[zaloguj się]
[pdf]

RUCHO (10) sb n i może m

rucho n (10), [ruch m], [rucho a. ruch].

o jasne.

Fleksja
sg
N rucho
G rucha
A rucho
I ruchem
L rusze

sg N rucho (2). ◊ G rucha (1). ◊ A rucho (4). ◊ I ruchem (3); -em (1), -(e)m (2). ◊ [L rusze.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. [Płat materiału, tu o służącym do przykrywania łóżka:
Wyrażenie: »pościelne rucho«: czalvna, vezglovye, deka, poscyelne Rucho stragulum ReuchlinBartBydg G6v.]
2. Szata, odzienie; poderes, vestis Vulg (5): OpecŻyw 107; [Przetoſz pozαda krol kraſy twey [panno], bo on ÿeſt pan bog two⟨y⟩. A tym więczey cziebie pozαda, czym będzieſz wruſze proſczieyſzym a okraſa cziala zawrzenſza, wrzeczi ſkromnieyſza ZachŻyw B3v, B3; Ale oni známionowáli y pátrzáli ná mię/ rozdźielili ſobie odzienie moie/ y ná rucho moie puśćili los. PsKrak 1532 21/19; odzyenye, Rvcho stola est matronale operimentum ReuchlinBartBydg G6v; Idą [Trojanki] [...]/ trzymáią dar drogi Swięte rucho [peplumque ferebant I 480]: á Pállás oczy obróćiłá Od nich VergKoch 22 (Linde), 40 (Linde); UrsinGramm 133].

W połączeniu szeregowym (1): wiele też rzecży ieſt ktorych żony potrzebuią, Rucho drogie, ſrzebro, złoto, perły, dziewki ſzaty, poſłowie, gmachy oſobne y piękne malowanię. BielŻyw 108.

Zwrot: »wziąć na się rucho« (1): MIly Iezus vmywſſy wſſytkim nogi/ wziąl zaſie na ſię ſwé rucho ij pocżąl mowitz knim rzekątz: [...] OpecŻyw 92v.
Wyrażenia: »odziany, [okryty] ruchem« [szyk zmienny] (1): OpecŻyw 107; [[opis pogrzebu króla szwedzkiego, ojca Zygmunta III] Dopiero żoná iego [króla]/ łzámi polewáiąc Twarz ſwoię/ y vſtáwnie ſerdecżnie wzdycháiąc/ [szła] Białłym ruchem okryta/ ſynacżká ſwoiego Máiąc przy ſobie/ cżarnym płaſzcżem odźianego. ZbylDroga F2 (Linde)].

»rucho płocienne« (1): A mlodzienietz niéktory naſladowál go [Jezusa] odziány ruchem plociennym na cialo nagié/ ktorégo ięli/ ale on opuſciwſſy rucho vciékl od nich. OpecŻyw 107.

Przen (1): Niechay nádemną władze nie máią Ci co ſye w márnym świećie kocháią/ Przeſtáiąc ná tym wieku doczeſnym/ A tylko żądzóm ſłużąc ćieleſnym. Których ty chćiwé bezdenné brzuchá Z wielkiégo karmiſz źiemſkiégo ruchá [de absconditis Tuis adimpletus est venter eorum Ps 16/14] KochPs 22.

[rucho czego: Ieſli będźieſz náſládował ſpráwiedliwoſći doſtánieſz iey: á obletzeſz ią iákoby rucho tzći [Vulg Eccli 27/9] KsięgiEklez H8v.

W porównaniu: KsięgiEklez H8v cf rucho czego.]

3. Długi tren przy szacie; syrma Mącz, Cn; indumentum Vulg, PolAnt (5): BielKron 115; Cyclas, Pánienski płaſzcz długi okrągły s długiem ogonem/ to yeſt s ruchem Mącz 76a, 437c; Tedy ſię [Hester] ná iedney [służebnicy] podpárłá iákoby ſię pieſzcżąc. A druga zá nią ſzłá nioſąc iey rucho. BudBib Esth 15/7; [Leop Esth 15/6[7] (Linde); Ruch/ Syrma. Volck Yyyv].

rucho u czego (1): Syrma, Rucho v ſzat białych głów też odzienie s ruchem. Mącz 437c; [Volck 643].

Synonimy: 2. odzienie, rąbek, szata, ubior; 3. ogon.

Cf RUCHA, [RUCHNIĘ], RUCHNO, ZŁOTORUCHY

ALKa, MN