[zaloguj się]
[pdf]

POŻYWANY (51) part praet pass impf

pożywany (39), pożywan (4), pożywany a. pożywan (8).

o prawdopodobnie jasne (tak w pożywać); w formach złożonych a jasne; formy niezłożone z tekstu nie oznaczającego pochyleń.

Fleksja
sg
mNpożywany, pożywan fNpożywan(a) nNpożywan(e), pożywano
G Gpożywan(e)j G
pl
N subst pożywan(e)

sg m N pożywany (25), pożywan (3); ~ (attrib) -any (16); ~ (praed) -any (6), -an (3); -any WujNT (2); -any : -an FalZioł (4:3). ◊ f N pożywan(a) (8). ◊ G pożywan(e)j (1). ◊ n N pożywan(e) (9), pożywano (1); ~ (attrib) -(e) (7); ~ (praed) -(e) (2), -o (1); -(e) WujNT; -(e) : -o FalZioł (1:1). ◊ pl N subst pożywan(e) (4).

Składnia dopełnienia sprawcy: pożywany od kogo (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w. s.v. pożywać.

1. Jedzony, spożywany (49):
a. O pokarmach i napojach (15): polewka w ktoreyby tho korzenie było warzono ma być pożywana. FalZioł I 98c.

pożywany z czym (1): Mikołaiek ieſth rodzay cierniowy ktorygo liſcie bywa pożywano w miaſtho ſzpinaku z inſzem liſciem ktorego ludzie pożywaią FalZioł I 68c.

W połączeniu z określeniem pory i częstości spożywania pokarmu lub napoju [w tym: często (2), w mor] (3): Oczet cżęſto pożywany: wzrok mdli/ [...] żołądkowi y wątrobie ſzkodzi FalZioł II 18d; Mięſo piecżyſte: w mor/ winem albo ocztem polane á tak pożywane, ieſt vżytecżnieyſze. FalZioł V 64, II 18d.

W połączeniu z określeniem ilości i sposobu spożywania pokarmu lub napoju [w tym: miernie (pod miarą) (2), sam(e) (2), bezmiernie, nazbyt, tak] (7): FalZioł V 63v [2 r.], 64; chleb ieſt naturi ziemney to ieſt ſuchey á zimney/ przeto ſam pożywany nie zdrowy ieſt zwłaſzcża gdy ſie im kto obetka GlabGad G6; Acżkolwie wſzelki owoc ieſt ſzkodliwy przyrodzeniu dla ſwey zimnoſci/ wſzakoż ten ktori ieſth bliſki ku krwi nie tak wadzi, zwłaſzcża pod miarą pożywany, iako ſą wiſnię [!]/ trzeſnie y wſzelkie iagodi GlabGad I6v, I4v, I5v.

Wyrażenie: »pokarm pożywany« (2): POkarm dobri á miernie pożywany/ krew dobrą cżyni/ żywot zachowawa od niemoczy. FalZioł V 63v, V 63v.
α. Przyjmowany w Eucharystii (4):
Wyrażenia: »pod osobą chleba i wina pożywany« (1): Y ktorzy dziś nie wierzą żeby teraz Chriſtus pod oſobą chlebá y winá miał być pożywány: ćiby y ná on czás byli nie wierzyli/ żeby Chriſtus práwy Bog w poſtáći człowieczey był vkrzyżowány. WujNT 333.

»prawdziwie pożywany« (1): Boby ináczey prawdziwie pokármem nie było Ciáło y krew iego [Chrystusa]/ gdyby nie mogło być prawdziwie pożywáne. WujNT 332.

Szereg: »ofiarowany i (a potym) pożywany« (2): báránek Wielkonocny Zydowlki [...] był figurą ofiárowánia Chriſtá Páná: ktory tákże miał być pierwey ofiárowány/ á potym pożywány. WujNT 589; SkarKaz 157b marg.
b. O substancjach leczniczych (34): Soſnka niema być pożywana od thych kthorzy ſą gorączego przyrodzenia FalZioł I 42c; Też naſienie włoſkiego kopru albo korzenie/ albo liſcie pożywane od pań/ mleko gim w pierſiach mnoży. FalZioł I 51b, I 5b, 102c, 103d, 124a, 149a.

pożywany z czym (8): Też liſty chrzanowe s ſzpinakiem albo z ynemi potrawami pożywane: iadu bronią. FalZioł I 117b; Albo theż gdy to naſienie Pokrzywiane będzie ſczebulą pozywane/ tedi takież vcżini [niewiastę sprawną ku poczęciu] FalZioł I 152b; Takieſz mirra z cżymkolwiek pożywana chrobaki zabija y wypądzą [!] FalZioł V 85v, I 80b, 152c, III 6d, V 54b, 85.

pożywany w czym [= dodany do czego] (13): Cinamon zagrzewa żołądek y wątrobę poſila/ rzecż przyrodzoną paniam znamienicie poruſza w polewkhach z małmaziją pożywany á ſzafranu trochę przycżyniwſzy. FalZioł III 6d, V 76v. Cf Wyrażenia.

W połączeniu z określeniem pory oraz częstości przyjmowania substancji leczniczej [w tym: często (3), rano (po ranu) (2), na noc, po swych rzeczach, wieczor] (6): Sam Chmiel niema być cżęſtho pożiwany/ abowiem otwiera kończe żiłek FalZioł I 72b; Też nieżyt ktori w nos płynie/ tak iż prawie zalęże nos/ tedy na tho orzechy laſkowe przypiekane/ á potym w tharty pierż iądrka omocżone á na nocz pożywane/ niepodobnie on [lege: od] nich richło zdrowie przychodzi FalZioł V 77v; To też ieſt lekarzſtwo miedzy wſzytkiemi napewnieyſze ku pocżęciu [...]. Też naſienie Kardamoni [...] Po ſwych rzecżach od białey głowy pożywane po ranu FalZioł V 86v; [Proch wyborny] wyſuſza wizytki wilkoſci z ktorich pochodzą ſzkodliwe choroby cżłonkom przerzecżonym: Gdy będzie zawzdy pożywan rano y wiecżor FalZioł V 90v, I 90a, 104b.

W połączeniu z określeniem ilości i sposobu przyjmowania substancji leczniczej [w tym: zbytnie (2), sam, jako wypisano, wszelkim obyczajem] (5): naſienie iego [drzewka włoskiej wierzby] zbytnie pożywane od ludzi/ cżyni bolenie głowy i ſpanie zbytnie FalZioł I 16c; A wſzakoż zbytnie mak pożywany pamięć pſuie FalZioł I 104a; Też hanyż wſzelkim obycżaiem pożywany/ tak z winem albo z wodką piołynową/ y też włoſkiego kopru. Albo tak iedzony/ odpądza kłocie. FalZioł V 85, I 149a, V 111.

Wyrażenia: »w karmiach, w potrawach, w jedzeniu z potrawami pożywany« [szyk 9:1] (5:4:1): Też w karmiach naſienie baniowe pożiwane/ żołądek odmiękcża y pragnienie odeymuie FalZioł I 40a; Włoſnoſć Miodunki pożywaney w iedzeniu s pothrawami vweſela ſercze FalZioł I 80b; Pierſz w karmiach pożiwany cżyni dobre trawienie żołądkowi. FalZioł III 11a; Też proch ſtych drożdży w potrawach pożywany/ wyſuſza cżłowieka tłuſtego FalZioł III 39b, I 54b, 84a, 105a, 137b, III 10b, V 76v.

»w piciu pożywany« (1): Też naprzeciwko dychawiczy flegmiſthey proch korzenia thego z goricżką w potrawach albo w piciu pożywany ieſt barzo vżytecżny FalZioł I 54b.

Szereg: »pożywany albo jedziony« (1): Lacthuka pożywana albo iedziona/ pragnienia broni/ y naſienie męlkie zaſtanawia FalZioł I 73d.
2. Używany (2): Frequentatus [...] Alterum genus est non tam sententiis frequentatum – Poziwani. Calep 434b.

pożywany w czym [= do czego] (1): Oliwa w kliſterach [tj. w lewatywach] pożywana/ bolenie ktore z kłocia przychodzi/ vſmierza FalZioł III 22c.

Synonimy: 1. jadany, jedzony.

Cf POŻYWAĆ, UŻYWANY

MN