[zaloguj się]
[pdf]

PRAWOWAĆ SIĘ (65) vb impf

sie (35), się (30).

Oba a oraz o jasne.

Fleksja
inf prawować się
indicativus
praes
sg pl
1 prawuję się prawujemy się
2 prawujesz się
3 prawuje się prawują się
praet
sg pl
2 m -ś się prawowåł m pers
3 m prawowåł się m pers prawowali się
imperativus
sg
2 prawuj się
conditionalis
sg
3 m by się prawowåł

inf prawować się (23). ◊ praes 1 sg prawuję się (2). ◊ 2 sg prawujesz się (3). ◊ 3 sg prawuje się (6). ◊ 1 pl prawujemy się (1). ◊ 3 pl prawują się (14). ◊ praet 2 sg m -ś się prawowåł (1). ◊ 3 sg m prawowåł się (2). ◊ 3 pl m pers prawowali się (9). ◊ imp 2 sg prawuj się (2). ◊ con 3 sg m by się prawowåł (1). ◊ part praes act prawując się (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde także XVIII w.

Procesować się; być stroną w procesie sądowym; contendere BartBydg, Calag, Vulg, JanStat, Cn; litigare PolAnt, Mącz, Modrz, Calag, JanStat, Cn; sequi litem Mącz, Cn; conflictari iudicio, inferre litem Calag, Cn; iure contendere Mącz; causam inforo agere Modrz; poscere sub iudice Calag; agere, movere questionem JanStat; certare, decernere, iure agere a. disceptare, iurgare, ius adire, persequi bona lite a. iudicio Cn (65): BartBydg 216; FalZioł V 53; Diar 95; A poki ſye práwuieſz/ ieſli nie będźie widźiał częſtey poczty/ podárzenia/ częſtowánia/ [prokurator tj. adwokat] bárzo zlęnieie w twey ſpráwiey zgłupieie GroicPorz dd3, e4v; Tákże w Spirze vcżyniono poſtánowienie/ yż niektore práwá vcżynione ná Sędzie/ nie ktore ná Woyty/ nie ktore ná ty co ſie práwuią BielKron 210v; Ut Comitiales homines litigiosi dicuntur, Którzi ſie práwuyą. Mącz 61b, 85a, 195c, 384c, 387d, 396d; iż rzadko tho ieſt/ áby ſie biegły w práwie práwował GórnDworz Q7v; Calag 390a; A kiedy ſię tácy dwá tráfią/ ktorży ná ſię nie cżyniąc proteſtatiey o to/ co ieden drugiemu wyrżądźił/ áni ſię chcąc práwowáć [...] będźie chćiał ieden drugiemu oddáć/ y ieden ná drugiego woylko zbierże/ [...] iákoż tu práwo pokoy czyni? GórnRozm C3; y Seymy te dla tego co dwie lećie ſą poſtánowione/ iżby Senatorowie, Poſłowie/ więc ći/ ktorży ſię práwuią wielkimi koſzty/ ktorę [!] ná Seymie pierwey co rok czynili/ nie ginęły. GórnRozm C4; Iesli też będźie ták miłował corkę ſwą/ y poczćiwość domu ſwego/ że y máiętność prżeda/ żeby ſię miał o czym [tj. za co] práwowáć/ coż wygra/ gdy [...] GórnRozm H4v, F3, H4v; wſzákże rzadko bez grzechu być może: gdy ſię kto práwuie ábo prze łákomſtwo/ ábo z nienawiśćią/ z gniewy y z ſwary/ ábo przyczyniáiąc fáłſzu y zdrády/ ábo ze zgorſzeniem innych. WujNT 591, 591, Bbbbbb2v; A ieſli ináczéy zechce vczynić/ á po wyſzćiu roku chćiałby ſie práwowáć: tedy oſkárżony ſłuſznie przez świádki godne będźie powinien y może dowieźdź/ iż ieſt niewinien. SarnStat 700, 56, 953, 954, 956; [i komu [Pan Chrystus] przeciwko nám ſpráwiedliwośći dopomágáł/ gdźie przodkowié náſzy prawowáli śię na iednęm wóſku iéżdżąc/ i z iednyi miſki iedząc/ i zedzbanka iednégo pjiąc MurzNT 22 (Linde)].

prawować się o co (9): Rzecżi ſprawiedliwey naſladuj, nie leda ocż ſie prawuy. BielŻyw 19; Dzis álbo y przed tem záwżdy gdy ſie kto práwowáć ma á cżęſto o mayętnosć álbo o co inſſego s ſwym winowáycą/ álbo też y z dłużnikyem do ſądow pocyęgáć ſie musi GliczKsiąż N3v; potym y Arcybiſkupſtwo Medyolańſkie odzierżął/ nád práwo pierwſze Ferárſkiego Kárdynałá/ gdy ſie práwowáli przed Papieżem o nie/ Papież Káráfá chćiał áby go żadny ſnich niedzierżał BielKron 239; Controversus, O co ſie yeſzcze práwuyą czego yeſzcze nie rozſadzono w przi á wątpieniu/ ſtoyący. Mącz 488d, 195d; yſz slachetny panowye vgodzeli ſzyę o oyczyſznyę, o ktorą ſzyę prawowaly ZapKościer 1585/55; ActReg 157; SarnStat 464, 594.

prawować się u kogo (1): WTORA CZESC liftu, o wſzeteczniku, y o tych ktorzy ſię v Pogánow práwowáli. [Cf Ale ſię brát z brátem práwuie: y to przed niewiernymi? 1.Cor 6/6] WujNT 587 marg.

prawować się przed kim (9): otworem nam ſtoi pokoy Krolewſki/ práwuiemy ſye przed Krolem ſwym wolnie OrzRozm L4; BielKron 239; CzechRozm 247v, 248; Strofuie Korynthiany/ iż ſię práwowáli przed ſędzią Pogáńſkim. WujNT 1.Cor 6 arg, s. 576, 589 marg, 1.Cor 6/6; ále z iákiégoś vporu té/ którzy ſie przed nimi práwowáli/ w ſpráwách ták wielkich iáko máłych/ pieniądze przjmuſzáli kłáśdź niemáłé SarnStat 954.

prawować się z kim (12): MurzNT 16 marg; Iure cum aliquo contendere, Práwowáć ſie s kim. Mącz 444c; Ty ſwey żáłoſney mátce y groſzá żáłuieſz/ A z Woyſkiem ná ſąd iedźieſz gdy ſię z kim práwuieſz. Prot Dv; CzechRozm 246v; ModrzBaz 89; GórnRozm I2v; ActReg 157; A temu ktory ſię chce z tobą práwowáć/ á ſuknią twoię wźiąć/ puść mu y płaſzcz. WujNT Matth 5/41, 1.Cor 6/6; WAlko práwował ſie o dźiedźictwo z Henrykiem SarnStat 594, 569. Cf »prawować się z sobą«.

W połączeniu szeregowym (1): ieſzcże powiáda/ práwuię ſię/ kupuię/ goſpodárſtwá doglądam/ zámieſzkam nabożeńſtwá/ Mſzey/ modlitew/ y innych Bogomyślnych y zakonnych ſpraw SkarŻyw 335.

W przeciwstawieniu: »(po)jednać się ... prawować się« (2): OrzQuin B4; Pátrz że iż do brátá iść każe nie do vrzędu/ y z nim ſie poiednáć nie práwowáć CzechRozm 246v.

Zwroty: »prawować się w sądziech« (1): gdy Wóytowie/ Sołtyśi/ Láwnicy/ Przyśięgli v ſądów zágáionych w práwie Niemieckim/ między témi/ którzy ſie práwuią w ſądźiéch [litigantibus in iudiciis JanStat 1019] ich zágáionych/ ſkáźni z rozmowy między ſobą/ y iuż ſkończoné w wielu ſpráwách wydáią SarnStat 953.

»[w czym] między sobą się prawować« (1): A to dla tego było vcżyniono/ iż w kupowániu Zup Truchlá/ Henzel/ Buttá/ Leſko Zyd/ Bártek Mynicarz/ Arnolſf Wielkier [...] między ſobą mocnie ſie práwowáli [vicissim fortissime litigaverunt JanStat 34]/ wádźili SarnStat 370.

»prawować się z sobą« (1): Pomnię gdy dwá zmowiwſzy ſię ná trzećiego/ práwowáli ſię zſobą [causam in foro agerent]. ModrzBaz 86.

»upornie, ustawicznie prawować się« = temere litigare Modrz (2:1): Litigiosus, Zwádliwy/ Swarliwy/ Też który ſie vſtáwicznie práwuye. Mącz 195c; O przyśiędze/ o przeſłuchániu świádkow: á o tych ktorzi ſię vpornie práwuią. ModrzBaz 85v, 86v.

Szeregi: »mścić się abo prawować« (1): Lecz P. Chriſtus tymi ſłowy nie zákázuieć práwney/ ábo inney ſpráwiedliwey obrony; ále ćierpliwośći vczy; áby człowiek z ſwoiey ſtrony wolał ráczey krzywdę ćierpieć/ á niżli ſię mśćić ábo práwowáć. WujNT 23.

»pozywać (się), (ani, i) prawować się« [szyk 3:1] (4): CzechRozm 247v; A witay mi to práwi/ z nikiem ſię nie pożywać [!]/ nie práwowáć; Cokolwiek zbroię/ wſzyſtko mi wolno/ iáko temu/ do ktorego iuſz nic nięma [!] ſąd żaden. GórnRozm I2v; Acz nie záwſze ieſt grzech práwowáć ſię y pozywáć kogo: wſzákże rzadko bez grzechu być może WujNT 591, 23.

»prawować się, wadzić« (1): SarnStat 370 cf »między sobą się prawować«.

Przen [z czym] (1): SLuchayćie theras co mowi Pan/ wſtań á práwuy ſię z gorámi (marg) Z Kſiążęty y z poſpolſtwem. (–)/ á pagorki niechay ſłucháią głoſu twego. BibRadz Mich 6/1.

Formacje współrdzenne cf PRAWIĆ.

Cf PRAWOWANIE, PRAWUJĄCY SIĘ

MP