[zaloguj się]
[pdf]

PREZBITER (28) sb m

prezbiter (28), [prezwiter].

pres- (27), prez- (1); -by- (16), -bi- (12).

Teksty nie oznaczają é; pierwsze e prawdopodobnie jasne (tak w pre-).

Fleksja
sg pl
N prezbiter prezbitery, prezbiterowie
G prezbiter(o)w
A prezbitera prezbitery
I prezbiter(e)m prezbiterami

sg N prezbiter (3). ◊ A prezbitera (1). ◊ I prezbiter(e)m (1). ◊ pl N prezbitery (9) [w tym zapis -ri (3) lat.], prezbiterowie (2); -y : -owie WujJud (4:1), WujJudConf (1:1). ◊ G prezbiter(o)w (3). ◊ A prezbitery (6). ◊ I prezbiterami (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.: prezbyter.

1. Kierujący, zarządzający zespołem o charakterze religijnym [presbyter – pleban albo fararz Murm 172; – starszy Mącz 321c, Calep; starszy laty – πρεσβύτερος Cn] (27):
a. W rzymskich gminach pierwszych chrześcijan członek tzw. rady starszych (27): Vrádzono po wſzyſtkim świećie/ áby ieden z Presbyterow wybrány/ nád drugim był przełożon WujJud 154v, 141v marg, 154, Nn2; WujJudConf 155; WujNT Zzzzz2; A iż mowią: czemu presbytery kápłany zowieſz/ bo nie mowi piſmo nowego zakonu Sacerdotes. Ná to ſię indźiey powiedźiáło/ dla czego ná on czás Apoſtołowie tego imieniá kápłan nie vżywáli. SkarKaz 608a, 608a marg; [Presbyteri dwojij czi godni są, a zwłaszcza którzy w słowie pracują. AktaSynod II 57; Kleryk ieſt/ ktory ieſzcże nie ieſt presbyterem. RegułaKlon P2v marg].

W połączeniach szeregowych (6): Ná tym tám mieyſcu ś. Hieronym probuie tego/ że Biſkup á Presbyter álbo Kápłan iedná rzecż przed tym byłá WujJud 154, 142v, 155; że y ná on czás byłá rożność miedzy Biſkupámi á miedzy kápłany: ácz w pierwſzym kośćiele y tych y owych iednym imieniem Presbyterow/ to ieſt kápłanow ábo ſtárſzych zwano. WujNT 456, 456, 482.

Szeregi: [»prezbiter i (to jest) biskup«: Abowiem Presbyter [...] y Biſkup/ w piſmie Apoſtolſkim/ iedno ſą. HerbOdpow X8v, X8v.] [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.]

»prezbiter abo dyjakon« (1): Kárdinali nie ſąć inſzy/ iedno Presbitery ábo Diakonowie przednieyſzy kośćiołá pirwſzego/ ktorych też vrząd ieſt/ rádámi ſwemi w rządzeniu kośćiołá Powſzechnego Papieżá wſpomágáć. WujJud 141v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»(co) kapłan, (a(l)bo, toż) prezbiter« [szyk 3:2] (5): WujJud 154 marg, 155v; Kápłani właśnie byli Presbyteri. WujNT 456 marg; A iż Apoſtoł biſkupámi kápłany ábo presbytery zowie/ nie mieſza tym áni pſuie rożnośći y rządu SkarKaz 607b, Oooov. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.]

»prezbitery i księża« (1): Ktorzy ſą preſbitery ſtárſzy/ y kxięża inni kośćielni/ ktorzyby w wyſtępku nietzyſtośći leżeli/ zákázuiemy im [...] KrowObr 234v.

»prezbiter to jest (abo) starszy (kościelny)« [szyk 4:2] (6): WujJud 141v [2 r.], 154v; Presbitery byli ſtárſzy miedzy bráćią ná to obieráni/ áby rádą dobrą młodſzym ſłużyli/ y obycżáiow á záchowánia ich doglądáli. WujJudConf 141, 154v; Abowiem Piotr ſ. zwolennik Páná Kryſtuſow názywa ſie ſam Prezbiterem ábo Sthárſzym. RejPosRozpr c3.

b. [Przełożony bractwa cerkiewnego:

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miasta: [obrali] A drugiego Prezwiterá Oſtroſkiego [...] áby był ſtárſzym w porządku Synodowych notáryow. Ekthesis 4; Bázyli Troiecki/ Bratſki Wileńſki Prezbiter/ podpiſałem Ekthesis 33.

Wyrażenie: »prezwiter od bractwa«: Páweł Prezwiter od Bráctwá Brzeſkiego/ podpiſałem ſię. Ekthesis 33.]
2. Kapłan [kapłan, kapłun, ksiądz – presbyter Cn] (1): iákoſz y [Bóg] zbáwił pierwſzy narod Noego w Korabiu [...] ták też y ciebie [Holhę] wybáwi/ á to rzekſzy [Patriarcha] dał iey błogosłáwieńſtwo y Presbitera StryjKron 125.

Synonimy: 1. przełożony; 2. kapłan.

JDok