[zaloguj się]
[pdf]

OPATRZNIE (39) av

opatrznie (34), opatrnie (4), opatrzno (1); opatrzno GliczKsiąż; opatrznie : opatrnie Calep (1:4).

Wszystkie samogłoski jasne.

comp i sup (nå)opatrzni(e)j (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. Rozważnie, przewidująco, przezornie; starannie, troskliwie, z dbałością; provide Mącz, Modrz, Calep, Cn; caute Mącz, Calep, Cn; providenter Mącz, Calep; circumspecte, custodite Mącz, Cn; considerate Calep, Cn; prospicienter Calep (36): ſchoual kſyągy opathrznye aby ych nykth nyedoſzetl PatKaz II 61; By też przynamnieyſzich rzecżach opatrznię [!] działay. BielŻyw 129, 113; LubPs aa5; w ſzcżeſliwych rzecżach/ miey ſie opátrznie/ w przećiwnych/ nie wpáday w roſpácż BielKron 258; Biſkupowi Sindrichowi ſpráwá źiemſka porucżoná/ ktory ią ſpráwował doſyć opátrznie pięć lat BielKron 325v, 405; Caute adver. Opátrznie/ Mądrze/ Obronnie/ Rządnie/ Oſtrożnie. Mącz 42a; Provide, adverbium, Opátrznie/ pieczołowicie/ oſtrożnie Mącz 495b, 75d. 405d, 495b; SienLek Sv; BielSpr 11v; CzechRozm 81; ModrzBaz 59, SkarJedn 249; gdy go máło opátrznie ſkrzeżono [!] w więzieniu/ [...] vćiekł StryjKron 443; A ieſli pan Bog z onym ludem ſtárym ták ſię opatrznie obchodźił NiemObr 72; ActReg 24; Prospicienter Provide, Circumspecte – Opatrnię. Calep [865]a, 174a, 246b, [867]b [2 r.]; GostGosp 50, 136.
Szeregi: »opatrznie i bacznie« (1): Bo co napomina fol. 253. żebyſmy ſyná Bożego vpátrowáli w ſtárym Teſtámenćie y poznawáli: tedy niewiem iáko to opátrznie y bácżnie cżyni/ gdyż go pokázáć nie może? CzechEp 265.

»mądrze a (i) opatrznie« (2): BielKron 79; Otoż tákim żołnierzom/ ieſli ſie ſzcżyrze/ ieſli też obłudnie pytáiącym/ [...] ták mądrze y opátrznie Ian odpowieda CzechRozm 254; [czyńcież to opatrnie a mądrze, w małym zgromadzeniu a w tajnym rozmawianiu AktaSynod I 114].

»nalepiej a naopatrzniej« (1): ábychmy ſie co nalepiey á co naopátrzniey ku temu vſtáwicżnemu boiowi náſzemu gotowali RejAp 74.

»z pilnością i opatrznie« (2): [ociec matka synaczkowi] każe podłożyć co miękkyego yemu wgłowy/ álbo onego podnyesć/ y to s pilnoſcyą á opátrzno/ żeby go ſnadź nie obudzono. GliczKsiąż E5v; Bo ſie iuſz potym z Długoſzem/ [...] y z inſzymi Hiſtoryki/ Miechouius porządkiem lat/ (Tylko go trzebá s pilnośćią y opátrznie czytáć) [...] zgadza. StryjKron 380.

»opatrznie i rządnie« (1): Regeſtrá záraz piſáć: opátrznie y rządnie ie chowáć GostGosp 48.

»sprawiedliwie a opatrznie« (1): [Papież] vſtáwił áby ſle w práwie duchowni ſpráwiedliwie á opátrznie ſądzili BielKron 150v.

»szczodrze i opatrznie« (1): Dobrá Rzeczypoſpolitéy do kupy zgrómádzáć, y záś onémi ſczodrze y opátrznie rękami goſpodárſkimi wedle Praw ſzáfowáć. SarnStat 82.

2. Bezwstydnie, bez troski o przyzwoitość; curiose, inconniventer Mącz (3): Gdy Papieſtwá doſtáną/ tedy fie beſpietzni ſtawáią/ ábowiem ſie offiárámi mátron bogácą/ y wożą ſie ná Sániach opátrznie KrowObr 28v; Curiose, Adverbium, Pilnie/ Opátrznie Wſzetecznie. Mącz 73a, 63b.

Synonimy: 1. bacznie, mądrze, obacznie, obronnie, ostrożnie, pieczołowicie, pilnie, rządnie; 2. bezpiecznie, wszetecznie.

Cf NIEOPATRZNIE, 2. OPATRZENIE

AK