Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [POWŁOCZEK]

Następne hasło: POWŁOCZNI »

POWŁOCZENIE (5) sb n

Pierwsze o oraz pierwsze e jasne, drugie o pochylone; końcowe e z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja

	sg	pl
G	powłóczeniå
A	powłóczeni(e)	powłóczeniå
L	powłóczeniu

sg G powłóczeniå (2). ◊ A powłóczeni(e) (3). ◊ [L powłóczeniu. ◊ pl A powłóczeniå.]

Sł stp: powłóczenie a. powleczenie, Cn brak, Linde także XVIII w. s.v, powlec.

Znaczenia

I. Rzeczownik od „powłoczyć” (1)
- 1. Wleczenie, ciągnięcie siłą kogoś (1)
- 2. [Pokrywanie warstwą czegoś]
II. Rzeczownik od „powłoczyć” a. „powłoczyć się”: uciążliwe przenoszenie się z miejsca na miejsce (4)
- a. Błąkanie się, tułanie się (1)

I. Rzeczownik od „powłoczyć” (1):

1. Wleczenie, ciągnięcie siłą kogoś (1):

W połączeniu szeregowym (1): Pomnię ná ogrodźiec/ poimánie/ ſądzenie/ powłoczenie/ biczowánie/ koronowánie y niezliczone zelżywośći y boleśći twoie dla mnie. SkarKaz 161 a.

2. [Pokrywanie warstwą czegoś [czego]:

Wyrażenie: »powłoczenie cukrem« = kandyzowanie: O powłocżeniu Cukrem rozmáitych rzecży/ Pierśiam y cżłonkom wnętrznym ſłużących. SienHerb 526b (Linde).]

II. Rzeczownik od „powłoczyć” a. „powłoczyć się”: uciążliwe przenoszenie się z miejsca na miejsce (4): SkarŻyw 283; y ták ten ták wielki [Turczyn] [...] wſzyſtek ſie ná Wiedniu ſámym zátárł/ że też potym woyſko ſwoie znędzoné y náwątloné/ muśiał dwákroć do domu odwodźić: ták iż potym y powłóczenia tego y dobywánia bárzo żáłował. OrzJan 80; [teſknić teſz [św. Katarzyna za ojczyzną] w onym powłocżeniu/ y mátcżynym ćiáſnym poſłuſzeńſtwie pocżęłá. SkarŻyw 254].

W połączeniach szeregowych (1): Bacż/ Cny Chrześćiáninie/ iáko ći w powołániu do wiáry S. prácowáli/ á opuśćiwſzy roſkoſzy/ ná nędze/ powłocżenie/ niebeśpiecżenſtwo [...] vdać ſię muśieli: w wielkim vtrudzeniu ſwym poćiechy duchowney ſzukáiąc. SkarŻyw 26; [JanStat [**9]v].

[Wyrażenie: »powłoczenie w cudzej stronie«: nálazwſzy mátkę y nieco pomięſkawſzy w Rzymie/ chćiáłá [św. Katarzyna] ſię do Sżwecyey [!] wroćić. lecż iey mátká prośiłá/ áby znią zoſtáłá/ á wſzytki niewcżáſy y powłocżenia w cudzey ſtronie dla Chryſtuſa ćierpiáłá. SkarŻyw 254.]

[Szereg: »niewczasy i powłoczenia«: SkarŻyw 254 cf Wyrażenie.]

a. Błąkanie się, tułanie się (1):

Szereg: »powłoczenie i pielgrzymstwo« (1): wygnał ie [Bóg Adama i Ewę] z Ráiu ná powłocżenie y pielgrzymſtwo/ y do ſtáyniey tey w ktorey tu zbydłem mieſzkamy/ [...] wypchnął SkarŻyw 262.

Synonimy: II. błądzenie, błąkanie się, łazękanie, tułanie, tułanie się.

Cf POWŁACZANIE, POWŁOCZYĆ

ALKa