miecż á ogień prętko. BielKron 369; Aby ſie ze krztem prętko odpráwiáli/ wſzythki rázem wodą krzcżono kropiąc/ kazawſzy im ná kilko mieyſc ſtánąć BielKron 381v; morze kthore v Wenecyey według ſwego przyrodzenia ſześć godźin ginie á ſześć godźin rośćie w iednę miárę/ ále tám [w ziemi Nigrytów] cżterzy godźiny rośćie á ośḿ godźin ginie/ prędzey rośćie niż ginie BielKron 452, 39, 47v, 49v, 90v, 163 [2 r.] (33); Dictum ac factum, Ták ſie prętko ſtáło yáko ſie wymówyło. Mącz 86c; Gelabilis, Co prętko zámárznie. Mącz 143a; Incredibile memoratu est quam facile coaluerit, Rzecz niepodobna ku powiedániu/ yáko ſie prętko ziednoczyli. Mącz 215c, 27a, 50d, 119b, 296c, 405a, 480b; SarnUzn C3; SienLek 150, 185v; bo bárzo ſie rad prędko Pan pomśći krzywdy ſwoie/ á prętko záſię náſtáwi możnieyſzy huph ná mieyſce poráżonych ſwoich RejAp 94; kiedy by cżłowiek/ wſzytko iednoż/ á iednoż provádził/ prędkoby ſie to ſprzykrzyło GórnDworz M3v, D2, D6, F [2 r.], K3, L (12); á iuż iemu było ſiedḿ lat/ y wźiął ie opáth ná náukę/ á będąc tám bárzo ſie prętko vcżyło/ ták że w krotkiem cżáſie wſzytki ine w náuce przewyżſzyło HistRzym 33v; A inácżey go [Chrystusa] prędzey nie naidzieſz/ iedno gdj będzyeſz cżynił [...] wolą Bogá Oycá iego niebieſkiego. RejPos 40, C4v, 167, 172v, 285, Ooo2v; RejPosWiecz3 98v; POydźieſzli też do owey piękney Sukiennice/ Tám też prędko wywrocą twoy mieſzek ná nice. BielSat B3v, C, Ev, M4v, N; HistLan F3v; Abowiem y ſkarb by był nawiętſzy kto im niepomiernie á nieroſtropnie ſzáfuie/ pewnie ſie prętko wyſkubie. RejZwierc 156v; Lekko idąc támże zaydę/ Y ták prętko wſzytko naydę/ Iáko thy ſkacżąc by Záiąc RejZwierc [233], 107, 107v, 161, 247; gdzie ćwicżone Rycerſtwo prędko Ordynek inſzy mogą vcżynić ná iedno kiwnienie Hetmáńſkie BielSpr 10, 1v, 6v, 7v, 8v, 10 (23); BudBib Gen 18/7; MycPrz I C4v; Strum D2, D2v, F3v, L3v, M4 (8); WierKróc Bv; CzechRozm 249; Prętkoby Pariſowi miłość obrzydzili/ Kiedyby ták w Greciey czyśći chłopi byli. PaprPan Ff2, A3v, C4v, I4v, M2, Ov (17); SkarJedn 23, 24, 341, 356; Graekom pomágáć/ to v ćiebie prawdá. (–) Graek v mnie káżdy/ kto ma ſprawiedliwą. (–) Widzę/ żebyś mie ty prętko oſądźił. (–) Swoie ſumnienie káżdego ma ſądźić. KochOdpr A4v; iákoby owo dźieći kiedy gruſzki o zakład ziádáią/ które prędzéy áby wygrawáło Oczko 27, 9v, 15v, 16v, 18, 21v (10); Ktemu náuká y rozum twoy prędzey ſie z tych żywotow [tj. Żywotów Świętych] oświeći/ y prędzey ſie da poiąć y wmowić zdrowe o Bogu y rzecżách Boſkich kazánie [...]. zręki prędzey/ niżli zięzyka mądry będzie. SkarŻyw A3, 13, 14 marg, 15, 29, 47 (26); Zgubiſz nas prędko wiekuiſty Pánie/ Ieſli nád námi ſtánie Twa ćięſzka Boſka ręká KochTr 19; StryjKron 737; Nie ládá budownik/ który prętko zbuduie y prętko záś rozwáli. CzechEp 182, 155, 164, 327; KochJez A3v; NiemObr 140; KochFr 93, 94, 124; KochPhaen 2; a zácżęłá ſię tá Societas zá cżáſow Páwłá III. Biſkupá Rzymſkiego/ y ták prędko y ſzeroko po wſzyſtkim świećie rozmnożyłá: iż [...] ReszHoz 138; WisznTr 27; BielSjem 35; PudłFr 50; BielRozm 13, 16, 22, 33; PaprUp E, L3; ActReg 51, 131; GostGosp 48, 104 [2 r.]; WyprPl B2, B4v, C2, C2v; LatHar 2, 204, 519, 535; RybGęśli C2; WujNT przedm 3, Gal 1/6; GDy Ionáſz Prorok/ [...] pod ćieniem bluſzcżowym/ ktory był z woley Bożey/ bárzo prędko/ to ieſt zá iednę noc wzroſł/ mile odpocżynął/ [...] weſelił ſię ſtąd wielkim weſelem. [...] Co ieſt proſzę/ y co znácży tento Bluſzcż/ źielonośćią wdźięcżny/ prędko wzraſtáiący/ á tudźieſz záraz więdnieiący WysKaz 1; SarnStat 1273; SiebRozmyśl [A4]; GrabPospR N2; KmitaSpit C2v; A gotowizny gdźie ták prędko ták wiele zdobyć? PowodPr 83; SkarKaz 45b, 242a; VotSzl C2v, E3; CiekPotr 26; CzahTr [D2]v, D4v, E2; Iż ták prędko zbył łáſki/ y przyſzedł do wielkiéy Niełáſki/ ten młodźieniec/ bez przyczyny wſzelkiéy. GosłCast 73, 49, 67; PaxLiz Bv; W Węgrzech gdzie wſzytko heretycy w woyſku z miniſtry ſwemi ná Turki idą/ prędko przegrawáią. SkarKazSej 685b, 671a, 674b, 675b, 676b, 686b [2 r.], 697b [2 r.]; KlonWor 27.

W połączeniu z określeniem krótkiego przeciągu czasu (2): nie chćiał długo ćierpieć/ tey ſwiętey vſtáwy/ [...] ále to záſię wſzyſtko pręthko w kielká łat ſproł/ złamał/ y odmienił KrowObr 231; Ieſli nieprzyiaćiel z wielką mocą ćiągnie y przyćiągnie ná ćie/ nie wnet ſie nań miotáć z głownym woyſkiem/ boby ſie zá iedny trzy godźiny prędko odpráwiło z wielką cżyią ſzkodą/ ále napierwey puśćić Globum BielSpr 15v.

W połączeniu szeregowym (1): Pożytecżny ieſt [gniew] y potrzebny gdy nie rządźi pánem/ to ieſt rozumem: [...] ále gdźie go wedle rozumu potrzebá/ ábyſmy czuło/ y mężnie/ y potężnie/ y prędko rzeczy dobre odpráwowáli. SkarKaz 313b.

W przeciwstawieniach: »długo, [nierychło] ... prętko« (1): Gdy maſz co cżynić długo ſie rozmyſlay/ Prętko roſpráwuy końcá ná wſzem pátrzay. RejZwierc 214v; [HistTroj Fv].

W porównaniach (14): Boć tácy prędko zwiędną prawie iáko ſiáno/ Ktore ſie więc zyeleni iedno troſzkę ráno. LubPs K; A oni ſie podobni sſtáną nyebożątká Małżowi/ który gdy s ſwey cżáſſki wylinyeye/ Tákże z nich káżdy prędko yák y on zniſſcżeye LubPs O3v, X3v; A iáko zwykł len od ogniá (prędko) zgorywáć/ ták (prędko) [Samson] one powrozy ná ſobie roſtárgnął y rozerwał. Leop Iudic 19/14; RejPos 115; tedy ſie to [bogactwo używane nierozumnie] prętko iáko dym álbo popioł przed dom wyſypány rozleći kiedy gi wicher roſpłoſzy. RejZwierc 145; BudBib Ps 36/2; CzechRozm 183; SkarŻyw 115 [2 r.]; ále iáko proch [...] po powietrzu tám y ſám prędko ſię rozwieie/ ták przez Boſką kaźń káżdy z nich [niepobożnych ludzi] márnie zniſzcżeie. ArtKanc P20v; Iák prędko śćięty kwiatek/ ſwą ozdobę tráći/ Ták rychło kráſę cżłowiek/ gdy ſię z śmierćią bráći. GrabowSet E; KmitaSpit C5.

W charakterystycznych połączeniach: prędko być gotow (2), dać się namowić, dostać [kogo, czego] (2), (z)ginąć (poginąć) (14), (z)goić (zagoić (się)) (7), leczyć się (zleczyć) (2), nabyć, nagrodzić, namnożyć się, narodzić (2), (z)naleźć (nalezion) (5), nawyknąć (2), obrzydzić [co komu], odmienić (3), odpracować (odprawić) [co] (4), odprawić (odprawiać, odprawować) się (5), odpuścić grzechy, odstąpić nauki, omdleć, omierznąć (2), omylić, opuścić [co], osądzić, oskoczyć, oszukać (się) (2), z pamięci wychodzić, panoszyć się, ku pieniądzom przyść, pocieszyć, podnieść się (podniesiony) (2), pogłuszyć, pojąć (pojmować) (2), pomęczyć, pomieszać [co z czym], pomylić szyki, porazić [kogo], porosnąć, posiąść, pozabijać, poznać, przeczynić, przegrawać, przełomić, przełożyć, przemienić, przemoc (2), przerwać (2), przyjąć się (2), przytoczyć, przywrocony, (po)psuć (zepsuć) się (3), (po)ratować (2), (u)rosnąć (wzrość, wzrastający) (5), rozerwać, rozlecieć się (2), rozmietać, rozmiłować się, rozpłynąć się, rozprawić się, rozprawować, rozproszyć (3), rozstrzygnąć, roztargnąć, rozterać, roztopić, rozwalić, rozwiać się, sądzący, skończyć się, sprawić (sprawować) [co] (4), sprawić się (3), sprzykrzyć się (oprzykrzyć) się (3), (z)stać się (2), stargać działo, stargować, strapić (2), syt, (po)tracić (stracić) (4), trawić, uczyć się (nauczony) (2), uczynić (4), upadać (upaść) (2), uschnąć (wypchnąć) (3), ustać, ustępować, uśmierzyć, utracić, uwiędnąć (zwiędnąć) (3), umowić, wprawić się [w co], wrocić się, wskurać, wybawić, wyćwiczony, wyprawić się, wyskubać się, wywietrzeć, wzbogacić się (ubogacić (się)) (4), wzniecić, zamarznąć (2), zapalić, zapomoc się, zarosnąć, zasmęcić, (po)zbyć) [kogo, czego] (5), zbudować (2), zdobyć, zdziałać (2), zdziczeć, zebrać [kogo, co] (2), zebrać się (3), zgładzić, zgnić (4), zgodzić się (2), zgor(z)eć (zgorywać) (3), zgotować, zgromadzony, zgubić, zjednać, zjednoczyć się, zjeść, zmienić się, znędznieć, zniszczeć, zrastać się, zrozumieć, zszykować (się) (2), zubożyć (się) (5); bardzo prędko (28), dosyć, tak (34); jeszcze prędzej (2).

Przysłowia: co ſie prętko wznieći to nie długo swieći/ ábo nie długo ſie zbędzie co nie z Bogá będzie. CzechRozm 140.

[Lepieyći nierychło á dobrze/ niż prętko á zle. HistTroj Fv.]

Połączenia: »co (na(j))prędzej« (8): á oni pieſzy drudzy ktorzy w oboźie przy Námiećiech zoſtháli/ [...] máią wyrobić/ co prędzey pod winą vſtáwioną/ ſwe ſztuki okopow BielSpr 9; Strum H4; Iż moiá wierna rádá v ćiebie/ o wielki Krolu/ ważna nie byłá/ żebyś był Helenę Graekom wydáć roſkazał/ á tę niewątpliwą Wielkiey woyny pochodnią co napręcej zgáſił KochOdpr C4v; GrabowSet F4; OrzJan 133, 134; Przecż bych y ia rádźiłá/ chćiey ſie Waſzmość pocżuć/ Z niego [z smutku] ſie przez Doktorá co nayprędzey wyzuć. PaxLiz B3, E2.

»tak prędko« = w odpowiednio krótkim czasie (14): abowiem bedzie tam sluzebnyk p⟨ana⟩ voyewodi Cracowſkiego ktori tam bedzie nieczo trwał przes ktorego nam dasz znacz yeſlyzebi sam sye tak pretko nieodprawyl LibLeg 11/43v; Skánderbeg niemogł ták być prętko ku tey potrzebie z ſwoim ludem/ prze trudnośći ktore mu cżynił Deſpot w źiemi BielKron 245v, 248, 416v; Mącz 425c; SienLek Yyy; BielSpr 8v; ActReg 134, 138; IZ ſie teraz ták prędko Roki odpráwowáć/ iáko przedtym bywáło/ niemogą: y Piſárze prze długié kontrowerſiiȩ Aktciy/ Dekretów/ y prze ſzérokość zapiſów ták prędko iáko też przedtym bywáło/ dopiſowáć Akt nie mogą. SarnStat 721-722, 387; Nie możeſz mu ták prędko ręki ſwoiéy podáć/ Iáko ón ieſcze prędzéy chce ćię porátowáć. SiebRozmyśl [A4]; GosłCast 57.

»tym prędzej« (4): Celerius transigere, Tym prędzey ſpráwić. Mącz 46a; Phil G4; o obyczáiu ſpráwiedliwośći/ áby ſie tym prędzéy odprawowáć mogłá SarnStat 368, 721.

»wnet prętko« (1): ále ſie to [bogactwo] wnet iáko plewy wſzytko prętko rozleći RejPos 115.

Fraza: »jak(o) mogę naprę(t)cej; jako naprędzej będzie mogło być« [szyk zmienny] (2;1): Niemieſzkáiąc Abráhám/ dom ſwoy y role/ y ſtátek/ ábo przedáł [!] iáko mogł naprętcey/ ábo zoſtáwił ábo dárował SkarŻyw [282]; WyprPl C4; który [sędzia] máiąc przed oczymá Bogá y ſpráwiedliwość niezgodę przerzeczoną między ſtronámi práwnie/ iáko naprędzéy będźie mogło bydź [quanto brevius poterit JanStat 897] ſkończy SarnStat 1114.
Wyrażenie: »prętko bogaty (bohaty)« (3): A záwżdy poſpolicie ći prętko boháći/ W wielkim niebeſpiecżeńſtwie káżdy wolność ſtráći. RejWiz 13v; boy ſię prętkiey ſtráty/ Prętko bogáty. KlonFlis D3; Chcąc być prętko bogátym/ cżęſto śiada [do gry w karty] w bieli: Pieſzo/ boſo/ w koſzuli/ iáko do pośćieli. KlonWor 72.
Szeregi: »prętko a barzo w małym czasie« (1): A ná thákie pokoie Pan powiedáć racży/ iżem ia obiecał puśćić miecż/ ktory prętko á bárzo w máłym cżáſie muśi roſproſzyć á rozgromić ten márny pokoy táki RejPos 334.

»prętko albo na krotce« (1): Brevi conficere aliquid, Prętko albo ná krótce co ſpráwić. Mącz 27a.

»prętko a łacno (a. łatwiej)« [szyk 1:1] (2): FalZioł V 20a; Aby tym łatwiey/ á prętko/ mogłá być pomoc náleźioná koniowi chorému/ w potrzebie iego/ poczniemy [...] niedoſtátkom rádźić SienLek 164v.

»barzo prędko, we mgnienie oka« (1): Bárzo prędko/ we mgnienie oká [In momento, in ictu oculi]/ ná trąbę oſtáteczną (ábowiemći zátrąbi) á vmárli powſtáną nieſkáżonymi/ á my będźiemy przemienieni. WujNT 1.Cor 15/52.

a. Łatwo, bez dłuższych wstępów, zabiegów, prób (18): Tákże y ſlowo boże y práwe vżywánye ſwyątoſći/ ſąć rzeczy wſobye bárzo pewne y yáſne. Ale iż przewyſſſſáyą rozumy człowyecze/ bárzo prętko ſye ná nich ludźye mogą omylić/ y omyláyą. KromRozm III C; Ktory ſię prędko rozgniewa/ dopuſzcza ſię ſzaleńſtwá BibRadz Prov 14/17, Prov 20/21; [struś] ćiſka też kámieniem zá zad gdy vćieka biorąc kámienie w nogi y prętko zábije. BielKron 271; Fragile dentibus, Prętko ſie da rozgryznąć. Mącz 135d, 121c, 135d; A chceſzli być ſye ryby pręthko łowiły/ pomázuy mátniey oleiem cegłowym SienLek 192v; Y ſmiem to twirdzić/ iż prędzey obycżáie złe w ludziech/ páńſtwo/ y kroleſtwo káżde ſkáżą/ y w niwecż obroczą/ niż nieprziaciel gwałtowny/ kthory by ſie z wielkim woiſkiem ná nie oborzył. GórnDworz Ii; BielSpr 35; BudBib Prov 20/21; CzechRozm 39; SkarJedn 377; Rácżey tym cżáſem płákáć pomoż płácżącemu/ Potym ſie prędzey vdaſz ku weſelu twemu. WisznTr 9; LatHar 145, 259; Lecż ieſli ták rozumieſz/ iż mię prędzey ſtráćiſz/ Gdy odemnie co rychley w drogę ſie pokwápiſz. Toć ieſt prawdá PudłDydo [B5].

W charakterystycznych połączeniach: prędko łowić się, nabyty, omylić się, rozgniewać się, stracić, zabijać, złamać się; barzo prętko, nie tak (2).

W porównaniu (1): Solitus est versus fundere ex tempore, Zwykł ták wierſze piſáć prętko by z proce bez rozmysłu. Mącz 398d.

5. O odstępie czasowym; subito Vulg, PolAnt, Mącz, Calep; cito PolAnt, Vulg, festinanter Vulg, PolAnt; statim Vulg, Calep; celeriter PolAnt, Mącz; repente PolAnt, Calep; de propinquo, velociter PolAnt; acutum, breviter, cursorie, derepente, equis et velis, ocius, paratius, praecipitanter, prope diem, propere Mącz; confestim, ex tempore Calep (475):
a. Po upływie krótkiego czasu (371): á przecżże to źiele/ O ktorym ieſt pracey wiele: Nietáko mi prętko wſchodzi/ Iáko co ſie ſámo rodzi. BierEz C, Cv; RejWiz 36v; ZOłnierz rzekł porwaná tá ſłużbá dyabłu więcey/ Iuż ſie pewnie ożenię/ ledá gdzie napręcey. RejFig Dd2v; RejPos 337v; Znácżnie to ná on cżás á prętko Pan Bog okazał y wypełniał/ co przez proroká dawno zborowi ſwemu obiecał BudBibKaw A2v; Był też Synod w Kártáginie/ ná ktorym domagáli ſię trzey Biſkupi Rzymſcy/ ieden po drugim prętko náſtawáiąc/ przez legáty ſwoie áby nád zbory w Afryce/ iurisdycyą zwierzchnią mieć mogli NiemObr 59.

Połączenia: »co (na)prędzej« (5): ReszHoz 121; ſambym powodem do tego był/ ábyśćie práwo tákié ſzkodliwé conaprędzéy znieśli OrzJan 59, 70; Co maſz łákomcze nienaſycony, Bodaieś z tego był obnáżony: A czego nie maſz, ábyś co pręcey, Nieſzczęścia, háńby, miał co naywięcey. CiekPotr 24. Cf Szereg.

»jak(o) na(j)prędzej« (3): ieſliby ſie zábićié sſtáło dáleko od przyiaćiół zábitégo/ [...] tedy od piérwſzéy wiádomośći/ vczynić ią [relację o zabiciu] iáko nayprędzéy/ y popiéráć o głowę będą powinni. SarnStat 612; RAdábym iák nayprędzey/ gdyby to mogło być: Abych wżdy ſnádniey mogłá Páńſtwá ſwego vżyć. PaxLiz B3v, B2v.

»tym prędzey« (1): nietylkośćie mię W.M. perſwáziámi ſwémi/ ále y rzeczą ſámą podeprzéć raczyli/ ábym to [Nowy karakter polski] tym prędzéy wydał JanNKar B.

Szereg: »co narychlej albo co naprędzej« (1): Is mihi persuadet nuptias quantum queam ut maturem, Ten mie ná ożenienie wiedzie ábych ſie s nim co nárichliey álbo co náprędzey poſpieſzał. Mącz 424c.
α. Wkrótce (i czasem: na pewno) (129): PowUrb +; WróbŻołt 91 arg; RejRozpr H4; Zá ſpráwą ſpráwiedliwych/ miáſto ſie buduie/ Ale gdy złe ſprawce ma/ prętko ſie zepſuie. BielKom B7v; A ták nie chcieycie pokłádáć w żadnym z nich [książąt] ſwey nádzyeie/ Zaſz nie wiecie że ſie prętko tu ich żywot rozchwieie LubPs ff2, ff2; Bo by melánkolia ſámá pánowáłá/ Pewnieby prętko głowá káżda oſzáláłá. RejWiz 117v, 22, 29v [2 r.], 48, 117v, 166, 175v, 189v; RejFig Aa2v; Ale kiedy nie będzye iuż nikt walcżył z námi/ Vźrzycie prętko záłeb iż poydzyemy ſámi. RejZwierz 6v; owſzem droſzſze [byłyby wina]/ gdyby co ſie chciáło/ Pił káżdy/ prętkoby go bárzo niedoſtáło. RejZwierz 30v; Vmieyże wybráć żywot/ áby żył długo ná zyemi s potomki ſwymi. A ieſli inácżey vcżynicie/ prętko zginiecie BielKron 45; Pytał też [Domicjan] Aſkletáryoná Mátemátyká iáką śmiercią zeydzye/ powiedzyał iż go rychło pśi mieli zieść. Kazał go zábić á głęboko zágrześć [...] Stáło ſie prętko iż go w nocy pśi wygrzebli á ziedli. BielKron 148; Olbrycht Wircemburſki/ Oto [lege: Otto] Woiewodá y drudzy dla wſzetecżnośći Lántgráfá/ [...] iáko wielkie ſobie ſzkody y okrućieńſtwá pocżynili/ vbogim ludziom [...] może káżdy bácżyć/ á też iáwnie prętko wſzythki ſkarał Pan Bog BielKron 237, 63v, 217v, 234v, 312v, 392; Mącz 54d, 235a, 326a, 422a; Pomagać to opuchlinie Zeć od tego prętko zginie. SienLek 132v; A ták obácż ſie/ boć pewnie przydę pręthko/ á będę walcżył z nimi miecżem vſt ſwoich. RejAp 26, 19, 27v, 196v; Niemáſz [...] po co [wchodzić do izby]/ bo krol I.M. ieſzcże w kownácie/ áni ták prędko z niey wynidzie GórnDworz T4, Y8; RejPos 85v, 127; A iuż maſz pewną obietnicę/ iż prętko maſz być pocieſzon/ y ſowito mać to być nágrodzono. RejZwierc 140; Niewiem od kogoś miał thák prętko wiedzieć/ bo wcżorá przed wiecżorem vmárł RejZwierc 153v; Gdy vźrzyſz iż w polu kwitnie/ Myſl iáko to prętko zniknie. RejZwierc 236v, 63v, 139v, 140 [2 r.]; BielSpr 52v; BudBib 4.Esdr 11/33; Ieſli Páná możnego ſobie nie wezmimy/ Prętko do nich [Wołochów] Pokućie w trwodze vtráćimy. MycPrz I Cv, B4v; Strum Q4v; ktory [zbór]/ to pewna/ iáko ſie cudámi zbierze/ tákże ſie też záś drugimi prętko roſproſzy CzechRozm 189v; Acż był [Porsena] przećiw Rzymiánom zácżął wielkie boye/ Prętko s wſtydem pokinął przedſięwzyęcie ſwoye. PaprPan X3v, E, H4, K3, Q, Dd2; SkarJedn 59 [2 r.], 159, 258, 341; KochPs 140; dáłá mu [niewiasta księgi] ku przepiſaniu: proſząc áby ie prętko wroćił. SkarŻyw 119; Y rzecże do niego ſtárſzy/ widząc go ták nędznym/ y ſpodziewáiąc ſię iſz miał iuſz prętko vmrzeć: [...] SkarŻyw 134; Ták kácerſtwo wchodzi ſrogo y byſtro [...] ále rychło vſtáie/ y pámięć niezbożnych prętko ſię wśmierdnie. SkarŻyw 374; Skoro wyſzedł zſzpitalá onego/ ſam teſz ćięſzko záchorzał: ále ćierpliwie znoſząc/ á chwaląc Páná Bogá/ prętko záſie ozdrowiał. SkarŻyw 461, 36, 114, 195, 234, 261 (16); StryjKron 502; KochMRot A4v; WisznTr 3; W zamcéch nádźieię pokłádał [car moskiewski]/ Ale y tych prętko ſtrádał KochPieś 45, 6; PaprUp A4; Idź pátrz/ áby twé ſpráwy w domu ſye toczyły Porządnie: [...] Zátym ſye prędko wrácay ZawJeft 21; ActReg 125; Phil O; LatHar 204, 638; KołakSzczęśl B; Boć Arianowie y niektorzy inni haeretycy/ dáleko dłużey kwitnęli [...]: á przęćię mizernie poginęli: y tym ktorzy teraz ſą prędko zginąć. WujNT 417; A tyś im o śmierći ſwéy bliſkiéy powiedźiáłá/ Iżeś ſię tu z tym świátem prędko rozſtáć miáłá. SiebRozmyśl K4; SkarKaz 550a; VotSzl B3; CiekPotr 64; CzahTr [D]v, H3v; GosłCast 26.

prętko od czego (1): Piſze Iuft Ludwig w ſwoiey kronice/ iáko od tey bitwy Polacy prętko przemienili ſwe obycżáie: ábowiem iáko pierwey nośili włoſy długo/ tak záſię krotko BielKron 409v.

prętko za kim (3): Ták ten S. męcżeńnik dokonał: zá ktorym prętko y oná oblubieńcá Chryſtuſowá poſzła. SkarŻyw 487, 90; KochTr 26.

prędko po czym (4): Co ſię ſtąd pokázuie/ iż prętko po Nicenſkim ſynodźie/ oniż oycowie/ z Arriuſzem ſię pogodźili NiemObr 127, 128; Piotr on Woyewoda Krakowſky [...] choda predko po koronacijei vmarl/ wzdic bi ſie bel mogł ratować temi vpominkami PaprUp F3; Pretko powyiachaniu w zKurzelowa Kapłani przysli do mnie ActReg 70.

W porównaniach (2): LubPs V2; Pámiętáć trzebá na to/ Ze iák zá Zimą Láto/ Zárłáwą chleborodne ná przemiány krocży/ Ták poćiechá fráſunkom prętko zaidźie w ocży. RybGęśli C4.

Połączenia: »potym, zatym prętko« [szyk 3:2] (4:1): á ſkoro ſie [Aleksander] w pychę podnioſł á w opilſtwo podał [...]/ thák nátychmiaſt márnie zginął/ y w niwecż ſie potym páńſtwo iego [...] prętko obroćiło. RejZwierc 53v; Vcżćił w tym mátkę ſwoię/ ácżći prętko zá tym/ Był o to kámionowan/ rozſtał ſie s tym ſwiátem. PaprPan Gg2v, T3, Ee4v; Lecż potym prętko/ po śmierći Theodozyuſzowey/ Lew Biſkup Rzymſki/ [...] ſtárał ſię o to v Ceſárzá Márcyaná/ áby ſynod drugi złożył w Chálcedonie NiemObr 140.

»prędko wnet« [szyk 3:2] (5): A wſſák kyedy złośnicy w grzechach ſwych rozkwitną/ A wzroſtą yáko trawá [...]/ Wnet prętko yáko ſyáno tu nye mogą ſłynąć LubPs V2; RejWiz 151; RejFig Dd2v; gdyby Rzymiánie ſemnie Krolá mieli/ [...] Nie opárłby mi ſie ſwiát/ áni żadny mocarz/ Pewniebych mu prętko był wnet nowy goſpodarz. RejZwierz 25v; GosłCast 19.

Fraza: »prędko po [czym]« = coś prędko mija (1): Tákże téż/ który pięknéy/ tylko dla głádkośći/ Dał ſye w niewolą: y tám prędko po miłośći. By iedno zmárſk ná twarzy vyźrzał ſwoiéy pániéy/ To wnet czći zá półgroſzá nie zoſtáwi ná niéy. PudłFr 76.
Zwrot: »prędko zapomnieć (a. przepomnieć, a. zapamiętać się)« [szyk zmienny] (9): RejPs 157; A wſſákoż záś bárzo prętko przepomnyeli tego/ Co Pan nád nimi okazał w ſpráwach Boſtwá ſwego LubPs Y2v; Bo zacni ſtanowie chociay co od kogo wezmą/ tedy to v nich w máłey powadze bywa/ [...] á prętko tego zápomnią RejZwierc 98v; KochPs 161; SkarŻyw 557; Acżći mi y temu dźiwno/ iż ſwey właſney mowy X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ ták prętko zápomniał/ gdźie też Papieżem názywa (mowiąc iáko o iednym) wſzytki Papieże w oſobie Piotrowey owce páſącego CzechEp 357; WujNT 883; Iż ſpráwy świátá tego zápámiętáłyby ſie prędko/ by ich piſmem y przypiſániem świadków wiecznéy pámięći nie oddawano. SarnStat 1052; PaxLiz B3v.
β. Od razu, natychmiast, niezwłocznie (227): MetrKor 37/4; Liſzká w dom byłá wbieżáłá/ Gdzie kokoſz chora ſiedziała: A prędko iey zopytáł⟨á⟩/ Iakoby ſie w zdrowiu miáłá. BierEz L3, L2v, Sv; OpecŻyw 25v, 154v; oſmego dnýa wrotził ſie záſię Iozef/ á gdy oná panna vſlyſſałá prętko wſtáłá vbráłá ſie wdrogye odzýenye HistJóz C; MiechGlab 57; Iáko ſie prętko pan bog mſci nád przeſládowniki ſwemi. RejPs Ff4, 50, 73, 104; LibLeg 11/42v; A gdy ſye ktory powali Czo ſkok to rychliey doniego [Boga] Przetko naydzieṡ łaſkę jego RejKup ee3, c8, g7, k3v; KromRozm II p3v; LubPs N6 marg; Tákież miłe żołnierſtwo choć ſie odrzekáią/ Niechayżeć iedno kędy workiem zábrząkáią/ Prętko ſie záſię zlecą by do miodu pcżoły RejWiz 13v, 52, 129v, 149; Leop Ios 11/10, 2.Mach 4/48; RejZwierz 114v; BibRadz 1.Esdr 7/23, Ps 6/11, Esth 16/17, 2.Mach 14/44; Potym iáko dniá ſzoſtego oſobę cżłowiecżą żywą rozumną s ſztuki zyemie ſtworzył/ [...] y nátchnął weń duchá wiecżnego/ y sſtał ſie prętko cżłowiek z duſzą żywą nieśmiertelną. BielKron 1v; A gdy przyćiągli [Rusacy] z Połowcy nád namiothy Tátárſkie/ Tátárowie ſie prętko ná nie rzućili/ áni im odpocżynąc [!] dáli BielKron 359v; tylko gdy [siewierskie książęta] chćieli do Krolá wnidź/ wrothny ich niepuśćił/ á gdy prętko zá nimi záwierał/ vſkrzynął iednemu pálec drzwiami BielKron 397v, 21, 35, 42, 225v, 305v (13); Memoriter respondere, Króm którego roſpámiętawánia prętko odpowiedáć. Mącz 215c, 3d, 46a, 107b, 143d, 279d, 317a [2 r.]; vpiecz iáie miękko/ á vmiéſzay ié ku wypićiu/ włoż w nie potáiemnie pluſkwę/ á day choremu prętko wypić iż nieobaczy SienLek 141; RejAp 22v, 94; GórnDworz Ee4, Gg8; Nálazł ſie pręthko prokurathor Zuzánnie/ gdy w niewinnośći ſwey záwołáłá w vpadku ſwoim do Páná ſwego RejPos 167, 45v, 46v marg, 85v marg, 128v [2 r.], 139 (11); BielSat C4, M4v; HistLan C2v, C4v; á gdy twoie ſkrzydlo lewe [...] będzie cżyniło z nieprzyiaćielſkim práwym/ pomocnicy máią ſie prędko záſtáwiáć á pomágáć BielSpr 21, 26v, 27; BudBib 1.Esdr 7/23, Ps 67/31[32], Ioel 3/4, 4.Esdr 11/20; Bo ſnać y chłopi ſpraw ſwych pilno przeſtrzegáią/ Gdy iáki vćiſk na nie w tym ſie námawiáią. A my prętko nie ẃiedząc ná co przyzwalamy WierKróc A2; Wſzákże iednak y do tego nie ták prętko przyſtępowáć ále áż pierwey drog wſzelákich/ ſtaráiąc ſie o pokoy/ pokoſztowawſzy CzechRozm 247; Prętko wiárę vtráći gdy raz chytrkiem naydą PaprPan O3, E4v, H2, L3v, Ov, R4v (16); SkarJedn 59; KochPs 87, 167; Tedy wnet zádzwonią y bárzo ſie prętko wſzytki zeydą/ ták iſz żadna niezoſtáłá ná łożnicy. Y dziwuie ſię ſtárſza iſz ták prętko y wſzytki záraz wſtáły SkarŻyw 193, 14, 36, 161, 184, 212 [2 r.] (16); CzechEp 100, 133, 182, 412, 422; Tu ná tym mieyſcu X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ przyznawa/ żeſmy nie ſkryćie/ ále iáwnie ſchadzki ſwe odpráwowáli. Cżego prętko zápomńiawſzy/ rzecż przećiwną piſze NiemObr 22; Weſołą twarz [człowiek] prętko zmieni/ Gdy tá prziydzie ſroga kśieni [tj. śmierć] WisznTr 26; BielSjem 5, 35; Natrze kretą wiewiorkę/ rzecże popielicá/ Kupi prędko niewiáſtá/ nieznáiąc nedznicá. BielRozm 17; ZawJeft 9, 16; ActReg 85, 87, 110; GrabowSet B4v; OrzJan 76; WyprPl C3v; Y bárzo prędko/ poránu/ vcżyniwſzy rádę árcykápłani/ z ſtárſzemi/ y z Szkrybentámi/ y ze wſzyſtką rádą/ związawſzy P. IEzuſá/ wiedli/ y wydáli Piłatowi. LatHar 710, 121; WujNT Mar 9/39, s. 158 marg, 252; SarnStat 612; SiebRozmyśl I; Nie poſądzay go/ nie czyń krzywdy ſławie iego/ nie ták prędko wierz gdy o nim źle mowią. SkarKaz 279a, 84a, 383a, 457b; CiekPotr 28, 89; Pod dwunaśćią Woiewod doználi Polacy iáko był zły rząd/ y prędko ſię do pierwſzego y przyrodzonego ſpoſobu wroćili mowiąc: Mala eſt pluralitas principum, ſit ergo vnus rex. SkarKazSej 691b.

co pręcej po kim (1): PLácze Márek: nie przeto że świát zoſtáwuie/ Ale że dzwonnikowi groſz ieden gotuie/ A żeby iednym koſztem odpráwić co więcéy/ Kazał ſynowi vmrzeć po ſobie co pręcéy. KochFr 120.

prętko za kim (1): (nagł) Dwá co rázem do pániey przyſzli. (–) IEden przyſzedł do pániey/ drugi prętko zá nim RejFig Dd7.

cum imp (często wyraża ponaglenie) (40): TarDuch A7; Przed ſie ty wyſluchaway moy miły pánie/ á nieomieſkáway prętko náſpomożenie moie RejPs 43; MurzNT Matth 5/25; Leop Matth 5/25; RejZwierz 114v; BibRadz Ps 102/3; BielKron 42; Sequere propere me ad macellum strenue, Pódź zá mną prętko ochotnie ná nogách do yátek. Mącz 420c, 259c, 494b; Wygrałeś Proteuſie/ wynoś ſię co prędzey Z źiemie ludzi ſtátecznych/ niebyway w niey więcey. Prot A4v; GórnDworz P2; RejPos 178v; przeráźiwſzy lewy rog nieprziaćielſki/ bierz ſie prędko/ cżyniąc mężnie wſzelką bronią BielSpr 20v; Zániechay tu prożnych burd śiwká nie zácżepiay/ Gdy ſie głaſzcże po brodzye prętko ſie vmykay PaprPan H2; KochOdpr D2v; y gdy ią drápáć y bić pocżęto/ rzekłá: Co mię łechceſz/ cżyń prędzey/ co cżynić maſz SkarŻyw 125; Zyymi prętko ſzáty ſwoie/ á wezmi ty moie/ á vćiekay ná obronę cżyſtośći twey. SkarŻyw 444, 193, 311, 492; MWilkHist G2, H2, H4; KochFr 105; Ale do rzeczy przyſtąpmy co pręcéy. KochBr 150; GrabowSet H2v; WyprPl B2v; Ktoregokolwiek dniá wzywáć ćię będę: prędko wyſłuchay mię. LatHar 166, 160, 170, 179, 610, 612, 615; WujNT Luc 19/5; Długo ten ſurowy wiátr/ piłá tá myśl twoiá/ Stoiąc tu przededrzwiámi: [...] Wnidź prędzéy do pokoiu: ſzkodá ćię tu báwić. (–) Iuż ia idę. GosłCast 68, 45; PaxLiz C3, C3v.

[W datowaniu listu oznacza, że jest on natychmiastową odpowiedzią: Dan prętko w Brodnicy, w piątek przed Judica, roku Bożego 1534. Mikołaj Działyński ręką własną pisał. ListyPol 1534/60.]

W porównaniu (1): NIe obruſzay ſye/ że kto niewſtydliwie W grzechu ſye kocha/ y wſzetecznie żywie: Bo ći ledá w dźień ták vpádną ſnádnie/ Iáko zá koſą trawa prędko pádnie. KochPs 52.

Przysłowie: A tak dobrze ſie rozmiſliacz Na kazdą rzecz czo maſs dzialacz Bo kto prętko wczo wſkakuie Rzadko tego niezałuie RejRozm 405; Bo iáko ná świeżego kto chce prętko wſkocżyć/ Wnet cżáſem choćbyś nie rad/ muśiſz ná zad krocżyć. RejZwierz 31v.

Połączenia: »co (na(j))prędzej« (30): [posłowie na sejm] poſłáli do Ceſárzá o gleytowny liſt poſłá ſwego/ ktorego Ceſarz s fukał ſrogimi ſłowy/ y z Niemieckich kráin/ kazał co prędzey vieżdżáć BielKron 222; Congredere actutum cum homine, Ysć co náprędzey do niego. Mącz 147d; Accipere a me ocyus, Weźmi odemnie co prędzey. Mącz 259c, 337d, 494b; Prot A4v; GórnDworz P2; ModrzBaz 117; Rzućmy śię co napręcey/ á ná pokoy gdzie Wyprowadzmy tę pánnę vprácowaną. KochOdpr D2v; W ktorą nádźieię żywieſz? czego czekaſz więcéy? Czemu śmierćią żáłóśći nie zbywaſz co pręcéy? KochTr 15; (did) Anyoł do Máriy. (–) Iuż ſie tu niebawćie więcey Ale idźcie co napręcey. Vcżniom to iego powiedzćie MWilkHist H2, G2, H4; StryjKron 717; Niechćiałeś y ty długo w Witepſku ſye báwić: Aleś wolał co prędzéy z woyſkiem ſye wypráwić. KochJez B; KochFr 105, 120; KochBr 150; Roſkaż mię co prędzey zábić Phil K2; GrabowSet H2v; OrzJan 77, 89, 101, 105; WyprPl B2v; GosłCast 45; Dopiero Powiedział mi Woytowic, że pan Skárbek ſtáry Przyiechał. trzebá tedy bydź mi co nayprędzey V niego CiekPotr 84; Pytay wſzelkiego Gośćiá/ co zacż/ do kąd iedźie. Ieſliby co zacnego/ daway co prędzey znáć PaxLiz C3v, B3v, C3; [to wſzyſtko oni [posłowie] wſpomináli Krolowi/ á w drogę go copręcey wzywáli. ZbylDroga H2v, H2v (Linde)].

»jako na(j)prędzej« (4): Si ad me quam primum veneris, Ieſli do mnie yáko naypręcey przidzieſz. Mącz 337d; ActReg 6; Aieſliby którému z nich/ dla gwałtównéy potrzeby ſwéy odiécháć przyſzło/ áby to z wiadomośćią Hetmáná Koronnégo [...] było. A iáko naprędzéy powinien będźie ſie do róty záśię ſtáwić/ ták iákoby powinnośći ſwéy nie omieſzkiwał. SarnStat 434, 443.

»jako prętko« = skoro tylko (1): iać teraz vſtáwicżnie po polach ſie báwił/ Sieiąc: ták záledwiem ſie ná noc do dom ziáwił. Co ieſt w tym iże Pánná teraz bárzo zbládłá/ Przez iáki ból ták prętko/ w vrodźie vpádłá. Gdyż iey záwſze twarzycká iák Rożá kwitnęłá [...]. A przetoż iakom prętko do domu przyiechał/ Vyźrzawſzy ią ſtrwozoną/ iák mi w łeb kiiem dał. PaxLiz Bv.

»natychmiast prędko« (1): [Marta powiedziała Marii:] Miſtrz przyſſedl a zowie cie k ſobie A ona ſkoro to vſlyſſala/ natychmiáſt prędko powſtala/ ij naprzeciw panu Iezuſowi biegla OpecŻyw 67v.

»potym prętko« (1): A kiedy ſie dowiedział potym co ieſt márdum/ Odwołał potym prętko/ lárdum záſię wolał RejFig Cc6.

»tym prędzej« (2): Zda się przeto rzecz bydz potrzebna barzo, abys WKM tym predzey te Legatie wyprawic roskazac raczył. ActReg 96, 11.

»wnet prętko; hnet co najpręcej« [szyk 4:1] (4;1): Kacżęta iako ſkoro ſie z iaia wylęgą/ wnet prętko biegaią FalZioł IV 18a; Figá ſłába iż ſie kęs ná doł nachyliłá/ Bárzo prętko iey gáłąź wnet ſie odłomiłá. RejWiz 35, 103v; Quamprimum una dictio, Hnet co naypręcey. Mącz 337d; RejPos 65.

Fraza: »jako co naprędzej mogł; jako skoro najprędzej możesz« (1;1): Quantum potes me certiorem inquit face, Iáko skoro náypęrdzey możeſz daway mi znáć. Mącz 338b; Co gdy Krol vſłyſzał zániechawſzy ſwátánia iáko co naprędzey mogł/ gotował ſię ná woynę przećiw Wołochom. StryjKron 717.
Zwroty: »prętko się pokwapić (a. okwapiać)« (3): Przetoſz ſie nigdy prętko nie okwapiay krwie puſzcżać: ale czo maſz działać, rozeznay pierwey dobrze. FalZioł V 73v; [Heliasz zjadł podpłomyk] y wody ſie nápił/ Potym ſie záś vkładſzy/ prętko ſpáć pokwápił. HistHel C3; Poznał mátkę y żonę/ prętko ſie pokwápił/ Aby z wielkiey rádośći dzyatki ſwe obłápił. PaprPan Gg2v.

»prętko skarać« = wykonać wyrok w trybie doraźnym (1): Supplida repraesentare Prętko skáráć. Mącz 431b.

Szeregi: »prędko (co prędzej) i pilno (a. pilnie)« (2): OrzJan 105; Więc o poſtánowieniu ták potrzebney ſzkoły Rycerſkiey ná Podolu/ zá powodem W.M. mych Miło⟨ściwych⟩ Pánow/ prędko y pilno pomyślili. VotSzl A2v.

»rychło a prętko« (1): Podnieſie chorągieẃ w narodoch dálekich/ á świſtániem przyzowie lud z ſkończyn źiemie/ y oto przyidźie rychło á prętko [cito levis veniet]. BibRadz Is 5/26.

»prętko a bez wieści [= bez uprzedzenia]« (1): Nie wątpię ia w panu ſwym/ [...] Iż mi nie da od cznoty/ nigdziey nie zabłądzyć Abych ia miał na waſze/ ty płone powieſći Tak prętko w ptaki skocżyć/ a prawie beż wieſći Nie radzącz ſie rożumu/ ani poczćiwoſći RejJóz D8v.

b. Za wcześnie, przedwcześnie; comp i sup: (naj)wcześniej (67): [wódka kamforowa] Siwiznę na człowieka prędko w wodzi FalZioł I 71a; Nie wnet przyacielem bądz bys prędko nie odſtał, ale gdy ſie ſtanieſz przyiacielem patrz w prziiacielſtwie trwać iednoſtaynie. BielŻyw 44, 89; a thak niewiedzacz pewnie o mieſzkaniv yego bedacz tesz ſam wtak dalekich kraynach nie moglismi preczey do niego wſkazacz przes poſla naſzego LibLeg 10/150; A s pániámi rozmawia goſpodyni náſzá. Ieſliby chciáły prętko/ niż wiecżerzą dáią/ Owych krupek co ie więc iáycy zácieráią. RejFig Bb3; RejZwierz 141; Iż chłubá niepobożnych prętko ma ſwoy koniec/ á weſele człowieká pokrytego ieſt docześno. BibRadz Iob 20/5; Drugi raz ſiedli oycowie w Trydeńćie ná Koncilium/ áby iuż zupełne poſtánowienie vcżynili w kośćiele/ ále to niedoſzło/ roziecháli ſie prętko dla moru/ Włoſcy doktorewie [!] do Bononiey BielKron 229; Non ocyus quivi, Nie mógłem prędzey. Mącz 259c; Subitum est ei remigrare [...] Prętko nań/ nie może ták prętko być gotów. Mącz 425c, 360d [2 r.]; Thenże theż powieda o iednym máłym/ iż widział raz/ kiedy go kániá porwáłá miáſto kurcżęciá/ y nie prędzey go puśćiłá/ áż ná nię długo wołáć muſiano. GórnDworz Q8v; bo ludzie/ dáleko to prędzey obacżą/ niżli tá/ ktora temu wſzytkiemu dáłá przycżynę GórnDworz Dd4; Ná páná Kriſkiego potym/ á páná Wapowſkiego koley przyſzłá/ dwu ták oſobnych ludzi/ iákich Náturá rzadko [...] ná ſwiáth puſzcża/ á iż rzadko/ przyſthało było/ iżby ich nam byłá ták prędko nie bráłá/ ále dopuśćiłá podziwowáć ſie w nich Boſkiey ſpráwie GórnDworz Dd8v, Cc4v; iáko zá Przodkow náſzych bylo [!]/ á zá żadnego Páná prędzey iáko zá niego MycPrz II C4; PaprPan N4, [Gg]4v; SkarJedn 255; SkarŻyw 292; Prędkoś mi názbyt vmilkłá/ nagle ćię ſroga Smierć ſpłoſzyłá/ moiá wdźięczna ſzczebiotko droga. KochTr 7; CzechEp 109; Stąd mi byłá poćiechá moiá wypłynęłá/ Ktora nád me mnimánie prętko mię minęłá. WisznTr 4, 16; ArtKanc P18; ActReg 131; Oswoim pobraniu Zborowa y Radomia wiedziałem mało nietegosz dnia y predzey mię takie nowiny dochodzyły, niz w ActReg 166, 115, 134; GrabowSet E2v; KochFrag 44; Ach co mówiſz/ ſamći to rozum pokázuie/ Ze ſie ſzkápá nim rubſzy/ prędzéy sfátiguié. WyprPl B3; KołakCath B4v; JanNKar Bv; Ach śmierć nam tego muśi bydź záyzrzáłá, Ze go ták prędko zpośrzod nas porwáłá. KlonKr F3v; VotSzl C4v; Boię ſie/ by niechytro to mi podawano. (–) Prędko to/ á boiſz ſie? ieſczeć nic nie dano. GosłCast 39, 45; SzarzRyt D4v.

prędzej przed kim (1): Ták gdy ieden dłużey żyie niżli drugi/ nie wiele ma poćiechy ieſli nie żyie Bogu y pokućie świętey/ nád tego kto prędzey przed nim kreſu tego dobiega. SkarKaz 387b.

Połączenia: »co na(j)prędzej« (9): Quibus rebus quam maturrime occurrendum putat, Którym rzeczóm co náprędzey mu ſie zda zábieżeć. Mącz 211d, 321d; á przeto niemogąc wyćirpieć they odwłoki/ gdzie ciáłem niemogłá/ tám duſzą doyść chciáłá/ áby czo nayprędzey ſerce iey/ palić ſie przeſtáło. GórnDworz Y8v, Bb8v, Cc7v, Kk6v; Walecżnikowi należy nawięcey/ Wiedzieć co ſtroná cżyni co naprędzey. RejZwierc 228v; Tedy iakoskoro poprzybyciu KIM do Krakowa conaprędzey Koronacyą odprawic ma ActReg 21; GosłCast 45.

»jako naprędzej« (1): y życzełbych zebys w się wtim KrIM declarować raczeł iako napredzey, boby K.IM wielkiey molestyei zbył ActReg 172.

»tym prędzej« (1): WIELKI KROLV/ [...] Tákći śie ſpodobáło żeś mię ośiroćił/ Byś me vfánie w człeku tym prędzey okroćił WisznTr 29.

Frazy: »jako naprędzej będzie mogł« (1): Naprzód Hetmánowie ták Koronni/ iáko y W⟨ielkiego⟩ X⟨ięstwa⟩ Litewſkiégo/ vpátrzywſzy iáko naprędzéy będźie mógł niebeſpieczeńſtwo/ któréby ná R⟨zecz⟩ P⟨ospolitą⟩ przychodźiło/ obwieśćić ma X⟨iędzu⟩ Arcybiſkupowi SarnStat 133.

»prędzej niżli się nadziewał (a. niż się spodziewasz)« (2): Opinione celerius, Prędzey niżli ſie nádźiewał Mącz 265d; Pomni ná ſąd moy/ bo też tákże będzie twoy/ á podobno prędzey niż ſię ſpodźiewaſz. WysKaz 47.

Zwroty: »prętko się ukwapić« (1): Prorok woſobie grzeſſnego człowieká á ſkruſſonego/ proſi o miłoſierdzie páná przypomináiąc nikczemnoſć iego/ á wieczną zwierzchnoſć páńſką przypomináiąc páná iż ieſt doſyć czáſu/ áby ſie prętko nie vkwápił ná zebránie ſwoie. RejPs 148.

»prędko umrzeć, zejść (a. schodzić) (z świata), zginąć, [ku śmierci przyć], z świata zeszły« = celeriter defungi; cito raptus PolAnt [szyk zmienny] (3:3:1:1): BibRadz Sap 3/18; Immatura morte nobis creptus est, Názbyt nam prętko vmárł. Mącz 211c; wolemy tego z wielkiemi trudnoſciámi [...] nábywáć: á ieſzcze ktemu prętko zginąć náprácowawſzy ſie RejPos [219], Ooo3v; Tą drogą niegdy Eneas Syluius Papież miał iść Konſtántynopolá dobywać pod Máchometem z Turkiem Szkándebergiem/ ále vmárł prędko morem w Ankonie. BielSpr 59; Bo niektory oćiec ćieſzko żáłuiąc ſyná prętko z świátá zeſzłego/ ſpráwiwſzy obras/ iuſz przed tym vmárłego cżłowieká teras iáko Bogá vcżćił BudBib Sap 14/15; (nagł) Alexánder Krol Polſki. (–) [...] Więc był chćiwy do boiu ále krotkie látá/ Tego ńie dopuśćiły bo prętko sſzcżedł s ſwiátá PaprPan Ee2v; ten máiąc vcżćiwą á bogoboyną żonę/ miał znią corkę iedynę/ ná imię Máryą. vmárła mu prętko żoná: á Oćiec pánienkę/ w boiázni Bożey wychował SkarŻyw 182; [pothlukl y poranyl ye thak yſz zdrowya nyemogą bycz pewnego a kv ſzmyerczy prąthczy przycz muſchą. ZapWpolKośc 1550 9/291v].

Szeregi: »prętko a marnie« (2): Ci co w grzechach zákwitną/ pręthko á márnie zginą. LubPs V2 marg, Vv.

»prętko a nagle« (1): A tum ſie dla tego [...] zábáwił/ áby obaczył iáko páńſtwá wielkie prętko á nagle przes wnętrzne niezgody vpadáią StryjKron 395.

W przen (1): O prawdźiwie moy miły Góńcy [!] ná tym żárkim koniu/ przenioſłeś nam prędko przez tę Comedyą żywotá márnego/ tego to Páná zacnego WysKaz 45.
c. Bez zastanowienia (1):

W przeciwstawieniu: »z rozmysłem ... prętko« (1): RejZwierz 133 cf Szereg.

Szereg: »prętko, bez czasu [= w nieodpowiednią porę]« (1): Bo káżdy kto z rozmyſłem/ ſwe rzecży ſtánowi/ Ieſli kiedy żáłował/ niech to y ſam powie. Ale kto prętko w ptaki/ bez cżáſu wſkákuie [tj. popełnia głupstwa]/ Spytay go ieſli potym/ tego nie żáłuie. RejZwierz 133.
d. Nagle, nieoczekiwanie, raptownie (35): Owa w ten cżás gdy [mysz miejska z myszą wieśną] śię cżćiły/ Prędko śie drzwi otworzyły: Ano był klucżnik przybieżał/ Iżby karmie k ſtołu pobrał. BierEz M3v; Intelligite hȩc qui obliuiſcimini deum: ne quando rapiat et non ſit qui eripiat. Roźumieycie [!] to wy ktorży pana boga żapamiętawacie [!] by was kiedy prędko niepochwycił/ á niebyłby ktoby wyrwał. WróbŻołt 49/22; Ale yz czas pretko a czesto sye mieny [...] rada. zadna ystha. a potrzebna wczas bicz przinyesyona niemoze LibLeg 11/41; LubPs T5v; RejWiz 159v; Leop Eccli 20/20; RejZwierz 141v; Oni ktorzy ćię kąſáć będą/ izali ſię z trzaſkiem nieporwą/ á zali ſię nie ocucą prędko ktorzy ćię nágábáć będą BibRadz Hab 2/7; BielKron 210; Mącz 74a, 82d; [Murzyni] ták prędko przypádli/ iż owi ná bacie/ áni vciecz áni rátunku żadnego dáć ſobie mogli GórnDworz Y7v; Fortuná prętko rádá ſie odmieni/ Vźrzyſz go w ſzárzy czo chodził w zieleni. RejZwierc 229v; BielSpr 41; vyrzyſz po trzećiey trąbie iſz ſię prędko/ słońce roziáśni w nocy BudBib 4.Esdr 5/4, 1.Mach 5/28; iáko [Saul] ſie prętko Krolem vrodził/ y iáko potym rychło krolem pozdrowion był/ ták też záś prętko kroleſtwá poſtrádał. CzechRozm 140; SkarJedn 24 [2 r.]; SkarŻyw 509; Drugim nagła śmierć ták prędko przychodźi/ iuż nie dopuſżcża áni do ſpowiedźi ArtKanc R17; WOdzu waleczny/ co ćię ták ſtrwożyło? Co twarz ták prędko twoię záſmućiło? ZawJeft 24; Calep 912b, [1016]a; LatHar 603; SkarKaz 208a marg, 347a; W tym kot bury po drodze chodząc dla żywnośći/ Pátrząc po obu ſtronách doſtał iegomośći. Prędko nań náſkocżywſzy w onym buynym chmielu/ Odpocżywáiącego po onym weſelu. CzahTr L; Bo nie długo wſzeteeżna [!] miłość pomſtę wzięłá/ Iák ſię prętko zácżęłá/ ták prętko zginęłá. Nie mieſzkáiąc Grekowie/ wnet ſie oborzyli/ Ilium zacne miáſto/ y Troią zborzyli. PudłDydo A2.

W połączeniach szeregowych (2): Mącz 425c; Bo Saul prętko/ y ſtrzaſkiem/ á iákoby procż wieśći/ Krolem zoſtał/ ábo iákoby ſie záraz iednego roku vrodziwſzy kroleſtwá doſtał. Bo nád ſpodziewánie wſzyſtkich wprzod był táiemnie od Sámuelá pomázány/ ktore było iákoby vrodzenim iego. CzechRozm 140.

Szeregi: »nagle a prędko« (1): A przetoż thá niepráwość będźie wam iáko mur wyſoki zryſowány á pochylony ku obáleniu/ ktorego vpádnienie nagle á prędko [mox repetente] przychodźi. BibRadz Is 30/13.

»prędko a niespodziewanie« (1): Twierdzi przyſzłe świátá odnowienie. Kiedy prędko á nieſpodziewánie Pan przyidzie. WujNT 2.Petr 3 arg.

6. comp i sup (29):
a. Głównie, przede wszystkim [w tym: comp (1)] (6): Ten [hetman] ma viąć káżdego/ á naprędzey ſławą RejZwierz 102v; RejZwierc 15; A ku tey pilnośći pobudzić ma rodzice dzyatek w dobrym zdrowiu záchowánie/ [...] ktore niſkąd inąd prędzey nam przypáść nie może/ iedno kiedy mamy ná ſię Páná Bogá łáſkáwego. RejPosWstaw [412]v; o biédné/ y płoné Roſkoſzy wáſzé/ któré tak ſą vſádzoné/ Ze w nich więcéy fráſunków/ y żáłośći więcéy: Czego ty doznáć możeſz ſam z śiebie napręcéy. KochTr 21; Czym kto chce wygráć ſpráwę, tym przegra naprędzéy. SarnStat 1285; Młódź [...] áby ſie temu pilnie przypátrowáłá, y w myśl y w ſerce to ſobie bráłá, że ieſliż zá czym ná świećie, zá tym [za cnotą i powściągliwością] naprędzéy hoyna, bogáta, y nieprzebrána łáſki y błogoſłáwieńſtwá páńſkiégo ſkárbnicá, ná nié y ná potomné wyléwáć ſie może. GosłCast 6.
b. (Naj)bardziej [w tym: sup (1)] (14): niemáſz rownego tobie/ ktoryby ſie prędzey ſtárał/ áby vpádłego ktory ſobie pomoc niemoże wyzwolił zniebeſpieczeńſtwá á z vdręczenia iego. RejPs 51; ále miedzy inemi rzecżámi/ niewiem áby co prędzey cżłowieká wydáło/ iáko kiedy náder tháiemnym być chce/ nikomu á nikomu nie vfáiącz GórnDworz Dd2; Leć iedno wnętrzny rozdruch przed oczy weźmimy/ Gdyż Páńſtwom ieſt ſzkodliwy tego ſie wiáruymy. Prędſzey iuż być niemoże gdy ſie w to poddamy/ Ieſli s poyſrzodká ſiebie Krolá obierzemy. Wnet wzgárda od granicznych y od ſwoich będzie/ Ziemiá Pomorſka s Pruſką wnet od nas odeydzie. MycPrz I Bv, I C4v; prędzey przyiaćiołmi/ dziećmi/ żonámi/ bogáctwy nie oſzacowánemi/ niżli my iednem okrawkiem ſukná dla Chryſtuſa y zbáwienia ſwego wzgardzali. SkarŻyw A3v, 47; Ztąd walki/ ztąd mordérſtwá: á co iéſcze więcéy/ Nas chudé co miłuiem/ to gubi napręcéy. KochFr 18; Dał pan Bóg wiele: da ieſcze więcéy. A prędzéy zátym, że W⟨asza⟩ M⟨iłość⟩ chwały czći iego ſtrzeżeſz, y kośćiołá S. wedle ſwéy możnośći bróniſz GosłCast 7; Lepiéy ieſt wiárę złamáć/ niż mówić źle więcéy. (–) V rzeczách złych á niedobrych/ rády trzebá pręcéy. GosłCast 29; á co prędzey gubi kroleſtwá/ iedno iáko P. IEZVS mowi/ niezgodá ſąśiedzka w nim? SkarKazSej 659a, 684b.

Połączenia: »im dalej tym prędzej« (1): ták iż według onych obietnic twoich ták máią być zátkáne vſzy ich/ iż o tym áni ſłyſzeć/ áni rozumieć/ áni ſie też przypátrowáć chcą áni mogą: y owſzem iuż ták w tym vporze ſwoim będąc/ im dáley tym prędzey idą do zginienia ſwego RejPos [278].

»tym prędzej« (2): JanNKar Av; Lecz przećiwnym ſpoſobem bywa tego więcéy/ Z dobrych rodźiców/ iż źli bywáią tym pręcéy. GosłCast 35.

c. Raczej (9): RejZwierz 102v; Powiedáią przećiwnicy/ że náuká dawna ktorey ſie my dzierżymy zgadza ſie s Turecką wiárą Izaſz tu oni ſámi prędzej w tę ſmrodliwą ſámołowkę nie wpadną? SarnUzn D4; A mimo tho/ ná ſądziech/ ná ſeſſyach/ przy rozbierániu rzecży wielkich/ prędzey ſie záwdy ieden cżłowiek ná zdániu ná ſwym omyli/ niż wielka gromádá ludzi. GórnDworz Ggv; (nagł) Koriczińſcy. (–) CI ná trunek to mi wierz wyborni mężowie/ Prędzey cie pić niżli bić ſam á ſam wyzowie PaprPan H3, Q4, Z2v; Státecżnieyſze záiſte ſą nád inſze żony/ Bo prędzey gárdło dádzą zá ſwe męże ony. KmitaSpit C; Tego nie piſzę wierz mi ku ſwey chlubie bráćie/ Boby mię to przywiodło prędzy ku vtráćie. CzahTr C; To maſz twą zbytnią dobroć/ á powiémći pręcéy. To maſz miłość twą do ſług/ to też maſz iednému Służce rząd zdáć/ nád wſzytkim/ ták niecnotliwému. GosłCast 64.
*** Bez wystarczającego kontekstu (19): Tam cito, Ták prętko. Non dto dixerim, Nie ták łátwie wymowię. Mącz 53b; Perfunctorius, Prętki/ prętko co ſobie poczináyący. Mącz 140c; Unde perfunctorie aliquid agere, Prętko á nierządnie co czinić Od ręki puſzczáć. Mącz 140c; Hui tam cito, ridiculum Bá wey/ ták prętko/ ſmiechowiskoć to. Mącz 159b, 46a, 53a, b, c, 54d (13); Calep 177b, 193b, 392a, 511b, 786b, 1106b.

Synonimy: 1. bystrze, chutko, chybko, chyżo, rątczo, skoro, wartko, żartko; 4. krotko, rychło; a. łatwie; 5. »bez odwłoki«, natychmiast, »w krotce«, wnet, zaraz; d. niespodziewanie, »z nagła«, znienacka.

Cf NIEPRĘDKO, PRĘDKOPOMKŁY, PRĘDKOZAWRZYSTY

MP