[zaloguj się]
[pdf]

POWSZECHNIK (3) sb m

o oraz e prawdopodobnie jasne (tak w powszechny).

Fleksja
sg pl
N powszechnik powszechnicy
G powszechnik(o)w
L powszechnikami

[sg N powszechnik.] ◊ pl [N powszechnicy.] ◊ G powszechnik(o)w (1). ◊ I powszechnikami (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

Znaczenia
Katolik (3): Mogłyć być powſzechnikow nie ktorych vcżynki złe/ ále wiárá Piotrowá/ to ieſt Rzymſka (wedle obietnice Páńſkiey) nigdy nievſtáłá. WujJud 7; [Te ia będę zwał złymi Powſzechnikámi: áby ten/ ktory z Kośćiołem dzierży Powſzechnym/ od innych Chrzeſcijan Kacerſkich był wydzielon. Zli tedy Powſzechnicy, dla tego práwi nie ſą Chreſcijánie [!], iż ſą Chrzeſcijánie málowáni. Iáko miáſto málowáne, nie ieſt práwym miáſtem; ták źle żyiący Powſzechnik/ práwym nie ieſt Chrzeſcijáninem. HerbNauka A5–A5v (Linde)].

W przeciwstawieniach: »powszechnik ... odszczepieniec, [ewanjelik, pokątnik]« (1): WujJud 125; [rozſnoſci ſą y niezgody, ále gdzie: v Ewángelikow wáſzych; nie v náſzych Powſzechnikow. HerbOdpow C5; ponieważ ći odrodkowie dziśieyſzy [słowo boże] iáwnie odrzucáią/ á nikcżemne fántázye ſwoie nad ich zdrowe á gruntowne náuki przekłádáią: ſámi ſie iáwnie wydawáią/ że nie ſą Powſzechnicy/ ále pokątnicy: nie náucżyćiele/ ále zwodzićiele głupich á nieuſtawicżnych ludzi. WujPosN 1584 I 407 (Linde)].

Szereg: »katolik albo powszechnik« (1): Bo ták dopiro Kátholikámi álbo Powſzechnikámi będźiemy: (mowi Vincentius Lyrineń przed 1200 lat) ieſli będźiem náśládowáć Powſzechnośći y Stárożytnośći á Zezwolenia. WujJud 37v.

Synonimy: katolik, papieżnik, papista.

JR