[zaloguj się]
[pdf]

POŻYWIĆ SIĘ (20) vb pf

sie (14), się (6).

o jasne.

Fleksja
inf pożywić się
conditionalis
sg
3 m by się pożywił
f by się pożywiła

inf pożywić się (10). ◊ fut 1 sg pożywię się (1). ◊ 2 sg pożywisz się (1). ◊ 3 sg pożywi się (5). ◊ 3 pl pożywią się (1). ◊ con 3 sg m by się pożywił (1). f by się pożywiła (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

1. Najeść się, zaspokoić głód (12): Liſzká ku wśi przydybáłá/ A dziurą w dom náglądáłá: Swego pożytku pátrzyłá/ A zaby [lege: aza by] śię pożywiłá. BierEz O2v; Kacżęta iako ſkoro ſie z iaia wylęgą/ wnet prętko biegaią/ tak iż by gim też matka zdechła/ thedy ony ſamy ſie pożywić mogą. FalZioł IV 18a; MAlarz [...] Vpuśćił rytą głowę/ miedzy złemi rázy. Y nálázłá ią Liſzká/ by świeża mnimáłá/ Iż ſie miáłá pożywić/ ták ſie nádzyewáłá. RejZwierz 122; PaxLiz E4.

pożywić się czym (1): w Europie nie máſz iedno rzeki/ przez ktore łacniey przebędzie [niewolnik chcący uciekać]/ zwłaſzcża we żniwá/ iż ſie ná dźień w zbożu záchowa á w nocy poydzie/ miawſzy ſoli trochę/ ledá cżym ſie pożywi. BielKron 261v.

Zwrot: »o cudzej strawie się pożywić« (1): ieſzcże krotſzy bywa [wół]/ Gdy ſie ſkrzywiąc wedwoie/ rzyć ſobie vciera. [...] y ten nędznicżek záchowánia złego/ Iże z was przyiacielá tu nie ma żadnego/ Zeby mu rzyć vlizał/ áby ſie nie krzywił/ Y ſnádnieyby o cudzey ſtráwie ſie pożywił. RejFig Cc2.
Przen: Skorzystać, zyskać (6): Bo dziś v każdego práwá Zwłaſſczá proſtym trudna ſpráwá Wſſytcy więc bywamy krzywi Ledwy ſie chytry pożywi RejRozpr E4v; Muśi káżdy w tym iárzmie [w niewoli] záwżdy opák chodzić. Zełgáć/ zdrádzić/ pochlebić/ to ktemu przyſmáki/ Gdyż ná ſwiecie rychley dziś pożywi ſie táki. RejWiz 55, 28, 74v; RejZwierc 135v; Nie mogł ſię [świętokrajca] w Zákryſtyey/ w kośćiele pożywić: Iż dobywa Cmyntarzow nie trzeba ſię dźiwić. KlonWor 10.
2. Wyżywić się, zdobyć środki na utrzymanie; se sustentare Modrz (8): [Lew] Miał przy ſobie przyiaćiele/ Służyło mu źwierząt wiele. Potym przyſzedł ku ſtárośći/ Pow[ą]tláły iego kośći. Ani ſie iuż mógł pożywić BierEz M4; OpecŻyw 29; Bo tá vſtáwá ieſt vſtáwioná/ że ktożby kolwiek był ſlepy/ z niemocy ábo z przygody/ w ktorym [lege: w ktorey – tak wyd. 1543 r.] by ſie niemogł pożywić/ tákowy dobrodzieyſtwo vſtáwy krolewſkiey odzierży. HistRzym 114v; Tákże też ma śię záprawdę Pan Bog cżym obrażáć na náſzę Polſkę/ ktorey dał tákie przeſtrzeńſtwo/ vrodzáie/ y do wſzelákiey żywnośći doſtátki: iż co w wielu inſzych zacnieyſzych kráiách/ wſzyſcy iakmiarz pilnie zárábiaiąc pożywić ſię iednák nie záwżdy mogą PowodPr 18.

pożywić się z czego (1): oná [matka] widząc iſz ſię z roley pożywić nie mogli: kazáłá ſynowi do miáſtá/ áby ſię rzemieſłá vcżył SkarŻyw 452.

pożywić się czym [= z czego] (3): A prawdá pánie Szczekułá iże Noſem krzywiſz/ Zda mi ſye że twem mechlerſtwem nieták ſye pożywiſz. GroicPorzRej C3v; ModrzBaz 123; będę grał ná lutni/ y tym ſie pożywię KochWr 34.

Synonimy: 1. najeść się, nakarmić się, nasycić się.

Formacje współrdzenne cf ŻYĆ.

MN