[zaloguj się]
[pdf]

2. POZAD (16) av

o jasne, a pochylone.

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.

1. O miejscu (9):
a. Z tyłu, w tyle; a tergo PolAnt (8): BibRadz Ex 14/19; dopiero Erdziwił będąc w Ruſkim brzegu ſam z wálnym vphem ciągnął pozad/ á Hetmánow dwu ná czoło/ trzeciego z trzema vphcámi w zagony wypráwił. StryjKron 265; [Niedźwiedź na obie ſtronie oſtrym noſem wody Roſpąchał/ y głębokie Oceáńſkie brody / wilk z nim rowno/ á cżaſem pozad go zoſtáwił/ y daleko odbieżał ZbylDroga C4v].

pozad czego (2): Drugich też ſiedḿ kápłanow nioſąc ſiedḿ trąb rogowych ſzło przed Skrzynią Páńſką/ y trąbili idąc/ przed ktoremi ſzedł lud zbroyny á zá ſie pozad ſkrzynie ſzedł lud poſpolity/ y trąbiono w trąby BibRadz Ios 6/13, Ios 6/9.

[W przeciwstawieniu: »pozad ... wprzod«: Iáko w rzeczy okrągłéy ná kſztałt piły / niémáſz mieyſcá niżſzégo/ áni wysſzégo/ niémáſz początku áni końcá/ bo obracáiąc to/ to ták / to owák/ porządek ſie odmięnia/ iż co było pozad/ to záś będźie w przód/ co záchodźiło to záśię wſchodźi SenekaGórn 238 (Linde).]

Połączenia: »przed ... pozad« = ante ... post PolAnt (2): A mężowie zbroyni ſzli przed kápłany trąbiącemi w trąby/ drugi też lud poſpolity ſzedł pozad ſkrzynie/ y trąbiono idąc. BibRadz Ios 6/9, Ios 6/13.

»wprzod i pozad« (1): Ci też ktorzy ſzli wprzód y pozad [praeuntes et sequentes]/ wołáli mowiąc/ Hoſánná BibRadz Mar 11/9.

Wyrażenie przyimkowe: »w pozad [za kim]« (1): Zá Krolem Dziáłá y inſzá Armata/ á przy nich pieſzych 20000. Zá tymi záś ſzło w pozad z Ianuſzem Xiążęciem Zbáraſkim Zołnierzow iezdnych 6000. StryjKron 787.
W przen; w antropomorfizowanym opisie gry w szachy (1): Ale że cżarna pozad zoſtáć miáłá/ Ná towárzyſzá pocżekáć woláłá. A Pop tym cżáſem z Rycerzem wyciekli/ Oſtátek woyſká białego wyſiekli. KochSz C.
[Przen:
Zwrot: »naśladować [kogo] pozad«: A kto nie bierze krzyżá ſwoiego/ á náſláduie mnie pozad: nie ieſt mnie godzien. CzechNT Matth 10/30.]
α. Jako ostatni (1):
Zwrot: »pozad przyść« (1): Szkuty drugie [...] naprzod poſłáć [...]: á ſzkodliwa rzecż/ pozad do Gdańſká przyść GostGosp 94.
b. Do tyłu (1):

W porównaniu (1): Iedźże w Bożymię/ á náśláduy onych/ Ná lepſzą paſzą/ wężow poplećionych/ Pátrz byſtrym okiem przedſię y też pozad/ Iáko ten owad. KlonFlis E3.

Połączenie: »przed się i też pozad« (1): KlonFlis E3 cf W porównaniu.

2. O tekście (6):

Połączenie: »naprzod (a. wprzod) (, w śrzodku) i (a, też) pozad« (3): gdy ſie iedno kto nie do ſłow [Starego Testamentu]/ ále do rzecży przywięzowáć będźie/ [...] tákże też y do tego co wprzod ſtoi nápiſano y co też pozad CzechRozm 148, 146v; á tu obácz co náprżod co w prżodku [lege: w śrzodku]/ á co pozad w tey prżyśiędźe położono. GórnRozm G.

Wyrażenie: »pozad idący« (4): A iż to mowi o nápráwie/ á nie o iákim nowym ſtworzeniu/ to káżdy z vprzedzáiących y z pozad idących ſlow łácno pozna CzechRozm 38, 146v. Cf »w pozad idący«.
Wyrażenie przyimkowe: »w pozad« (2):
~ Wyrażenie: »w pozad idący« (2): kto ſię iedno pilno wſzytkim okolicżnośćiam przypátrzyſz/ ták z ſtrony ſłow vprzedzáiących/ iáko y w pozad idących/ dozna tego/ iż tám rzecż idźie nie o Bogu ſámym/ ále o Iezufie ſynu Bożym. CzechRozm 201v, 236. ~
3. O czasie: potem, później; w następstwie (1):
[Wyrażenie: »pozad idący« = następny, przyszły: A oni wyſzedſzy przepowiedáli wſzędy: á Pan dopomagał/ y vtwiérdzał mowę przez cudá pozad idącé [sequentibus signis] (marg) któré zá tym czynili. G. (–). WujBib Mar 16/20 (Linde); JAN KOCHANOWSKI [...]/ dobrze przed śmierćią ſwoią, vpátruiąc czáſy niepewné pozad idącé, w których wſzytko rádo ſie mieni, począł był wnetże zárázem po wydániu Pſałtérzá przekłádánia ſwego, zemną ſie námáwiáć, iákoby [...] J. Kochanowski, Dzieła wszystkie, Wprowadzenie wydawnicze, s. 176; lecż pámiątká iego będźie trwáć przez wſzyſtkie latá pozad idące. CiceroBBud 9.]
Wyrażenie przyimkowe: »na pozad« (1): temuśmy [uskarżywaniu na posłów koronnych] folgując opuściliśmy to, co naprzod powinnie miało być opatrzono, na pozad. Diar 84.

Synonimy: 1.a. »w tyle «, »z tyłu«; 2. dalej, niżej, poniżej; 3. opoślad, potym, pozniej.

JR