Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KAPŁA

Następne hasło: KAPŁANI »

KAPŁAN (2915) sb m

kapłan (2914), kapłon (1); kapłan : kapłon RejKup (2 : 1).

-an (2913), -ąn (2).

ka- (2554), kå- (69); kå- Murm (2), GórnRozm, KlonFlis; ka- : kå- OpecŻyw (7 : 2), KrowObr (84 : 5), Leop (120 : 3), BibRadz (202 : 5), OrzRozm (116 : 2), BielKron (315 : 12), Mącz (13 : 1), OrzQuin (247 : 1), RejAp (44 : 1), WujJud (133 : 3), BudBib (6 : 2), SkarJedn (61 : 2), SkarŻyw (243 : 20), StryjKron (11 : 2), WujNT (232 : 2), PowodPr (36 : 1), SarnStat (12 : 1). ◊ -ån (2573), -an (48); -an HistAl; -ån : -an MurzNT (4 : 2), KromRozm III (108 : 1), KrowObr (86 : 3), Leop (120 : 4), BibRadz (205 : 3), OrzRozm (117 : 1), BielKron (323 : 4), Mącz (12 : 2), OrzQuin (248 : 2), KuczbKat (43 : 3), WujJud (132 : 4), SkarJedn (61 : 2), SkarŻyw (252 : 11), GrochKal (1 : 1), WujNT (231 : 3), SarnStat (12 : 1); tekst nie oznacza ó.

Fleksja

	sg	pl
N	kapłån	kapłåni
G	kapłåna	kapłånow
D	kapłånowi	kapłånom, kapłånum
A	kapłåna	kapłåny, kapłanów
I	kapłånem	kapłån, kapłånmi, kapłånami
L	kapłånie	kapłåniéch, kapłånach
V	kapłånie	kapłåni, kapłånu
inne	sg G a. A - kapłåna; pl G a. A - kapłånów; pl N a. I - kapłåni, kapłåny; pl A a. I - kapłåny

sg N kapłån (630). ◊ G kapłåna (306). ◊ D kapłånowi (120). ◊ A kapłåna (195). ◊ G a. A kapłåna (17). ◊ I kapłånem (238); -em (17), -(e)m (221). ◊ L kapłånie (23). ◊ V kapłånie (10). ◊ pl N kapłåni (421) [w tym: -y (12)]. ◊ G kapłånow (269); -ów (17), -ow (2) OpecŻyw, PudłFr, -(o)w (250). ◊ D kapłånom (183), kapłånum MurzNT (2); ~ -om QrzQuin (6), -óm (2) BiałKat, OrzJan, -(o)m (175). ◊ A kapłåny (284), kapłanów (1); -y : -ów SarnStat (1 : 1). ◊ G a. A kapłånów (22); -ów (1), -(o)w (21). ◊ I kapłåny (137), kapłånmi (10), kapłånami (5); -mi GliczKsiąż; -ami PowodPr; -y : -mi KromRozm III (12 : 1), BibRadz (7 : 1), OrzQuin (2 : 1), SkarŻyw (12 : 1), WujNT (19 : 2), SkarKazSej (5 : 2); -y : -ami WujJud (13 : 1); -y: -mi: -ami SkarKaz (4 : 1 : 3). ◊ N kapłåni a. I kapłåny (1) KromRozm III 94v. ◊ A a. I kapłåny (9). ◊ L kapłåniéch (17), kapłånach (6); -éch PatKaz III, KromRozm I, KromRozm III (3), KrowObr (2), UstPraw, OrzRozm, BielKron (3), OrzQuin (2), KarnNap; -ach WerGośc, LatHar, PowodPr (2); -éch : -ach SkarJedn (1 : 1), WujNT (1 : 1); ~ -éch (2), -(e)ch (15). ◊ V kapłåni (7). ◊ du A (cum nm) kapłånu (2) BielKron 400v, SkarŻyw 413.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Znaczenia

1. Osoba uprawniona do pełnienia czynności związanych z kultem religijnym, także w szerszym pojęciu pośrednik między bóstwem a wiernymi (stąd znaczenia przenośne) (2913)
- A. Pośrednik między wiernymi a Bogiem Starego i Nowego Testamentu, najczęściej w nawiązaniu do wspólnej chrześcijaństwu i judaizmowi tradycji Starego Testamentu (2793)
- B. W innych kultach religijnych (109)
  - a. Kapłanka (3)
2. Nazwa figury szachowej zwanej także popem, obecnie goniec, laufer (z elementami antropomorfizacji) (2)

1. Osoba uprawniona do pełnienia czynności związanych z kultem religijnym, także w szerszym pojęciu pośrednik między bóstwem a wiernymi (stąd znaczenia przenośne); sacerdos Murm, Mymer¹, BartBydg, Mącz, Cn; flamen Murm, Mącz, Cn; hierophanta Murm, Mącz; sacrificus Mącz, Cn; mystes, presbyter, senior Murm; mystα, sacerdotio praeditus, sacricola, sacrifer, sacrificulus Cn (2913): Paganus sacerdos, Dorpffaff, Wyeſzni kapłan Murm 26, 172; Mymer¹ 9v; BartBydg 105; Hierophanta. Kápłan ten który co wykłáda álbo oznaymuye o Bodze Mącz 156a, 130d, 254c, 363c; Sanctuarium ‒ Mieiſcze ſwiętę, gdzię ſam tilko kapłan wchodzeł. Calep 943a.

Wyrażenie: »(naj)wyższy kapłan« (2): primarius sacerdos, Wyſzſzy kápłan. Mącz 224d; Pontifex, Naywyſzſzy kápłan/ biskup. Mącz 312a.

Szereg: »kapłan albo ofierownik« (1): Sacrificus, Kapłan álbo ofierownik. Mącz 363c.

A. Pośrednik między wiernymi a Bogiem Starego i Nowego Testamentu, najczęściej w nawiązaniu do wspólnej chrześcijaństwu i judaizmowi tradycji Starego Testamentu (2793): Widźiſz iż kápłanom ſye zá ludźye każe bog modlić/ nye tylko w ſtárym/ ále y w nowym zakonye KromRozm III K6; Cżyli Pan Kryſtus ták zá proſte ludzi iáko y zá Kápłany ćiáłá ſwego ná ſmierć niewydał KrowObr 201; Pan Bog ſam Kápłaná pierwey poſtánowił/ á potym przez Kápłaná/ Krolá ludźiom poświęćił: o czym przykłádów w Piśmie maſz wiele. OrzRozm D3v, E [2 r.], M2 [2 r.]; OrzQuin V2v; wſzákże nowego Zákonu Kápłani/ wſzyſtki inſze Kápłany pocżciwóśćią przechodzą KuczbKat 235, 310; WujJud 238; Presbiter y Sacerdos (iedno to v niego) kápłan BudNT przedm c3; Ten to rzemieſlnik co ſię piſmem świętym báwi/ nie ieſt inſzy iedno kápłan vrzędownie powołány ReszPrz 102; Spowiedź záſię zálecono/ kiedy z rozmáitym trądem do Kapłanow iść w oboim Páńſkim zakonie niektorym kazano LatHar 109; SkarKazSej 678a marg.

W przeciwstawieniu: »kapłan ... wierny człowiek« (1): Zwłaſzcżá gdy inſze ofiáry/ ták ſtárego iáko y nowego zakonu kápłani/ y owſzem nietylko kápłani/ ále y káżdy wierny cżłowiek mogli ofiárowáć. WujJud 238.

Wyrażenie: »nawyższy kapłan« (1): Y w ſtárym y w nowym zakonie záwżdy Pan Bog iednego nawyżſzego kápłaná [...] poſtáwił od Aaroná y Piotrá ś. począwſzy. SkarKazSej 690b.

Szeregi: »kapłan, rycerz, (i) chłop« (2): Tego cżáſu wſzytek narod ludzki z winſzowánia Noego ieſt ná trzy powagi rozdzyelon/ to ieſt/ Kápłany/ Rycerze/ y chłopy BielKron 6, 6.

»kapłan i zakonnik« (1): Bo około onego cżaſu będą zabijac y wypędzac godne kapłany y zakonniki WróbŻołt S6.

Przen (14):

a) Postacie Starego Testamentu, które składały ofiarę Bogu pośrednicząc między nim a ludem (3): Y mnimaſz ty áby dla czego innego zábił Kaym Tyran Ablá Kápłaná/ iedno że on ſądźił złośliwego Kaymá. OrzRozm G4v; A ták gdy [Sem] był nawyzſzym kápłanem/ ofiárował napirwey Pánu bogu chleb y wino [...] á s tego przykłádu Abráám iáko práwy kápłan pocżął dzyeſięćiny Pánu Bogu ofiárowáć. BielKron 7.

b) Mesjasz w psalmie 109, na ogół w cytowanym zeń przez autorów chrześcijańskich fragmencie utożsamiany z Chrystusem (11): Przyſiągł pan bog á nie będzie tego żałował iż thys iefth kapłanem na wieki według obrządu Melchiſedech. WróbŻołt 109/4; LubPs Z3; KrowObr 179v; Leop AAA4v marg; RejPos 231; WujJud 149v; KochPs 170; WujNT Hebr 5/6, 7/17, 21, s. 765.

a. W religii chrześcijanskiej (często w odniesieniu do niższego duchownego w odróżnieniu od dostojnika); diaconus (ecclesiae), sacerdos curiae Mącz; presbyter christiani ritus a. christianorum Cn (1751): BierRaj 18, 19; PowUrb + [2 r.], +v, +2 [2 r.], +3 [3 r.], +3v; aby tym doſtoynyeyſzy byly przyącz tą naſzwyątſzą ofyarą czyala bozego oy [!] zdawna gotuyą kaplany ku tey doſtoynoſzczy PatKaz II 37v, 38, 38v [2 r.], 39v [2 r.], 44; bo kaplanom byua dana nauyerzchu glouy korona na znamyą czczy PatKaz III 140, 140; FalZioł V 75; tedy kapłani polſzci, á nawięcey ſam krol [...] lud poſpoliti pacierza y cżłonkow wiary naucżali y krzcili. MiechGlab 87, [90]; WróbŻołt G3 [2 r.], H4; ComCrac 20v; LibMal 1543/74v, 1545/98v, 101v, 104, 1547/130v, 131; RejRozpr B4; SeklWyzn E, Ev [4 r.]; Grzechi wſziſtki naſze nie ieſt ci powynna rzec przed kaplanem wyliczać SeklKat V4v; y ciebie kapląnie proſzę abys mię rozgrzeſził z wſziſtkich grzechow moich SeklKat X, A3v, Vv [3 r.], V4v, Xv, X2, X2v [2 r.], Y2; Abowiem przy takiey duſzy Rady bywaia pukuſzy [!]. Czo niechczą kaplonom dufaċ Ani ich nauky ſluchaċ. RejKup m2v, c5, bb6v; iż lepyey kápłanowi zwolną byałą głową/ bá y z cudzą żoną obcowáć/ niżli ſye ożenić. KromRozm I C, Cv [2 r.], C2 [2 r.], I2; KromRozm II ſ2; A do Titá nápiſawſſy/ iż go dla tego w Krećye zoſtáwił/ áby po myeſciech kápłany ſtáwił KromRozm III H8; A to tu nye tylko od kogo/ ále y yáko (ábowim przez wkłádánye rąk) kápłani ſtáwyeni máyą być/ opiſuye. KromRozm III I3, H, H8 [4 r.], H8v [2 r.], I2 [2 r.], I2v (42); Kapłany swe szlachcie wolno doma chować, ktorzy je uczyć mają i sakramenty sprawować jako rozumieją. Diar 50, 50, 52 [3 r.], 53 [4 r.], 54 [2 r.], 56 (15); Acżem ya nye tylko tę yednę przycżynę położył/ cżemu á dla cżego themi cżáſy/ lepyey ſnadź ożenić ſie niż kápłanem oſtáć. GliczKsiąż O7v, L3v, O4, O4v, O5 [2 r.], O5v (17); LubPs B2v marg; GroicPorz z3v; A wzdy ty ieſztze będzieſz mowił/ potwarzaſz nas Apoſtáto nieprawdziwy? poſądzaſz przełożone kośćielne? złorzetzyſz kápłanom. KrowObr 69v; Iż ieſli ieſt ſluſzna rzetz/ áby vſtáwá o tzyſtośći kápłáńſkiey byłá zepſowána/ dla te^go iż ieſt wiele kápłanow nietzyſthych/ y niepowśćięgliwych. KrowObr 227, 123v [3 r.], 124v marg [2 r.], 125v marg, 189v, 200v [5 r.] (27); Leop RR4v; Liſt Stániſláwá Orzechowſkiego/ do Marćiná Krowickiego/ Kápłaná Kácerzá Pikárdá. OrzList a4, bv, c, d4, e; Vſtáwiliſmy iżby káplani y ći co trzymáia pożytki Duchowne nie wdawáli ſię w práwá ſądu ziemſkiego UstPraw B, D2v, D3; RejFig Ccv, Ddv; Kapłan nád Krolá wyſzſzy. OrzRozm G4v marg; że też y dobre á święte Kápłany/ y te rzeczy ktorymi Kápłani ſzáfuią/ prze nienawiść złych Kápłanow ludźie wzgárdźili OrzRozm H2v, B4 [3 r.], Cv, C3v marg, D3v, D4 (50); [królewna angielska Maria] Vſtáwiłá tákie práwá kośćielne/ áby żadny Biſkup niechował kápłanow żonátych/ [...] żadnego kápłaná/ áni miſtrzá ſzkolnego nieprziymowáć/ ktoryby był podeyrzány w Luterſkiey náuce BielKron 238v; A przychodząc thak ku ołtarzowi/ podawáli kſięża ony świątośći/ ktore nieſli dwiemá kápłanom v ołtarzá BielKron 329; ktorą káplicę iego [króla Olbrachta] mátká krolowa Elżbietá dáłá opráwić y ochędożyć/ y dwie Mſzy cżćione vſtáwiłá przez dwu kápłanu. BielKron 400v, 143v, 148v, 149v, 150 [2 r.], 150v (72); Mącz 73a; podobniéy áby świát bes ſłóncá świátem być mógł/ á niżli by Polſká bes Kápłaná Kroleſtwem być mogłá. OrzQuin D2; Pewnie to wiédz/ że to Myſteriu^m, przy Kápłaniéch tylko ſámych ieſt OrzQuin F3v; niéktórzy z Poſłów pierwſzych/ podobno prawdą przymuſzeni/ pozwaláiąc tego/ iż Koronator Królewſki Kápłan być muśi: ále nie ten Kápłan z Gniézná/ którégo oni Báłwochwalcą zową. OrzQuin V3, A2v, A3, B3, C4, D2 [2 r.] (124); SienLek 10v; Wiedząc to on rycerz chćiał wezwáć kápłaná áby dziećię było okrzcżone. HistRzym 32, 71v, 134 [2 r.]; Byli też w tym cechu Pepuzyani/ którzy z niewiaſt Kápłany czynili/ daiąc im w ſzáfunek Słowo Bożé/ y Sákrámentá. BiałKat c3v marg, 123v, 288v, 321 [2 r.], 326, 353v (11); RejPos 214v [2 r.]; ktorych [apostołów] w tym vrzędźie namieſtnicy ſą Kápłani. KuczbKat 215, 25, 105, 126, 145 [2 r.], 190 [3 r.] (27); gdyśćie ſpowiedź świętą/ ktora z wielkim wſtydem y z żáłośćią przed Kápłanem być ma/ iáko przed ſámym P. Bogiem/ w rozmowy ſproſne á niewſtydliwe/ y w diſputacye obroćili. WujJud 84v; Pan Chriſtus opoką ieſt/ y opoką cżyni: Kápłanem ieſt/ y kápłany cżyni WujJud 120v; Cżyli wy chcećie być mędrſzymi y świętſzymi/ niż wſzyſey Doktorowie Kośćiołá Powſzechnego/ ktorzy áż do tych cżáſow Kápłany Kápłánámi zową WujJud 148v; áby Kapłani podług zwycżáiu kośćielnego byli poſłuſzni Biſkupowi przełożonemu ſwemu WujJud 155, 41v, 71v, 73v, 81v [2 r.], 82 (81); A dla tego nie zowiemy ſwoich Páſterzow y ſług Kośćielnych Kápłany. WujJudConf 148, 180; RejPosRozpr c2v [3 r.], c3v, c4; Krol iák Kápłan w Ornacie/ w Albie/ w Dálmátice/ S Humerałem/ s Pierſcieńmi/ tákże rękáwice. StryjWjaz Cv; KarnNap B3, B3v [2 r.], B4 [2 r.], B4v, C (12); Vſkarża ſię poſpolſtwo ná Kápłany/ że zániedbawáią powinnośći ſwey ModrzBaz 140v; Tych potrzebá/ mowi/ kápłanow ſłucháć ktorzy ſucceſyą á rodzay álbo wſtępowánie máiąc od Apoſtołow/ [...] dar prawdy pewny wedle vpodobánia Duchá ś. wzięli. SkarJedn 31; Iako polećił á dał tę moc Páweł ś. Tytuſowi/ á Tytus kápłanom w Krećie od niego poſtánowionym. SkarJedn 48, 33, 63, 147, 187, 197 (18); Y przyzowie kápłanow/ áby ſię przypátrzyli/ á rádę iáką dáli SkarŻyw 35; doſyć ieſt ná tey ſpowiedzi/ ktora ſię pierwey Bogu y kápłánowi cżyni. SkarŻyw 320; Vrząd świecki/ wnocy poimał dwu kápłanu ná grzechu SkarŻyw 413, A2, 28, 29, 31 [2 r.], 46 (122); A gdy zimie lodem vmárzło/ zebráli ſię do niego ſąſiedźi/ z proceſſią Kápłanow/ Chorągwie/ z Krzyżámi/ y reliquiámi ſwiętymi/ chcąc tym gwałt Diabelſki odpędzić StryjKron 350, 320, 672; zápámiętawſzy ſię w tym/ co potym plotą: iż kápłani ſą oycowie Chriſtuſowi CzechEp 172; Tákći y teraz kápłani Heretykowie zámykáią fortę prawdy. CzechEp 250, 165, 166, 193 [2 r.]; Y kápłanów ſię wyſtrzégay/ Ráczéy ſámá záwżdy létániie śpiéway. KochFr 16, 42, 118 [2 r.]; ReszPrz 102 [2 r.], 111, 112; y bogoboyni kápłani v choryeh przy łożu ſiedząc one ćieſzą/ confortuią/ do ćierpliwośći y vfánia w Pánu Bogu nápominaią ReszHoz 118, 131; ReszList 157, 175; WerGośc 217, 268; Nie twoiá rzecz/ odpowié Theológ/ Doktorze Wiedźiéć/ kto ſye zámyka z Kápłany w komorze. PudłFr 18, 18 [2 r.], 44; PaprUp B2, L4; ActReg 19 [3 r.], 20, 70; GrabowSet P2 [2 r.]; y ták ſznkáiąc ſwym kápłanóm żon nowych/ ſámi ſwych ſtárych z dźiećmi/ y z maiętnośćią wſzyſtka pozbywáią. OrzJan 129, 50 [2 r.], 124; Kápłan bez ſłuſzney przeſzkody Mſzą opuſzcżáiący/ vymnie [...] Troycy ś. cżći y chwały LatHar 76; Wiele Kośćiołowi Bożemu należy ná dobrych Kápłanách/ ktore ná ten cżás święcą. LatHar 124; proſząc PANA BOgá o miłośierdźie y odpuſzcżenie/ á ćiebie kápłanie o pokntę y rozgrzeſzenie. LatHar 137, 93, 94, 101 [2 r.], 103, 112 (19); Kápłani práwdziwie grzechy odpuſzczáią. WujNT 34 marg; tedyć kápłan [...] powinien być záwſze bez małżeńſtwá WujNT 594, 9, 68, 77 [3 r.], 89, 93 (66); WysKaz 23 [2 r.]; tákże wyiąć trzebá y té/ którzyby ſługámi kośćielnémi będąc (okróm kápłanów) ſámi w kárczmie guzá ſzukáli SarnStat 215; ále ná tymże roku będźie powinien y będą powinni przerzeczonych Kapłanów od wſzyſtkich trudnośći záſtępić/ wyſwobodźić SarnStat 1252, 4, 1107, 1108 [2 r.]; Sláchtę y zacnieyſze ludźie/ poſpołu z Kapłany y nabożeńſtwem ich/ mordowáli y wytráćili PowodPr 9, 19, 21, 26 marg, 33, 44 (12) przodkowie náſzy [...] ták wſpániáłe y wielkie páłace chwały Bożey zoſtáwili: y kápłanámi do pomocy zbáwienia ludzkiego opátrzyli SkarKaz 453a; czemu presbytery kápłany zowieſz/ bo nie mowi piſmo nowego zakonu Sacerdotes. SkarKaz 608a; iż ofiáry ſtárego zakonu czynili/ y tákiemi iáko v Zydow było kápłanmi byli. SkarKaz 608a, 155b [3 r.], 157a [2 r.], 158b [3 r.], 207b, 279b marg (44); Y nigdy doſkonáłym krolem nie ieſt poki koronowány od kápłaná nie bywa. SkarKazSej 681a, 673b, 677b, 679b [3 r.], 681a [2 r.], b (14); Choć w Rewerendźie nie widźiſz kapłaná/ Iednák zow Xiędzem Woyćiechem boćianá KlonFlis F3v; Rzecże on ſtárſzy dźiedźic: Odpuść mi Kápłanie/ Zem ćię nie vſzánował w twym Kápłáńſkim ſtanie KlonWor 71, 71.

W połączeniu z imieniem lub nazwiskiem [w tym: na imię... (2); imię lub nazwisko + kapłan (40), kapłan + imię (10)] (50): Leop *B2; BOnifácyus pirwſzy/ ſyn Iokundá kápłaná/ był Papieżem w Rzymie BielKron 159v, 151v, 153, 160, 160v, 172v, 413; OrzQuin G3v marg; Możeſz théż czytáć kazánie iego o wieczerzy Páńſkiéy/ do Piotrá kápłaná BiałKat 288; ná to Koncylium od ſiebie poſłał: y przy nim Arkádego y Proiectá Biſkupy z Philippem Kápłanem. SkarJedn 115, 118; Pánkrácyus kápłan/ kryiącego ſię Lucyaná Pogáńſtwu prze zazdrość wydał. SkarŻyw 46 marg; Ieden kápłan/ ná imię Florencins/ zayrząe świętemu/ bárzo ſię dręcżył SkarŻyw 250, 62, 74, 89, 147 [2 r.], 168 (31); StryjKron 165, 275; LatHar + +3, ++3v, 193, 281; SarnStat 370.

W połączeniu z określeniem wyznania [w tym: ai (60), sb (2); kapłan + określenie (39), określenie + kapłan (23)] (62): Przytzyná tzemu kapłani Papieſcy pod dwiemá oſobámi przyimnią. KrowObr 200v marg, 118, 119 żp, 123v, Rrv, Ssv (12); OrzRozm I2v; Ale Felix kápłany Arryáńſkie wypędził będąc Papieżem BielKron 157; Papież poſłał do Niemiec trzech Biſkupow z Indultem / áby námawiáli Luteryany kápłany ná Rzymſką wiárę BielKron 234, 157, 157v, 203, 203v, 205v (20); Odwróćiſzli ſye Królu od tego Rzymſkiégo Kápłaná/ pewnie odwróćiſz ſye od pokoiá OrzQuin G2, A3, V2v marg, V4 [3 r.], V4v, X (15); BudBib b4; StryjWjaz C4v; A iáko Grekowie znown odſzcżepieńſtwo ſrożſze niſzli pierwſze y dłużſze zácżęli/ gdy Láćińſkie Kápłany z Bulgáryey mocą wyganiáli. SkarJedn 223, A*, 260; á Fortyniany Kápłany Greckie/ ktorzy ich też przedtym ná ſwoy Zakon byli przywiedli/ od nich wygnáli StryjKron 100; ActReg 16, 18; O co ſię iednák haeretycy vśilnie ſtáráią/ ſámi śiebie rownáiąc z Chriſtuſem/ á Biſkupy y kápłany Kátholickie z Biſkupy Zydowſkimi y z Pháryzeuſzámi. WujNT 243, 35, 411, 470; PowodPr 30, 31.

W połączeniu z nazwą zakonu [w tym: dodatkowo z imieniem własnym (3); kapłan + nazwa (3), nazwa + kapłan (1)] (4): ktorą nápiſał niiáki Kápłan Niemiec Zakonu Krzyżáckiego w Pruſiech Brát/ imięnim Petrus á Dusburch StryjKron 288; MARCIN LATERNA, niegodny Kápłan y Theolog Societatis IESV LatHar +2; WysKaz kt; SkarKaz )(4v.

W połączeniach szeregowych (89): FalZioł V 90v; MiechGlab 34; ConPiotr 32v; KromRozm I C2v [2 r.]; Ale ſąſz v tych to odſſczepyeńcow y kácyrzow páſtyrzowye á doktorowye/ álbo kápłani y biſknpi KromRozm III H7, H4v, I3, I5, I6, K2, M, N5v; Aniś ty miſtrz ni bákálarz/ Ani kápłan ni goſpodarz BielKom A2v; KrowObr 5v, 118v, 181v; RejWiz 161; BielKron 202, 234v, 327; OrzQuin D, Dv [3 r.], E [2 r.], I3, Kv (11); SienLek 3v; HistRzym 134v; RejPos 144, 189v; KuczbKat 305; WujJud 142v, 154, 155, 156v, 212v; SkarJedn 211, 358; SkarŻyw A4, 90, 143, 179, 304 (11); CzechEp 229; ReszPrz 107, 108; ReszHoz 116, 118; ActReg 17, 18; GrochKal 15; OrzJan 20; O święty Michále/ S. Gábryelu/ S. Ráphale/ święte chory wſzytkich Anyołow/ Archányołow Pátryárchow/ Prorokow/ Apoſtołow/ Ewángeliſtow/ Męcżennikow/ Wyznawcow/ Kápłanow/ Lewitow / Zakonnikow/ Pánien /y wſzytkich ſpráwiedliwych/ proſzę was przez tego/ ktory was wybrał LatHar 41, 100, 125; ále y kápłáńſtwo álbo poświęcenie Biſkupow/ kápłanow/ diákonow y poddiákonow [...]/ rąk wkłádániem ieſt názwáne. WujNT 453, 43, 44, 457 marg, 460, 480 marg (10); SarnStat 447, 448; ſą iáko y Zydowie bez wodzá/ bez miſtrzá y proroká/ bez kápłaná y ołtarzá SkarKaz 275b, 118b, 386b, 607b, 608b, 611b, Ooooc; SkarKazSej 665b, 666a, 681a.

W przeciwstawieniach: »kapłan ... laik (6), świecki (3), wierny (chrześcijanin) (2)« (11): yż nie iedno kapłanom/ ale wſzyſtkim wiernym chrzeſcijanom/ pan Chriſtus rozkazał pożywać ciałá/ y krwie ſwoiei SeklWyzn e2, e2; Owa to prożno dzyelić/ iedno dwá ſą ſtany/ Ták y miedzy ſwieckiemi ták miedzy kápłany. RejWiz 79v; OrzQuin E; y ktoż kogo ma święćić Kápłan Láiki/ cżyli Láicy Kápłaná? WujJud 146v, 141v marg, 148, Nn2; ReszList 172; PowodPr 21.

[Ze względu na hierarchię koscielną] »(arcy)biskup (22), dyjakon ... kapłan« (23): KromRozm I F2v; KromRozm III H7v [2 r.], H8, I, I4, K2v; Diar 69; BielKron 223; OrzQuin F4v; WujJud 30v, 142v, 155; Wielekroć bywáią w piſmie ſwiętym wſpomináni Diakonowie/ á v piſárzow koſcielnych Kápłani. RejPosRozpr c2v; SkarJedn D3v; SkarŻyw 456; że y ná on czás byłá rożność miedzy Biſkupámi á miedzy kápłany WujNT 456, 686 marg, 725 marg; kośćioł Kátholicki [...] náucza: iż Biſkupi wſtępuią ná mieyſcá Apoſtołow/ á kápłani ná mieyſcá 72. vczniow. SkarKaz 607a, b [3 r.].

[Ze względu na władzę kościelną i świecką] »kapłan ... krol« (44): nieprzekłádaywá nád Ołtarz Kápłaná/ áni Krolá nád Kápłaná OrzRozm E3v, B4v, Cv, D3 [3 r.], D3v, D4 (13); bo nie Królom Króleſtwo Pan Bóg/ ále Kápłanom Kápłáńſtwo wieczné być poprzyśiągł OrzQuin K3v, C4v, Dv, D2 [2 r.], Ev marg, Iv (24); Krolowi zlecono to/ co tu ieſt/ á mnie/ to ieſt kápłanowi/ to/ co wniebie ieſt: Krolowi ćiáłá/ kápłanowi duſze: Krol zmazy ćieleſne/ a kapłan duſzne odpuſzcża SkarŻyw 91; SkarKazSej 679a, b [3 r.].

W charakterystycznych połączeniach: kaplana(-y, -ow) czcić (4), instytuować (2), ob(ie)rać (wybrać) (5), ordynować, (po)sta(no)wić (36), (po-, u-, na)czynić (7), słuchać (17), szanować, wezwać (przyzwać) (6); kapłanowi dufać (2), być posłuszen(-y) (4), służyć ((u-, po)sługować) (5); kapłanem(-y) (w-, po)czynić (7); przed kapłanem klękać (klęczeć) (2); kapłan bogobojny (2), cnotliwy, cudzołożny (2), dobry (8), fałszywy, łakomy, nabożny, nieczysty (8), niegodny (4), niepowścięgliwy (2), nieprzykładny (4), niewinny (2), niezbożny, (nie)żonaty (5), pokorny, (po)stà(no)wiony (6), prawy (3), sprawiedliwy, święty (5), ubogi (6), wszeteczny, wybrany (obrany) (2), występny, zacny (2); bezżeństwo kapłanow (2), obiranie, posługa, (po)sta(no)wienie (5), procesyja.

Zwroty: »pomazywać kapłany; pomazany kapłan« [szyk zmienny] (1; 2): á kápłany ſwyęcąc/ záwſſe ye krzyżmem pomázywano/ kápłany ná ręku tylko/ biſknpy ná ręku y ná głowye KromRozm III I4; OrzQuin P3; Ktoremum ia odpowiedźiał: Ieſtem pomázány kápłan/ przyiąłem pomázánie y poświęcenie od Biſkupá. ReszPrz 46.

»(s)powiadać się kapłanowi, przed kapłanem; spowiedź przed kapłanem« [szyk zmienny] (4 : 3; 6): iż gdy ſye Kápłanowi ſpowiádamy/ nie tylko tám porádą iego y pobożnym nápominániem bywamy rátowáni BiałKat 378v; KuczbKat 300; wſtydźili ſie też. przed kápłanem grzechow ſwoich ſpowiedáć. WujJud 89; BiałKaz M4; że przed tákim kápłanem ſpowiedź cżynił LatHar 131, 119, 135; WujNT 817 marg, 818, Cccccc.

»święcić (a. poświęcić, a. poświęcać a. oświęcić) kapłana, kapłanem; (po)święcenie kápłanow; (po)święcony (bywa, ma być) kapłan« [szyk zmienny] (29 : 3; 17; 5): bo kaplany byuayą poſzwyączeny od byſkupa na kaplanyſky urząd PatKaz II 38, 37v, 70; A yeſliż kápłaná álbo diakoná nikt yedno ápoſtoł álbo biſkup ſtáwić y poſwyęćić nyemoże KromRozm III I3v, I4; przeczytając pilno tę kartę obaczyli, iż i w tej to święcone kapłany swe instytuować mieli IchM księża biskupi Diar 55, 56 [2 r.]; O Papieſkich Kápłaniech Swięceniu. KrowObr 118, 118v żp, 119, Ssv, Ttv, Vuv; OrzRozm E4, Mv; Ten ieſzcże s przykazánia Piotrá s. pirwey kápłanow XXV oświęćił w mieſiącu Wrześniu. BielKron 148, 158, 172v; Vczniu Miſtrzá nie vcz/ Láiku Kápłaná nie święć OrzQuin F2; RejPos 287v marg; KuczbKat 245 marg; WujJud 146, 146v [2 r.], 167v, Mm4v; Potym go Bázyli S. puśćić niechciał od śiebie/ aſz go Dyákonem y potym kápłanem poświęćił. SkarŻyw 118, 235, 362, 519; ReszPrz 99; KochAp 12; Bo poſpolićie mieſiącá Grudniá Kapłany święcono LatHar 124; Gdy przez rąk wkłádánie ordynowáli/ poświęćili y poſtánowili kapłany. WujNT 456; mieli zwierzchność ſtánowienia y święcenia kápłanow WujNT 456; iáko tu oto Tytus z roſkazánia Páwłá S. nie tylko poświącał y ſtánowił/ ále y obierał kapłany. WujNT 744, 38, 39, 216 marg, 217, 419 (17); iż Biſkup kapłany rodźi/ á kápłan kápłaná rodźić y poświęćić nie może SkarKaz 607b, 607a.

Wyrażenia: »kapłan boży, Bogu« = sacerdos Dei Vulg [szyk 25 : 1] (25 : 1): SeklWyzn Ev, e2; bo widzyał (iáko piſzą) Anyołá Bożego [...] grożąc Attyli/ áby dał pokoy kápłanom Bożym. BielKron 161; RejAp 167v, 168, 169; BiałKat 148v; WujJud 22; SkarJedn 288, 300; SkarŻyw 28, 457, 487; TV przyſzedſzy iuż Bogu kápłanem zoſtawa/ A iemu cáły rozum y ſerce oddawa KochMRot C; ReszPrz 69, 108; ReszList 152, 157; Abowiem kto tákowego przyimuie/ iáko kápłaná y ſługę Bożego; ten ſię sſtawa vcześnikiem zaſług iego WujNT 44, 766, Apoc 20/6; SkarKaz 277b; SkarKazSej 685b, 692a [2 r.], 700b.

»kapłan Chrystusow« = sacerdos Christi Vulg (6): Yeſſcże nád to kożdy kápłan Kriſtuſow ná tem yeſt áby cyerpyał GliczKsiąż O7v; RejAp 167v; SkarJedn 301; SkarŻyw 352; Zydowie/ iż P. Chriſtus grzechy odpuſzcza/ bluznierzem go zową: iáko y dziś ich náśládowcy Haeretykowie/ kápłany Chriſtuſowe WujNT 38, Apoc 20/6.

»kapłan duchowny« (1): á godźiſz ſię to ták bárzo obłądzoną bráćią drapáć? á ktoż drapie? átoli Kápłan duchowny? CzechEp 97.

»kapłan kardynał« (1): Dźiało ſie przy [...] Kápłanie Kárdynale Arcybiſkupie Gnieźniéńſkim / y Prymaśie/ ktemu ieſcze Biſkupie Krákowſkim SarnStat 939.

»kapłan kościelny« (6): BiałKat 381v; WujJud 160v; LatHar 648; Choruie kto miedzy wámi? niechże wzowie kápłanow kośćielnych [presbyteros ecclesiae]/ á niech ſię modlą nád nim/ pomázuiąc go oleiem w imię Páńſkie. WujNT Iac 5/14 [przekład tego samego tekstu BiałKat, WujJud, LatHar]; Ktory [sakrament ostatniego pomazania] ma w ſobie to wſzytko/ co należy do práwego Sákrámentu: kápłaná kośćielnego/ ktory gi dáie: znák zwierzchni/ oleiem świętymi pomázánie/ y z modlitwą wiáry WujNT 795, 47.

»kapłan kościoła [jakiego]« (6): KromRozm III 17; około kápłanow kośćiołá Cárogrockiego we wſzytkim ſię Leoná S. dokładał SkarŻyw 319, 90, 456; LatHar 95; vſtáwiamy/ y téyże winie poddáné bydź ſkázuiemy wſzytkié w obec y kożdégo z oſobná/ [...] Kápłany wſzytkié wſzytkich kośćiołów [Presbyteros omnium Ecclesiarum JanStat 198]/ poſpołu z Kurſory/ z Piſárzmi/ ták tuteczné iáko obce SarnStat 924.

»kapłan krześcijański« (5): á to nie tylko o Kápłaniech/ ále y o Kroloch Krześćijáńſkich ieſt rzeczono. OrzRozm L2v; Wiele tám ieſth Koſciołow Kryeſcijáńſkich [!] y dzwonow/ iedno iż kápłanow Krzeſciiáńſkich nie máią BielKron 453; OrzQuin K, N3v; SkarŻyw 517.

»ksiądz kapłan« [szyk 3 : 1] (4): Iako ya nyesastapyl dobrovolnyey drogy robothlyvemv maczieyevi Cmyothkovy ochelkowy slachatnego Iacoba Lesnovolskiego slesney voley brata rodzonego xyadza mykolaya kaplanya [!] ZapWar 1536 nr 2560, 1536 nr 2561; LibMal 1544/89v, 1551/163v.

»(naj)wyższy kapłan« [szyk 9 : 5] (14): tedy on koſzczyol poſzwyączy pyeruey nayuyſſzy kaplan to yeſt byſkup PatKaz II 39v; OrzRozm D3 [2 r.]; Arcybiſkup Gniéźniéńſki/ ieſt w Polſzce Kápłan naywyżſzy/ Primas Króleſtwá/Polſkiégo OrzQuin [Aa6], E2, F2, S2, S4, Z; SkarŻyw 509; PowodPr 44; tylo iż biſkupi wyżſzemi ſą kápłany SkarKaz 607b, 607b [2 r.].

»niższy, mniejszy kapłan« [szyk 3 : 1] (2 : 2): Bo iáſne ieſt piſmo/ iż tego niżſzy kapłani nie cżynili/ iedno ſami Apoſtołowie/ ná ktorych mieyſcá Biſkupi wſtąpili. SkarJedn 235, 203, 347; SkarKaz 607b.

»kapłan Nowego Zakonu, w Nowym Zakonie, Nowego Testamentu, nowy« [szyk 16 : 2] (10 : 1 : 6 : 1): Otóż maćie/ iáko tymi ſłowy zakónnymi/ vważón ieſt Kápłan Nowégo Zakónu OrzQuin L3; RejPos 214v [2 r.]; KuczbKat 235; że ofiárá ktorą nowi Kápłani mieli ofiárowáć/ miáłá być cżyſta á niepokalána WujJud 237v; SkarŻyw 113 marg, 493 marg; WerGośc 259 [2 r.]; Haeretycy chcąc ohydzić ludziom kápłany nowego teſtámentu/ rownáią ie z kápłany ſtárego WujNT 183, 34, 194, 387, 628, 765 [2 r.], Zzzzzv; SkarKaz 455a.

»kapłan pański« (2): Nie chłubże ſie też tym kſięże Dominiku álbo kſięże Benedikcie ábyś iedno ty ſam był kápłanem Páńſkim RejAp 169, 169.

»prosty (a. naprostszy) kapłan« [szyk 8 : 2] (10): A zwłaſzcża to będzie pożytecżno kapłanom proſtym WróbŻołt A3v; SeklKat V2; KromRozm III H7v; BielKron 155v, L111; KuczbKat 245; WujJud 86; SkarJedn 235, D3v; áby nie gárdzili Sákrámentámi iego/ od iákiegożkolwiek kápłaná/ by też naproſtſzego podánymi WujNT 129.

»kapłan świecki« (2): Naczo ſię theſſ dobrowolnie poddaly poſpolu Zduchowienſtwem wſſem thak swieczkich yako Zakonnich kaplanow, Xięza, Arczybiſkupy, Bykupy [!] Archimendritoriae wladykowie. ConPiotr 30v; BielKron 209.

»święty kapłan« [szyk 3 : 2] (5): OrzQuin L4v; iż wſthępuie iáko dym przed máyeſtat Páńſki z ręku Kápłaná tego twego ſwiętego RejAp 72; SkarŻyw 428, 456, 527.

»uczony kapłan« (3): Y wſſyſcy ći/ ácz vczeni kápłani y biſkupi/ ále wżdy ludźye byli/ omylić ſye mogli. KromRozm II r; SkarŻyw 235, 311.

»urzędny kapłan« [szyk 4 : 3] (7): iż nam dał vrzędnégo do Polſki Kápłaná: á przez Kápłaná/ dał nam ſpráwiedliwégo Królá OrzQuin X4v, F4, N3, Xv, X2v [2 r.]; WujJud 30v.

»wielebny kapłan« (3): á ieſzcze áni náſz wielebny Kápłan/ áni Król/ áni Króleſtwo iego/ ſłowá żadnégo nie przemówiło OrzQuin Z3; LatHar +7, 281.

»kapłan wielki« (1): Iuż Kápłan wielki cney Polſkiey korony/ Krolewſkie ſkronie/ kwitnące w młodośći/ Ma koronowáć/ wedle powinnośći. GrochKal 26.

»zakonny kapłan« (2): ConPiotr 30v; Litwá z Zmodzią dobyli Miáſtá Memele pod Krzyżaki/ iednego Brátá zakonnego Kápłaná zábili/ á 700. ludźi poimáli StryjKron 320.

Szeregi: »(nie) apostołowie, (i, abo, jedno) kapłani« [szyk 5 : 2] (7): SeklWyzn Ev, e2; SkarJedn 203, 235; SkarŻyw 537; WujNT 38; Cżyli to Bog o wołách ſtáránie ma? ábo nie więcey dla nas (Apoſtołow ábo Kápłanow) to rzecży nápiſáne ſą? PowodPr 22. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r.].

»(nie) (arcy)biskup, (i, a, a(l)bo, ani, to jest) kapłan; biskup z kapłanem« [szyk 64 : 30] (90; 4): PatKaz II 39v; KromRozm I F2v; KromRozm II c, r; iż ápoſtolſka ſtolicá/ to yeſt Rzymſka/ vſtáwyoná yeſt od bogá [...] nayáſnyeyſſym napiſem kápłanow yego/ to yeſt wſſech biſkupow KromRozm III P4, H, H7v [3 r.], I, I2, I2v marg (28); GliczKsiąż O6; Aby żadny Biſkup/ y żadny kápłan pod poſtáwą nabożeńſtwá/ żony ſwoiey właſney nieporzucał KrowObr 229v, 118; OrzRozm B4, B4v, I4v; BielKron 202, 216v, 236v; á gdyż [...] z Polſki wypądzaſz Arcybiſkupá Gniéźniéńſkiégo/ Kápłaná Rzymſkiégo OrzQuin Aa3, V4, Aa3; BiałKat 338v; KuczbKat 85, 215, 235; WujJud 154 [2 r.], 208v; KarnNap C4; SkarJedn 113, 229; Przyſzedł ſam Biſkup z kápłany do iego cháłupki SkarŻyw 235; práwo powśćiągliwośći/ toſz ieſt sługom ołtarzá/ co y kápłanom/ y Biſkupom. SkarŻyw 320, 89, 363 marg, 511, 518; ReszPrz 102, 108; Dwoiożenia Biſkupem y kápłanem być nie może. WujNT 725 marg, 236 marg, 243, 298, 419, 456 (23); PowodPr 31; SkarKaz 608b [2 r.]; SkarKazSej 679a [2 r.], b, 692a, 697a, 700b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 33 r., w przeciwstawieniach 22 r.].

»doktorowie i kapłani« (1): y tymi ſłowy Doktorom y kápłanom kośćielnym hárdzie vrągáią WujNT 47. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»kapłani i (albo, to jest) duchowni (a. duchowny stan)« = ecclesiastici viri et sacerdotes JanStat [szyk 2 : 1] (3): tákże też Práłaty/ co inſzego ſą iedno nie Kápłani/ to ieſt Duchowny Stan wſzytek OrzRozm F; a vpomináiąc do śmierći ſwe kápłany/ y duchowne wyſzſzey námienione/ mowił ták do nich ſtárzec. SkarŻyw 519; SarnStat 562. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»kapłan i (a, albo) dyjakon« [szyk 9 : 1] (10): KromRozm III I3v [2 r.], L4v; BielKron 152v; SkarJedn 118; w domu iego zebráło ſię było wiele bárzo kápłanow y Dyakonow/ ktorzy miłuiąc Páná Iezuſa/ śmierći y korony męcżeńſkiey cżekáli. SkarŻyw 179, 118, 363 [2 r.], 388. [Ponadto w połączeniach szeregowych 17 r., w przeciwstawieniu 1 r.].

»kapłani i kanonicy« [szyk 1 : 1] (2): Iutrznie z kapłany y Kánoniki ſwymi śpiewał/ y drugdy ie wnocy budził SkarŻyw 412, 510.

»kapłani, (i) kaznodzieje« (3): Diar 59; y ten ieſt żywy przykład ich złośći y chytrośći/ ktorey y po dziś vżywáią náprzećiw kápłanom y káznodzieiom Kátholickim WujNT 470; SkarKaz 41 7b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»kapłan, (i) kleryk« [szyk 2 : 2] (4): iako był wnáuce niepośledni/ zá rádą inych/ pierwey Klerykiem/ ypotym po ſtopniách kápłanem zoſtał. SkarŻyw 471, 353, 460, 517. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»kmieć (a. kmiotek), żołnierz (a. szlachcic), kapłan« [szyk zmienny] (2): Ták kmiotek dodawánim żywnośći/ ták żołnierz ſzáblą/ ták kápłan náuką Rzeczypoſpolitéy ſłużyli. OrzJan 50; ſzláchćić niech ná woynę iedźie: kápłan niech żołniérzá wypráwi: kmieć záśię niech ſie z kupcem złoży OrzJan 123.

»kościoł, (i, a) kapłan« [szyk 5 : 4] (9): Kośćiołow y Kápłanow áby żadny nie święćił iedno Biſkup. BielKron 158, 210, 327; WujJud 9v, 230; SkarJedn 358; SkarŻyw 456; Cyprian S. wykłáda to mieyſce o haeretykách/ hárdych/ pyſznych/ kápłanom y Kośćiołowi niepoſłuſznych. WujNT 739; SkarKaz 81a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

»(nie tylko, ani, jako) kapłan i (ale i, ani, tak też, a potym, to jest) krol; kapłan z krolem« [szyk 10 : 5] (13; 2): Kápłan z Krolem obádwá Ołtarzowi ſłużą. OrzRozm Nv, C3v, H, I3, L2v, M2, Nv marg; BielKron 215; OrzQuin N3v, V2v, X3v marg; RejAp 79v; Bo náſzy oni ſtárzy oycowie/ Chriſtuſámi zwáli Kápłany/ y Krole/ kthore Pan Bog dla zacnośći ich vrzędow/ pomázowáć kazał. KuczbKat 25; SkarKazSej 674a, 679a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 13 r., w przeciwstawieniach 44 r., przy innym szeregu 1 r.].

»księża (a. ksiądz), (i) kapłan(i); księża z kapłany« [szyk 2 : 1] (2; 1): Tákież y my/ miły Pánie Oleſznicki/ prze złą Kſyężą y prze złe Kápłany/ nieopuſzczaymy dobrych krzeſćiánow OrzList f2; Mącz 57a; SkarŻyw 309.

»kapłani i lewitowie« (1): Wſzyścy Swięći Kápłani y Lewitowie modlćie ſię zá námi. LatHar 175. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»męczennik i (albo) kapłan« [szyk 3 : 1] (4): BielKron 153; A ieſli chcemy obcowánié z męczenniki y z kápłany Bożymi mieć/ náſláduymy ich cnot. BiałKat 148v; SkarŻyw 352; LatHar [ + +]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kapłan i ministrant« (1): podnieśli ie [ciało Boże] obádwá Kápłan y miniſtránth. BielKron 398v.

»kapłan i ministrowie« (1): Declaruiemy się iz słuzby y Małzenstwa Ktoreby Kaplani Katolicy i Ministrowie Ewangelliey ktoreykolwiek religiey Chrzescianskiey Popiey Greczkiey [...] dawali ActReg 16. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»mnich i kapłan« [szyk 5 : 1] (6): KromRozm I D; Ale ſkoro Krol viechał/ Krzyżacy miedzy ktorymi było wiele mnichow y kápłanow/ tákież rzemieśnikow/ rzućili ſie ná żydy w Káźimierzu BielKron 400, 413; SkarŻyw 235; StryjKron 350; WysKaz 20. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»kapłani i nauczyciele« (1): iedni káplány y náucżyćiele y obrządki łáćińſkie/ drudzy Greckie przyięli. SkarJedn 225. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kapłan, (i, abo, a, nie) ofiar(ow)nik« (7): odpowiec proſzęcię ná tzyimże tedy mieyſcu ieſt Papieſz/ y ſwámi kápłany ſwoimi/ y offiárowniki? KrowObr 181v, 181v; WujNT przedm 8, 22, s. 114, 456 [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»(duchowni) ojcowie, (i) kapłani« (3): PowodPr 58; ták duchowne ſwoie oyce y kápłany czćiło/ y ták im/ y świętey náuce ich poſłuſzne było SkarKazSej 682a, 679b.

»ołtarz, (i, a, ani) kapłan« [szyk 4 : 2] (6): OrzRozm Cv, D3 [2 r.], E3v; OrzQuin I4v; Kátholicy ieſli ſię powádzą/ kápłani ie y ołtarz zgodźi SkarKazSej 674a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»(albo, ani) ołtarz (a. kościoł), (albo, ani) kapłan, (albo, ani) krol, (wiara)« [szyk zmienny] (27): OrzRozm D3 [2 r.], D4 [2 r.], Ev [3 r.], E2v, E3 (13); POLſkié Króleſtwo/ Królá/ Kápłaná/ Ołtarz/ Wiárę/ pod Zwiérzchnośćią Kápłáńſką/ w Kościele záwiéra OrzQuin A2v; Są trzy naygłównieyſze ná świećie między ludźmi rzeczy/ Król/ Kápłan/ Kośćiół OrzQuin H4, C, H3, I, Iv, I2v [2 r.] (14).

»papież i kapłan« (1): Theſz papyeſz y kaplany telko na tym ſzwyeczye mayą mocz PatKaz III 140. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»kapłan, (i, ani) pasterz« [szyk 2 : 1] (3): myędzy ludem bożym wyele yeſt kápłanow/ y wyele páſtyrzow KromRozm III Nv, O4; WujJud 30v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r., przy innym szeregu 1 r.].

»kapłani i patryjarchowie« (1): A oni [... ] inſzych ſobie kápłanow y Patryarchow okrom woley Papieſkiey nacżynili SkarJedn 208.

»plebani i kapłani« (2): Przedmowá Iego M. Kśiędzá Biſkupá/ do wſzyſtkich Plebanow y Kápłanow Kuiáwſkiego y Pomorſkiego Biſkupſtwá. KarnNap ktv, A2v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»kapłan i pop« (1): A ieſli Graeccy kápłani/ y Ruſcy Popi ináczey czynią: niech ſłucháią Epiphániego Doktorá Graeckiego WujNT 35. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»kapłan, (i, jako) posłaniec (boży)« [szyk 2 : 1] (3): BiałKaz M4; Bo nie doświadcżoná rzecż ieſt/ áby Pan Chryſtus [...] wiáry kogo/ bez widomego kápłaná y poſłáńcá ſwe^go vcżyć miał. SkarJedn 44; PowodPr 30.

»(toż) prezbiter, (a(l)bo, to jest, co) kapłan« [szyk 4 : 2] (6): KromRozm III I2; Tákże Páweł ś. Biſkupom [...] każe pod ſobą inſze kápłany álbo presbitery ordinowáć WujJud 155v, 154 marg; WujNT 456; SkarKaz 607b, Ooooc. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r., przy innym szeregu 1 r.].

»prorocy a kapłani« (1): áby nam krole y proroki á kápłany ſwoie/ ná wrocenie y napráwy kośćiołá ſwego wzbudźił SkarKaz 120a. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»kapłani i (zwłaszcza) przełożeni« [szyk 2 : 1] (3): kápłanow y przełożonyeh zá nic ſobie nie mieli BielKron 181v; SkarŻyw 304; WujNT 76. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r., przy innym szeregu 1 r.].

»kapłan i reliija« [szyk 2 : 2] (4): vkazał: iż od ſámego Bogá práwá miał/ y kápłany/ y religią/ wedle ktorey ſię krolowie z ludem ſwoim ſpráwowáć winni byli. SkarKazSej 678b, 680a [2 r.], b.

»kapłan i sakramenty (a. świątości); kapłan z świątością« [szyk 2 : 2] (3; 1): Zá cżym też to idźie/ iż y Kápłani/ y świątości/ ſą iákoby nacżynia ku grzechom odpuſzcżeniu KuczbKat 85; WujNT 817; SkarKaz 423a; KlonWor 20. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»(nie, tak, toż) kapłan, (i, to jest, a(l)bo, ale, ani, jako, co i) sługa (a. służebnik) (boży, a. Chrystusowy, a. duchowny, a. kościelny, a. kościoła, a. Nowego Testamentti, a. ołtarza, a. pański, a. słowa bożego)« [szyk 23 : 13] (36): WróbŻołt A5v; SeklWyzn c4; wſzelky ſluga koſcielny kaplań odkoſciola na to wybrany ma moc ieden iako drugy opowiadac ludzam odpuſczenie grzechow SeklKat X2, T2v, V4v, X2; KromRozm II e3; DiarDop 103; GliczKsiąż O7; OrzRozm C3v; Mącz 84b; Człónki wyzſzé ćiáłá Chryſtuſowégo/ to ieſt Kośćiołá iego/ ſą Biſkupi porządnie obráni: Kápłani/ to ieſt ſłużebnicy ſłowá Bożego. BiałKat 38v; WujJud 22, 221v, 222; BiałKaz M4; KarnNap C4; ná ktorym on głos zebránych ſług y Kápłanow Bożych/ ktorzy mieyſcá Apoſtolſkie záśiedli/ brzmi SkarJedn 300; SkarŻyw 198; ReszHoz 116; GrabowSet P3v; LatHar 548; Iednáki grzech ieſt gárdzić kápłany y ſługámi Páná Chriſtuſowymi w kośćiele powſzechnym/ iáko y ſámym Chriſtuſem WujNT 236, 44 [2 r.], 237, 628, 765; PowodPr 3, 19 marg, 21, 58, 82, 83; SkarKaz )( 4v, 156b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 7 r., przy innym szeregu 1 r.].

»kapłan i spowiednik« (1): ktorą [córkę] oná zkryćie do Chrjſtuſa/ y náuki zbáwienney y do krztu przywiodła/ przez Kapłáná ſwego y ſpowiednyká SkarŻyw 486.

»kapłan a(l)bo (a, to jest) starszy« [szyk 6 : 1] (7): A iż biſkup káżdy kápłanem też yeſt/ á ſtárſſym/ nye thylko nád poſpolitym człowyekyem/ ále y nád kápłany ſluſſnye go kápłanem a ſtárſſym zowye KromRozm III I2, H4, I2, K6, M5v; WujNT 456. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»kapłan i urzędnik boży« (1): Nigdzieſz ſrogośći więtſzey nieużył/ iáko nád tymi oycy wſzytkich Heretykow/ ktorzy ſię kápłanom y vrzędnikom Bożym/ ſprzećiwią SkarŻyw 483. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»kapłan i władyka« (1): Kápłan y Włádykowie wolność iáką máią: Ato iżby zoſtawſzy domá, ofiárámi y świątośćiámi páná Bogá vbłagáli. SarnStat 431.

»kapłan i wyznawca« (1): 2 27 g Ianá Papieżá y męcż. y Bedy kápłaná y wy. LatHar [++]3.

»zakon i kapłan« (1): zgubiwſzy ią [ofiarę]/ zakon y kápłan y cześć właſna Bogu ginie SkarKaz Oooo2a.

»kapłan, (i) zakonnicy (a. bracia)« (4): SkarJedn 371; odpráwiwſzy ią iáko przyſtało/ kápłani y zakonnicy/ ktorzy przy nim byli/rzekli mu SkarŻyw 292, 583; WujNT 693. [Ponadto w połączeniach szeregowych 4 r.].

Przen (28):

a) O Matce Boskiej (1): ona myala czyalo boze pyaſtouacz y ofyarouacz bogu yako kaplan PatKaz II 38.

b) O każdym wiernym (27): A toć ieſt kápłáńſtwo náſze/ á thoć ſą wdzięcżne ofiáry v Páná náſzego/ gdy mu będziem ofiárowáć/ iáko wierni kápłani iego/ ſercá náſze cżyſte RejAp 8v, 174; WujJud 148; RejPosRozpr c2v; Oni mowili/ káżdy wierny ták dobry ieſt iáko kápłan/ wſzytkośmy kápłani SkarŻyw. 493; ReszPrz 43; WujNT 759 marg, 841 [2 r.].

Wyrażenia: »kapłan duchowny« [szyk 2 : 1] (3): Wſzyścy wierni ſą krolmi y kápłanmi duchownemi. WujNT Zzzzz3, 801, Zzzzz2.

»kapłan poświęcony« (1): Y owſſem powyedáyą/ iż wſſyſcy krzeſciyánye/ ták ſtárzy/ yáko dźyeci/ ták byáłe głowy/ yáko mężczyzny ſą kápłany/ krwyą páná Kryſtuſową ná kápłáńſtwo poſwyęceni KromRozm III I4v.

»kapłan wieczny« (1): Owdzie nas obiecuie wierne ſwoie omyć á ochędożyć/ nie liedá cżym/ ále oną przenadroſzſzą krwią ſwoią/ y s tego omycia pocżynić nas krolmi y kápłany wiecżnemi Bogu Oycu ſwemu. RejAp 9v.

Szereg: »krol(estwo) i kapłan« = regnum et sacerdos Vulg (15): á Kſiążę wſzytkich krolow ziemie/ kthory vmiłował nas/ y ocżyśćił nas od grzechow náſzych przez kreẃ ſwoię/ y vcżynił nas krolmi y kápłany Bogu y Oyczu ſwemu RejAp 6, 7v, 8, 8v, 9v, 53 (11); [Jezus Chrystus] vczynił nas kroleſtwem y kápłany Bogu y Oycu ſwemu WujNT Apoc 1/6, s. 841, Apoc 5/10, ZzZzz3.

α. O papieżu (48): BielKron 153; bo to żywa prawdá ieſt/ ſkoro iedno człowiek od tego Kápłaná odſtąpi/ hnet prawdy odſtąpi OrzQuin L2v.

W połączeniu szeregowym (1): ktora ſię iedną wiárą/ iedną náuką/ y iednym naywyſzſzym kápłanem/ iednym ołtarzem wiąże y trzvma. SkarŻyw 504.

Wyrażenia: »kapłan boży« (7): O czym nadobnye ták piſſe Cypryan S. Abowim nye z inąd ſye ſſczęły kácyrſtwá/ álbo odſſczepyeńſtwá ſye národźiły / yedno z tąd/ iż kápłaná bożego ludźye nyepoſluſſni KromRozm III M2; WujJud 20v, 117; SkarJedn 62; SkarŻyw 318, 492 marg; ReszPrz 103.

»jeden w kościele kapłan« (1): Heretyk ieſt/ ktory Papieżá nie ſłucha/ y iednego w Kośćiele Kápłaná do cżáſu/ y do cżáſu Sędźiego miáſto Páná Chriſtuſá nieprziymuie WujJud 20v.

»(na)przedniejszy kapłan« (3): Aby ſie żadny Biſkup Rzymſki zwáć nieſmiał/ przednieyſzym kápłanem áni wſzyſtkiego kośćiołá krześćijáńſkiego Biſkupem. KrowObr 17v, 17; WujNT 493.

»(na(j))wyższy kapłan« [szyk 15 : 13] (28): PatKaz III 138; Iż ktokolwiek ſię zowie/ wſzyſtkiego kośćiołá krześćijáńſkiego kapłanem nawyſſſzym/ álbo naprzednieyſzym Biſkupem/ ten ieſt/ prawdziwym Antykryſtem. KrowObr 6v, 40v; OrzRozm C, Lv; Kápłan naywyżſzy/ á w tym iednym wſzytko Kápłáńſtwo/ nic inégo nie ieſt/ iedno vſtá Tróyce S. OrzQuin L3v, I2v, I4v, L2v, L3v, L4 (9); SkarJedn 63, 195, 287, 288, 308, 335; SkarŻyw 492 marg, 493 [2 r.], 504; WujNT 184; SkarKaz 40a, b; Niſkąd ſię herezye y odſzczepieńſtwá/ y niezgody nie wſzczynáią: iedno ſtąd/ iż kápłaná nawyżſzego nie ſłucháią SkarKaz 674b.

»nazwierzchniejszy kapłan« (1): kiedy ſie Ian Pátryárcha Konſtántynopolſki/ zá przyiáznią Mauryciuſá Ceſárzá/ potzął zwáć y piſáć/ Papieżem y na zwierzchnieyſzym kápłanem wſzyſtkich kośćiołow krześćijáńſkich KrowObr 6v.

»kapłan w Nowym Testamencie« (1): że ten prawdziwie nie był przednieyſzym kápłanem w nowym teſtámencie WujNT 493.

»pierwszy na ziemi kapłan« (1): ſługi iego/ á zwłaſzcżá pierwſze^go ná ziemi kápłaná poniżenim takich oſob ſwoich/ iáko y Dáwid S. cżćili. SkarJedn 196.

»starszy kapłan« (1): nieſłucháiąc ſtárſzego y nawyżſzego kápłaná/ pokłonić ſię ſproſnemu Turcżynowi muſieli. SkarJedn 308.

»wielki kapłan« (1): (nagł) Ná ſwiętégo Oycá (–) SWiętym ćię zwáć niemogę: Oycem ſię nie wſtydzę/ Kiedy wielki kápłanie ſyny twoie widzę. KochFr 19.

Szeregi: »(nie) kapłan, (albo, ani) biskup« (3): I co inſzego Papieſz przes tę pychę ſwoię okázuie/ tzyniąc ſie kápłanem nawyſſſzym/ naprzednieyſzym Biſkupem KrowObr 40v, 6v, 17v.

»głowa, kapłan« (1): cżemuśćie ſię od nas odłącżyli/ á od iedney głowy ſwoiey od nawyżſzego Kápłaná oddzielili? SkarJedn 335. [Ponadto przy innym szeregu 1 r.].

»książę kapłańskie albo naprzedniejszy kapłan« (1): Aby Biſkup pierwſzego ſtholcá/ nieśmiał ſię zwáć Kxiążęćiem Kápłáńſkim/ álbo naprzednieiſzym Kápłanem KrowObr 17.

»(nie) kapłan, (ani, jako) namiestnik« [szyk 2 : 1] (3): ták teſz Kryſtus Syn Boży/ niepotrzebuie ná vrzędzie ſwoim Kápłáńſkim żádnego namieſtnika áni kápłaná KrowObr 181; OrzQuin L4; Początek tedy wſzyſtkich błędów y roſtyrków kácérſkich/ inſzy nie ieſt/ iedno wzgárdá Kápłaná naywyżſzégo/ namieſtniká Kryſtá Páná/ y Bogá náſzégoSkarKazSej 674b.

»papież, (i) kapłan« (3): KrowObr 6v; Ale potrzebá ktemu ieſt/ áby przytym włożeniu moc byłá oná zwierzchnia Piotrowi/ to ieſt Papieżowi Rzymſkiemu/ Kápłanowi naywyſzſzemu/ ku ſzáfunku od Bogá zwierzona OrzRozm C; WujJud 20v.

»pasterz i (a) kapłan« [szyk 3 : 2] (5): WujJud 117; SkarJedn 287; Y nie prożno Pan Chriſtus prośił zá Piotrá (nawyżſzego kápłaná y páſterzá w tym kośćiele) áby wiárá iego nigdy nie vſtáłá. WujNT 184; SkarKaz 40a, b.

»posłaniec i kapłan« (4): Tegoż dopiero á nie inſzego mieyćie zá prawdźiwego poſłáńcá/ y kápłaná Bożego ReszPrz 103.

»kapłan, (i) potomek Piotra świętego« (2): A tu obácż/ cny cżytelniku/ zkąd ſię tá pokorá ku Pánu náſzemu zbáwićielowi (ktorego oſobę nawyżſzy kápłan potomek Piotrá S. nośi) pocżęłá SkarJedn 195; SkarŻyw 493.

»kapłan i sędzia« (3): iż yeden yeſt w koſcyele doczeſny kápłan/ y doczeſny ſędźya myáſto Kryſtufá. KromRozm III M2; WujJud 20v; SkarJedn 62.

»sługa a kapłan« (1): SkarJedn 196 cf »pierwszy na ziemi kapłan«.

β. O Chrystusie (156): Bowiem ten kápłan Pan Iezus Kryſtus/ ſam ſie ieſt wydał ofiárą wdzyęcżną zá nas LubPs Z2, Z3v; Abowiem ſztrofuie złośći y przeſtępſtwá kápłanow/ wiodąc lud ku prawdźiwemu kápłanowi BibRadz I 478v, I 63d marg, Hebr 9/11; Otoż właſnie tego Páná náſzego ten Apoſtoł ſwięty widział tym poderem iáko práwego kápłaná opaſánego. RejAp 14v, 71v marg, Ee; Kádzidło mu dáli/ ná znák tego/ iż on iuż miał być oſtátecżnieyſzym kápłanem RejPos 36v, 133; Tum być począł ónym Kápłanem: iáko o mnie prorokowano wedle porządku Melchiſedechá Kápłaná BiałKat 343v; Pan Chriſtus opoką ieſt / y opoką cżyni: Kápłanem ieſt/ y kápłany cżyni WujJud 120, 122v, 148, 150 [2 r.], 184, 236, L17; Abowiem iuż on ſam Kápłanem zoſtawa ná wieki WujJudConf 147v; GrabowSet O3; WujNT 68, 759; Ieſliż tedy Melchiſedech chleb y wino ofiárował/ á Pan Chryſtus był kápłanem wedle tego porządku SkarKaz 156b, 156b [2 r.], 608b, Ooooc.

W połączeniach szeregowych (10): RejPs 165v; KromRozm II i3v; Iż ſtawſzy ſie zwyćięſcą/ nawyſſſzym Krolem/ y wietznym kápłanem náſzym trzećiego dniá zmartwychwſtał KrowObr 49v; OrzQuin Z2; RejPos 47; KuczbKat 25 marg; Iezu Kápłanie/ Proroku/ Páſterzu/ y Krolu doſkonáły/ zmiłuy ſię nád n. LatHar 340, 339, 348, 518.

W przeciwstawieniu: »krol ... kapłan« (3): áby cie obronił iáko krol [...]. A iáko kápłan áby cie vſtáwicżnie ofiárował Bogu Oycu ſwemu. RejPos 233, 232v [2 r.].

W charakterystycznych połączeniach: kapłan błogosławiony, chwalebny, dóbr przyszłych, dostateczny, miłosierny, napotrzebniejszy, nieodmienny, niepokalany, nie ustający, ostateczniejszy, prawdziwy (5), prawy (6), przełożony.

Wyrażenia: »kapłan Boga (Ojca, nawyższego)« (5): Pan Kryſtus Syn Boży/ ieſt wietznym Kápłanem Bogá náwyſſſzego KrowObr 181, 180v; WujJud 149; IEzus Chryſtus Pan y BOg náſz/ on ieſt naywyżſzy Kápłan Bogá Oycá LatHar 195, 195.

»duchowny kapłan« (1): Vrząd Kápłáńſki [Chrystusa]/ iż miał być duchownym kápłanem wedle porządku Melchiſedechá/ á nie podług porządku Aaronowego. LubPs Z2.

»kapłan kościoła [jakiego]« [szyk 3 : 2] (5): á iákożby on być mógł Biſkupem ábo kápłanem wiecżnym kościołá ſwego. LubPs Z3v; RejPos 49, 139v, 296v; WujJudConf 242v.

»na(j)wyższy kapłan« [szyk 18 : 8] (26): PatKaz II 44v [2 r.]; KrowObr 57, 181, 210v, 213v; BibRadz II 120d marg; OrzRozm G4; Kápłanći to naywyżſzy mówi/ do wybránych Kápłanów ſwoich OrzQuin K2v, K2v, L3, T4v, Z2; Iezus Chryſtus Pan y Bóg náſz ón ieſt nawyżſzym Kápłanem BiałKat 351v; WujJud 149; Co wſzyſtko weſpołek z kápłáńſtwem znácżyło y figurowáło Páná Kryſtuſá naywyżſzego Kápłaná WujJudConf 147, 234, 242v; GrabowSet O3v; LatHar 78, 195, 239; WujNT 297, 767; SkarKaz 157a, 158b.

»kapłan Nowego Zakonu« (2): iż to wſzytko ściągáło ſie ná przyście Meſyáſzá obiecánego Páná Kryſtuſá/ Kápłaná nowego zakonu/ według ſpoſobu naywyzſzego kápłaná Melchiſedech. BielKron 36; RejPos 214v.

»kapłan pomazany« (1): Sam ieſt nawyżſzym kápłanem od Bogá pomázánym. SkarKaz 157a.

»kapłan wedle porządku Melchisedecha itp.« = sacerdos secundum ordinem (a. similitudinem) Mclchisedech Vulg [szyk 15 : 2] (17): criſtus ukazal yſz chczyal bycz kaplanem podluk rządu melchiſedech PatKaz III 108v; LubPs Z2; KrowObr 180v, 181v; BielKron 36; RejPos 47, 214v; Pan Chriſtus ná oſtátecżney Wiecżerzy/ iáko práwy Kápłan/ wedle porządku Melchiſedechowego/ Apoſtoły ſwoie Kápłany pocżynił WujJud 148v, 150; LatHar 75; Chriſtus nawyżſzy náſz kápłan w Melchiſedechu figurowány/ częſto ſwoim dawał ſwoie przeżegnánie WujNT 297, 759, Hebr 7/11, 15; iż Chryſtus ofiárował ná wieczerzy ćiáło y kreẃ ſwoię/ iáko kápłan wedle Melchiſedechá SkarKaz 155a, 156a, b.

»święty kapłan« (11): A ták ten ſwięty kápłan á Pán miłośćiwy Iezus Kryſtus/ dla trzech przycżyn ieſt napotrzebnieyſzym kápłanem náſzym. LubPs Z3v, Z3v; RejPos 47 [4 r.], 47v [2 r.], 89v, 103v, 214v.

»kapłan urzędny« (1): którzy [Żydowie] wzgárdźiwſzy Kápłanem vrzędnym/ zoſtáli hániebnymi ná świećie ludźmi OrzQuin V3v.

»kapłan wieczny (a. wiekuisty), na wieki, przed wieki« [szyk 17 : 13] (22 : 7 : 1): kaplan przed wſzytkymy uyeky, pan criſtus podluk zrządzenya melchyſedech ofyeroual chleb y uyno PatKaz II 44v, 44v; obyecował nye tylko żydom/ ále wſſem narodom ludzkim Meſyaſſá krolá y kápłaná wyecznego KromRozm II i3v; KromRozm III K7v; LubPs Z2, Z3 marg, Z3v [2 r.]; KrowObr 49v, 179v, 181 [3 r.], 181v, 215v; RejAp 72; RejPos 47, 103v, 232v; WujJud 245v; WujJudConf 148; RejPosRozpr b4; przynioſłemći iákiekolwiek vpominki/ iáko prawdźiwemu Bogu/ y práwemu cżłowiekowi/ y nawyżſzemu á wiekuiſtemu Kápłanowi LatHar 239, 348; Chriſtus/ przez Sákráment chlebá y winá/ sſtał ſię kápłanem ná wieki. WujNT 765, 765 [2 r.], Zzzzz2; SkarKaz 156b [2 r.].

»kapłan wielki« (3): máiąc też y kápłaná wielkiego [sacerdotem magnum] nád domem Bożym/ przyſthąpmy z prawdziwym ſereem/ y z zupełną wiárą Leop Hebr 10/21; BiałKat 343v; WujNT Hebr 10/21.

Szeregi: »anjoł i kapłan« (2): Tenći tho ieſt Anyoł y tenći to ieſt Kápłan náſz RejAp 71v, 72.

»kapłan i baranek boży« (1): ſam śiebie ofiárę y zábićie ofiárował zá nas/ kápłan ſam/ y záraz ſamże báránek Boży. SkarKaz 158b marg.

»kapłan, (i, a) biskup« [szyk 7 : 1] (8): matka boza poſzla ſpokolenya byſkupow y kapłanow yſch myala nayuyſſego kaplana byſkupa vyecznego porodzycz, cryſtuſa ſyna bozego PatKaz II 44v; LubPs Z3v; RejAp 14; RejPosRozpr b4; NAywyżſzy Kápłanie/ Biſkupie prawdźiwy/ IEzu Chryſte wiecżny; ktoryś dobrotliwy/ Oycuś ſię/ ná krzyżu ſrogim/ ofiárował GrabowSet O3v; WujNT 725; SkarKaz 155b, 608b marg.

»Bog i kapłan« (2): LubPs B2 marg; ofiárowáli: złoto/ iáko prawdźiwemu krolowi: kádźidło/ iáko práwemu Bogu/ y wiekuiſtemu kápłanowi LatHar 348. [Ponadto w połączeniach szeregowych 6 r.].

»kapłan, głowa« (1): Thu on iuż thego Koſciołá Kápłanem ieſt/ tu on iuż tych cżłonkow głową ieſt. RejPos 139v.

»krol i (a) kapłan« [szyk 13 : 3] (16): KrowObr 57, 179v, 180v; OrzQuin T4v; RejAp 71v, 90, 110; áżbychmy przyſzli ku onemu wiecżnemu Koſcołowi [!]/ w ktorym nas cżeka Krol naſz y práwy kápłan náſz z rozmáitemi dáry á ofiárámi RejPos 137v, 214v, 232v [3 r.], 233, 236v; WujJudConf 150v; áby Meſſiaſz/ ktory miał być krolem záraz y kápłanem/ oboiego domu krolewſkiego y kápłáńſkiego krewnośćią dotykał. WujNT 195. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r., w przedwstawieniach 3 r.].

»krol, kapłan, ołtarz« (1): Ewánielia święta/ ktora Kroleſtwem Bożym ieſt wezwaná/ tymi trzemi rzeczámi wſzytká ſye zámyka/ ma Krolá Kryſtuſá/ ma tegoż Kápłaná/ ma Ołtarz/ Krzyż Swięty OrzRozm D4v.

»kapłan i ofiara« (4): Vkażćieſz mi to/ iáko to ieſt ofiárá wedle obrzędu Melchiſedechowego/ wedle ktorego ieſt Pan Kryſtus wiecżnym kápłanem/ y ieſt wiecżną ofiárą w kośćiele ſwoim. WujJud 245v; WujJudConf 148; BiałKat 366; WujNT 767.

»kapłan, (a) pan« [szyk 6 : 5] (11): LubPs Z3v; Wiecżnie pan á kápłan naſz ofiáruie prośby náſze RejAp Ff3, 14v marg, 73, Ee3v; ſwięty kápłan á náſz miłośćiwy Pan/ sſtąpiwſzy ná ołtarz krzyżá ſwętego [!]/ vcżynił ſie wdzyęcżną ofiárą Bogu oycu ſwemu RejPos 89v, 47, 47v, 214v, 215 [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kapłan, (i) pasterz« (2): krzyż ſwoy zpokorą noſſą á zapanen [!] Chriſtuſem prawdziwym kaplanem/ y paſterzem ydą SeklKat Q2v; BiałKat a4. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»kapłan, (i) pośrzednik« [szyk 1 : 1] (2): WujJudConf 234v; Pomnię iákoś ná krzyżu zá grzechy moie iáko kápłan y pośrzednik moy ofiárował ſię SkarKaz 161b.

»kapłan i sprawca« (1): A pan bog to tobie obiecał vmocnioną wiárę iż ćię miał przełożyć kápłanem á ſpráwcą náſſem áż doſhończenia czáſow RejPs 165.

»kapłan i zastępca« (1): Kápłanem ieſt Pan Chriſtus/ y ieſt zaſtępcą v Bogá Oycá zá nas WujJud 184.

»kapłan, (a, i) zbawiciel (a. książę zbawienia)« (6): ktorym był poświęcon nawyżſzy kapłan náſz y kſiążę zbáwienia naſzego Kryſtus BibRadz II 120d marg; RejAp 72; Pátrzayże gdy iuż tę wdzięcżną ofiárę będzyeſz ofiárował temu ſwiętemu kápłanowi á zbáwicielowi ſwoiemu RejPos 47v, 47 [2 r.], 216. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

b. W judaizmie, dotyczy głównie duchownych żydowskich okresu biblijnego (1009): one^go dnia oſmego przyſſli kapláni aby ono niewinné dzieciątko ij ſwięte obrzezali. OpecŻyw 21v, 4, 22v, 26v, 59v; OpecŻywSandR nlb 2; PatKaz III 104v; Iezu ktorys od idączych y kapłanow ſzalenie był blużnion. ſmi. fie nad na. TarDuch C5v; gdyż więc Iadus vſłyſzał że ſie Alexander kmiaſtu bliżył wyſzedł przeciw iemu z kapłany y z wielkoſcią ludzi BielŻyw 155, 155; to ſie wſzytko ſpełniło, bo iuż, ani kroleſtwa maią, ani kapłana. WróbŻołt S7; RejPs 117, 199; HistAl Cv, C2 [2 r.], C2v; Teżći ſye yemu widźyáło iżeby abuſus był/ iż káplani myeli ſámi kádźić KromRozm I N4v; iádł chleby [...] wykładanné/ których mu śię niegodźiło ieść/ ani tem którzy znięm byli tilko ſamym kapłanum MurzNT Matth 12/4 [przekład tego samego tekstu MurzNT Mar 2/26, OrzQuin V2v, WujNT], k. 33v [2 r.], Matth 12/5, Mar 2/26, Luc 5/14; KromRozm III K4, Lv, M2v [2 r.]; urzędniki swe dla tego po mieściech żydowskich rozesłał, aby pilnowali tego, aby inaczej nie uczyli kapłani. DiarDop 102; iż áni z yego rodu wyęcey kápłan powſtawał/ áni ſie żaden ſwych lat dorosć mógł. GliczKsiąż F7v, F7; Kápłani ich od myecżá márnye vpadáli/ Wdowam myeyſcá ich płácżu nigdzyey nye dawáli LubPs Sv, Xv, dd2v [2 r.]; KrowObr 181, 225v, 226 [3 r.]; A kápłani y lud poſpolity niechay nieprzeſtępuią miedzey áni wſtępuią do Páná/ by ſnać ich nie potráćił. Leop Ex 19/24, Ex 19/22, Lev 1/9, 13, 15, 14/2 (43); Pothymem oglądał lud y Kápłany/ á nie nálazłem tám nikogo z Lewitow. BibRadz 1.Esdr 8/15, Ex 28/3, 4, Lev 3/11, 16, I 58d marg (77); W ſtárym też Zakonie/ y zali Pan Bog nieubogáćił Kápłanow nád ſtan Swiecki/ gdy kożdemu pokoleniu Zydowſkiemu przykazał dźieśiąty ſnop dáwáć Kápłanowi OrzRozm Hv, D3v [2 r.], Hv, H4v; Kápłanom theż było przykazano/ áby winá y żadney rzecży ktorą ſie vpić może nie pijáli BielKron 36v; Roſkazał Iozue kápłanom áby wzyęli Arkę vmowy y ſiedḿ trąb BielKron 47, 6v, 11v, 14, 19, 32v (74); OrzQuin S4 [2 r.], T2v [2 r.], T3 [5 r.], T3v, V2v [4 r.], V3v marg, V4; Przybythek był poſrzod koſciołá w Sálámonowym koſciele/ w ktorym ſtawáli kápłani ſpráwuiąc tám ony ofiáry/ y ſpráwy ine ſwoie. RejAp 90, 175v; thym więczey rozmnażáło ſie wiernych Páńſkich w Ierozolimye náwięcey: y kapłanow wiele iuż przyſtawáło do wyáry oney. RejPos 22; Y rzekł mu pothym Iezus: Pátrzay ábyś thego nikomu nie powiádał/ ále idź á vkaż ſie kápłanowi RejPos 45, 46v [3 r.], 47 [3 r.], 48, 103v [2 r.], 208 (40); Dla iednego kápłaná złego/ pokarał pan Bóg wſzyſtki BiałKat 138v; KuczbKat 210 [2 r.], 310; A kiedy prze ſthárość ſwoię opuśćił nádoł ręce ſwoie [...] áż mu dwá kápłani ręce dzierżeli ku gorze RejZwierc 264v; WujJud 83; Bo gdy proſtak ſłyſzy o ktorem z onych świętych/ iáko o Sámuelu/ albo o Zácháriaſzu/ áno go kápłanem zową/ tedy domnima/ że to tacy kápłańi byli/ iakowi teraz kaplani Rżymſcy BudBib b4, b4; A żeby po śmierći iego ludzie bez kápłaná nie byli/ dał mu ten przywiley/ áby z rodzáiu y ſukceſyey/ y z ſynow ie^go kápłani náſtawáli iedeń po drugim SkarJedn 47; Młódź wyśieczono/ pánny ślubu nie czekáły/ Kápłani zbići/ wdowy pogrzebu nie miáły. KochPs 118, 195, 196; Przeto Krol pod rękę kápłáńſką głowę ſwoię ſchyla: y wſzędzie wpiśmie ſtárym/ kápłani Krole pomázowáli. SkarŻyw 91, 36, 269 [2 r.], 305, 481 [2 r.], 482 (18); Ty Sem modl ſie/ ofiáry odpráwuy/ y piſmem ſie ſwiętym zábawiay iáko KApłan. StryjKron 6; Winá/ áni wſzelkiey rzecży która vpoić może/ nie będźiećie pić/ ták ty Kápłanie/ iáko y ſynowie twoi WerGośc 258; IEPHTHES. SACERDOS. [errata: Kápłan] ZawJeft 31, 4, 32 errata, 33 errata [9 r.], 35 errata [2 r.]; A przednieyſzy miedzy kápłany/ y ſtárſzy nád ludem/ námowili lud poſpolity/ áby wyprośili Bárábbaſzá; á Iezuſá ſtráćili. LatHar 698; vkaż ſię kápłánowi: y ofiáruy dar ktory, przykazał Moyzeſz ná ſwiádectwo im. WujNT Matth 8/4 [przekład tego samego tekstu MurzNT Luc 5/12, I 33v, BibRadz Luc 5/12, RejPos 45]; Abowiem iáwna ieſt iż z pokolenia Iudá poſzedł Pan náſz: w ktorym pokoleniu nic o kápłanách nie mowił Moyzeſz. WujNT Hebr 7/14, s. 8 marg, 34, Matth 12/4, 5, s. 98 (26); iż kápłanom zlecona byłá wſzelka zwierzchność nád ludem Bożym PowodPr 21, 25, 29, 81; SkarKaz 155b, 156a, 382b, 454a, 455a; Obáczmy iáko Iozue krol on nád ludem przełożony bez kápłaná vrzędu nie bierze. kápłaná mu dano/ áby go ſłuchał SkarKazSej 678b; onę [religię] od błędow y báłwochwálſtwá z kápłanmi przeczyśćiáli. SkarKazSej 679a, 657a, 678a [2 r.], b [2 r.], 679a [5 r.], 691b.

W połączeniu z imieniem [w tym: imieniem... (5); imię + kapłan (118), kapłan + imię (17)] (135): PatKaz II 57; Odłączył ſye Chore kápłan/ Dathan/ y Abiron/ zacni ludźye [...] od zboru żydowſkyego KromRozm I O2v, N4v; KromRozm III L2v; GliczKsiąż C3, F6v, F7v; Y wnet Pan Moyżeſſá poſłał ſłużebniká ſwego/ K nyemu obrał Aaroná kápłaná wyernego LubPs Y, dd3; KrowObr 226; RejWiz 159v; A maſz tám ſobą Sádochá/ y Abiáthárá kápłany: á káżde ſlowo kthorebyś vſlyſſał w domu Krolewſkim/ oznaymiſz Sádochowi y Abiáthárowi kápłanom. Leop 2.Reg 15/35, Lev 2/2, Num 7/8, 26/63, 27/2, 32/2 (27); BibRadz *2v, Ex 31/10, 35/19, Lev 7/34, 13/2 (33); Pomnię iż przez Sámuelá Kápłaná/ Saulá/ y Dawidá Bog ná Kroleſtwo ſtánowił OrzRozm D3v, D4, D4v; Zá dniow onych/ to ieſt zá Herodá krolá/ był kápłan imieniem Ioáchim BielKron 143v, 43 [2 r.], 43v [2 r.], 46, 62 [2 r.], 62v [2 r.] (36); OrzQuin L3, S4, V2v, X3v; RejAp 106, 119; iż iuż przełożeni miáſtecżká onego y Ozyaſz kápłan ták był poſtánowił z ludem onym oblężonym RejPos 213v, 213v, 295, 350v; RejZwierc 33, 46v, 258; RejPosWstaw [41³]v; SkarŻyw 500 [2 r.], 504; WerKaz 296; Stąd y Dawidá y dwor iego pierwey o cżyſtośc w małżeńſtwie ſpytano/ niżli mu chleby one ſtározakonne [...] wźięte/ przez kápłaná Achimelecha/ w ręce podano. LatHar 245, ++6, 685; WujNT Luc 1/5; kazał mu P. Bog wźiąć Iozuego/ y poſtáwić przed kápłanem Eleázárem/ ſynem Aaronowym SkarKazSej 678a, 678a, 700b.

W połączeniu z nazwą rodu lub oddziału kapłanskiego [zawsze: kapłan + nazwa] (4): A daſz kápłanom y Lewitom/ ktorzy ſą z náſienia Sádokowego [sacerdotis et levitis qui sunt de semine Sadoc] ktorzy przyſtępuią do mnie [...] áby mi offiárowáli cielcá z ſtádá zá grzech. Leop Ez 43/19; Po Sámſonie oſtátecżnym Sędzim/ ſpráwował lud Izráelſki Heli kápłan s potomſtwá Itámár BielKron 62; RejPos 295; Był zá dni Herodá krolá Iudſkiego/ kápłan niektory imieniem Zácháriaſz/ z przemiány Abiego [sacerdos ... de vice Abia] WujNT Luc 1/5 [przekład tego samego tekstu RejPos].

W połączeniach szeregowych (31): przyſzedł Iudas Iſkáriotes ieden ze dwunasćie/ á z nim tłuſſcża wielka/ z miecżmi/ z kiymi/ poſlani od naywyſſych kápłanow/ y Doktorow/ y Stárſzych [a summis sacerdotibus et scribis et senioribus]. Leop Mar 14/43 [przekład tego samego tekstu LatHar 708], 2.Esdr 12 arg, 3.Esdr 2/8; BibRadz 1.Par 23/2, 1.Esdr 7/24, 2.Esdr 9/32, 34, 38, 10/28, Act 5/24; Pokáźili iey modły/ kościoły báłwáńſkie/ ołtarze/ obrázy/ y kápłany ich popalili. BielKron 86v, 5v, 63, 74, 77; SkarŻyw 241; Do was záwitam Oycowie Prorocy/ Pátriárchowie. Kápłani/ iteż Krolowie Y wſzytcy inſzy Stanowie. MWilkHist F2, E; ReszPrz 109; LatHar 708, 720, 721, 723; WujNT 3, 8, Mar 14/53, s. 299, Act 4/1; y roſpędźił ie tułáczmi po świećie/ bez krolá/ bez kápłaná/ bez wolnośći SkarKaz 275b, 41a; SkarKazSej 666a.

W przeciwstawieniach: »kapłani ... lud (2), wszyscy (inni) Żydzi (2), świecki« (5): O ofyárách/ yáko máyą być ofyárowáne/ nye wſſyſtkim żydom/ ále kápłanom telko przykazánye dano yeſt. KromRozm II k4v; KrowObr 225v; A iáki ieſt lud ták y kápłan/ y dla tego drogi iego náwiedzę nád nim/ á vcżynki iego oddam iemu. BibRadz Os 4/9, 1.Mach 14/28; Dawid [...] powołał wſzytkich przełożonyeh y poſpolitych/ kapłanow y ſwieckich BielKron 74.

[Ze względu na hierarchię duchowną] »kapłan ... lewita« (2): Leop 2.Par 7/6; ini záś byli mnieyſzy Lewitowie ktorzy kápłanom v ołtarzá vſługowáli. SkarKaz 607b.

[Ze względu na władzę duchowną i świecką] »krol (6), książę ... kapłan« (7): KromRozm I N4v; Przez złoto rozumie Kſiążęthá/ á przez kámienie drogie Kápłany. BibRadz I 416b marg; OrzRozm D4v; iż Król vczeſtnikiem Effodu/ to ieſt/ ſtanu Kápłáńſkiégo/ á nie Kápłan ſtanu Królewſkiégo vczeſtnikiem ieſt OrzQuin V2v, X3v; WujNT 387; SkarKazSej 679a.

W charakterystycznych połączeniach: kapłany ob(ie)rać (2), posta(no)wić (postanawiać) (6), słuchać (3); kapłanowi poczciwość działać, posługować (usługować) (2), ukazać (okazać) się (21); kapłanem ustawić (postanowić) (3); kapłan niedbały, nienaganiony, porządny, prawdziwy, przestępny, stawiony, stary, święty, ubogi (2), wdzięczny (2), wierny (3), wybrany, zacny (2), zły; prawo kapłanow, zgromadzenie.

Zwroty: »kapłany pomazywac; pomazanie kapłanow; pomazany (był) kapłan« = sacerdos unctus PolAnt; sacerdos christus Vulg [szyk zrnienny] (1; 1; 4): A yeſt yáko oley z Bálſámem zmyeſſány/ Ktorym był Aaron kápłan pomázány LubPs dd3; Leop 2.Mach 1/10; BibRadz Lev 4/3, 5; BielKron 33v marg; iáko to w ſtárym Zakonie Krole y Kapłany z roſkazániá Bożego pomázywano KarnNap C.

»kapłany święcić; święcenie (a. poświęcanie). kapłanow« (1; 3): Offiárował y drugiego báráná/ ku poświęcániu kapłanow [in consecratione sacerdotum]/ y włożyli mu ná głowę Aaron y ſynowie iego/ ręce ſwoie. Leop Lev 8/22; BielKron 36, 37v marg, L1113.

Wyrażenia: »kapła (wedle, z) (domu, a. narodu, a. obrzędu, a. porządku, a. rodzaju, a. urzędu) Aarona (a. Aaronowego)« [szyk 7 : 1] (8): KrowObr 181; BielKron 96v; Abowiem tákowe krwáwe ofiáry ofiárowáli kápłani z obrzędu Aaronowego. WujJud 150; Bo iáko w ſtárym zakonie/ ieden był nawyżſzy kápłan/ á drudzy kápłani z tegoż domu Aaroná/ niżſzy byli SkarKaz 607b, 155b [2 r.], Ooooc; SkarKazSej 685b.

»kapłan boży« (6): Zátym ći ktorzy ſtali w koło/ rzekli/ Złorzecżyſz nawyżſzemu Kapłanowi Bożemu [sacerdotem Dei]? BibRadz Act 23/4; SkarŻyw 284, 483; A zaż kto zgánić może/ poſtępek on Fineſá Kápłaná Bożego? CzechEp 47; PowodPr 43; SkarKazSej 685b.

»celniejszy kapłan« = arcykapłan (1): Więc rzekł Piłat do celnieyſzych kápłanow/ y ludu poſpolitego LatHar 722.

»kapłan izraelski, ludu izraelskiego« (1 : 1): KrowObr A3; KTorym kſztałtem Kápłani ludu Izráelskiego [...] Ná obchod świąt vrocżyſtych ná trąbách trąbili BibRadzBaz ktv.

»kapłani (ktorzy są) w Jeruzalem, jerozolimscy« = sacerdotes qui sunt in Ierusalem Vulg (8 : 1): Leop 1.Esdr 6/9; BibRadz 3.Esdr 6/30; Odpiſáli záſię kápłanom Ierozolimſkim fáłſzywi prorocy z Bábilonu/ rádząc áby był wſádzon Ieremiaſz BielKron 95, [84²]; SkarJedn 15, 165, 208 [2 r.]; ReszPrz 47.

»kapłan kościoła [jakiego]« [szyk 1 : 1] (2): Tamże Abedechaluam y Anániaſz Kapłáni kośćiołá iego/ iuſz ſtárzy/ będąc znim záráz poimani/ zábici ſą. SkarŻyw 305; PowodPr 21.

»kapłan z (narodu a. pokolenia) Lewi(tow); kapłani synowie Lewi« [szyk 6 : 2] (7; 1): wypiſſe ſobié w kxięgi/ to wtore opiſánie Práwá Boże^go/ wźiąwſſy Exemplarz od kápłanow z pokolenia Lewi [sacerdotibus Leviticae tribus] Leop Deut 17/18; Tedy Moiżeſz ſpiſał then zakon/ á oddał Kápłanom ſynom Lewi [sacerdotibus filiis Levi] BibRadz Deut 31/9 [przekład tego samego tekstu BiałKat]; BielKron 19, 45v, 96v; BiałKat 33v; SkarJedn 54; WujNT 195.

»kapłan u Mojżesza, Mojżeszowy« (2 : 1):w nowym zakonie tákie iego kápłáńſtwo trwa/ od Aaroná y Moyzeſzowych kápłanow przenieśione SkarKaz 156b; A ieſliż tenże Chryſtus twoim obyczáiem w ſtárym zakonie przez ony kápłany v Moyzeſzá w figurze gdy ſię ieſzcze nie národźił/ ofiárowány był SkarKaz 156b, 156a.

»(na(j))przedniejszy kapłan« [w tym: dodatkowo z imieniem (1)] = arcykapłan; pontifex, sacerdos primus, princeps sacerdotum PolAnt [szyk 9 : 1] (10): Wziął też Hethman Sáráiaſzá naprzednieyſzego kápłaná/ y Zofoniaſzá wtorego po nim/ y trzy ſtroże weśćia. BibRadz Ier 52/24, 2.Reg 8/17, 2.Par 24/11, Matth 21/62, 28/11, Ioann 18/35; Przednieyſzy tedy kápłani/ y wſzytká rádá/ ſzukáli fáłſzywego świádectwá ná Páná Iezuſá LatHar 694, 709, 720; WujNT 493.

»na(j)wyższy kapłan« [w tym: dodatkowo z imieniem (21)] arcykapłan; sacerdos magnus a. summus Vulg, PolAnt; pontifex, princeps sacerdotum PolAnt [szyk 69 : 20] (89): PatKaz II 60; Moizeſz nawyſſſſym kápłanem był v żydow/ od ſámego bogá ſtáwyony KromRozm III M2v, M3; KrowObr A3, 120v, 213v; Leop Is 36/3, 1.Mach 13/36, 42, Mar 14/10, 43, 47; Y Ionáthán zátrzymał narod ſwoy/ nád kthorym był nawyżſżym kápłanem BibRadz 1.Mach 14/30, I 48c żp, Ex 38/30, 4.Reg 22/4, 8, 1.Par 23 arg (33); BielKron 110v; OrzQuin X3; y iáko go wydáli nawyſzſzy kápłani y kſiążętá náſze ná ſkazánie śmierći/ y iáko go vkrzyżowáli. [bibl. Luc 24/20] RejPos 111 [przekład tego samego tekstu MilkHist ], 218; KuczbKat 25; SkarJedn 61, 160, 165, 208 [3 r.], 288, 293; SkarŻyw 81, 489, 490 żp, 491 [2 r.]; MWilkHist 14; Tedy zgromadźili ſię Arcykápłani/ y ſtárſzy nád ludem/ do dworu nawyżſzego kápłaná/ ktorego zwano Káiphaſz LatHar 689, 325, 694, 696 [2 r.], 697 [2 r.], 704 (15); ktore Láćińſki tłumácz czáſem kśiążęty kápłáńſkimi/ czáſem biſkupámi/ á czáſem nawyżſzymi kápłany zowie. WujNT 8, 195, 354 [2 r.], 428 [2 r.], 784; SkarKaz 40a, 315a, 607b.

»kapłan pański« = sacerdos Domini Vulg, PolAnt (5): Leop 2.Par 26/17; Izażeśćie nie wyrzućili ſynow Aaronowych Kápłanow Páńſkich y Lewitow BibRadz 2.Par 13/9, 1.Reg 22/17 [2 r.], 3.Reg 2/27.

»kapłan pi(e)rwszy« [w tym: dodatkowo z imieniem (1)] = arcykapłan [szyk 1 : 1] (2): Poimał y wźiął też Hetman Sáráię kápłaná pierwſſego [sacerdotem primum]/ y Soffoniaſſá kápłaná wtorego/ y trzech wrotnych. Leop 4.Reg 25/18; BielKron 62.

»przełożony kapłan« = arcykapłan [szyk 4 : 1] (5): RejPs 199v; KromRozm II ſv; BielKron 74; Ták iáko y tu ſłyſzymy o tym przełożonym á zacnym kápłanie zakonu żydowſkiego RejPos 256, 251.

»kapłan starego (a. żydowskiego, a. Mojżeszowego) zakonu (a. testamentu), w starym zakonie, z starego zakonu« [szyk 24 : 1] (21 : 3 : 1): KromRozm III L2v; GliczKsiąż O7; KrowObr 225v [2 r.], 226, Ss3; BielKron 74 marg; Poder byłá to v kápłanow ſtáre^go zakonu ſzátá s płothná białego lniánego ſpráwiona RejAp 14v, 183v; Iáko ſie to y tu w tym vbogim kápłanie á kſiążęciu zakonu żydowſkiego okazáło RejPos 256, 210, 211v, 214v [2 r.], 215, 256; RejZwierc 125; SkarŻyw 284; WerGośc 259; Haeretycy chcąc ohydzić ludziom kapłany nowego teſtámentu/ rownáią ie z kápłany ſtárego WujNT 183; więtſza ieſt nád moc y władzą krolow tego świáta/ y nád moc kápłanow zakonu Moyzeſzowego WujNT 387, przedm 32, s. 34, 766, 784.

»starszy kapłan« (4): Y posłał Eliákimá ochmiſtrzá y Sobnę Kánclerzá/ y ſtárſze kápłany [seniores sacerdotum] oblecżone w wory/ do Ezáiaſzá Proroká ſyná Amoſowego. BibRadz Is 37/2; BielKron 95 [2 r.]; WujJudConf 39v.

»kapłani synowie Aaronowi, z synow Aarona; Aaron i synowie jego kapłani itp.« = sacerdotes filii Aharon PolAnt (7 : 2; 4): KromRozm I N4v; Ale yáſnyey to mąmy z ſtárego zakonu/ gdźye bog roſkazał Moizeſſowi/ áby ták mowił Aaronowi y Synom yego kápłanom KromRozm III K6v; A kápłany z ſynow Aaronowych [sacerdotesque ... de filiis Aaron] ſlużą Pánu Leop 2.Par 13/10; A Kápłani Synowie Aaronowi kreẃ iey wyleią wkoło ná wierzchu ołtarzá. BibRadz Lev 3/2; táki ma być przywiedźion przed kápłaná Aaroná/ ábo przed ktorego inego kápłaná z ſynow iego [ad Aharon sacerdotem vel ad unum e filiis eius sacerdotibus]. BibRadz Lev 13/2, 1.Par 23 arg, 2.Par 13/9, 10; BielKron 36; SkarŻyw 492; WerGośc 258; SkarKazSej 678a, 685b.

»kapłan święty« [szyk 2 : 1] (3): OpecŻyw 13; Oto ſiodme czudo iż pan bog głoſem twym ſprawia Ielenie, to ieſt biskupy y kapłany ſwięte WróbŻołt I7v; LubPs Y3.

»uczony kapłan« (1): Bo nie będzie vcżonych kapłanow ktorzyby ſlowo boże kazali. WróbŻołt S6.

»kapłan wielki« [w tym: dodatkowo z imieniem (5)] = arcykapłan; sacerdos magnus Vulg, PolAnt (6): SYmon Oniáſſow ſyn/ kápłan wielki/ ktory zá ſwego żywotá podpárł domu/ á zá dni ſwych potwierdził kośćiołá. Leop Eccli 50/1, BBB3; BibRadz 2.Esdr 13/28, 1.Mach 14/20; á porucżył tego doględáć kápłanowi wielkiemu Helchiáſowi z inymi BielKron 90v; KuczbKat 310.

»kapłan zakonny« (1): Heli Kápłan Zakonny/ gdy Bogá obráźił złym wychowániem ſynow ſwoich [...] to karánie odnioſł PowodPr 12.

»kapłan zwier(z)chni« = arcykapłan [szyk 1 : 1] (2): Pan Bog Bożnicę ſtárego Zakonu ták vcżćił y ſporządźił/ iż w niey zoſtáwił zwierzchniego Kápłaná PowodPr 28, 60.

»kapłan żydowski« [szyk 11 : 2] (13): OpecŻyw 5, 6; KromRozm III Lv; BielKron 62, 89, 138v, 141v, 143, 147v; WujJud 237v; LatHar 214; imię kápłaná nie má być v Chrześćijánow w mnieyſzey wadze prze to/ iż kápłani Zydowſcy zli á niezbożni byli. WujNT 243, 97.

Szeregi: »arcykapłan to jest nawyższy kapłan« (2): Ieden tylko był v Zydow ktory właśnie był Arcykápłanem/ to ieſt/ nawyżſzym kápłanem. WujNT 354, 354.

»biskup(i) i (abo) kapłani; biskup z kápłany« [szyk 6 : 2] (7; 1): PatKaz II 44v; WróbŻołt I7v; OpecŻyw 121v; HistAl C3; A gdy nań poyżrzał Azáriaſz Biſkup/ y wſſyſtcy ini kápłani [pontifex et omnes reliqui sacerdotes]/ obacżyli thrąd ná cżele iego Leop 2.Par 26/20; BielKron 88, 143; RejPos 350v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»kapłani i doktorowie« (1): A ſtali nawyżſzy kápłani/ y zakonni Doktorowie/ bez przeſtánku go winuiąc. LatHar 722. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»przedniejszy kapłani i faryzeuszowie« (1): Nazáiutrz ktory ieſt dźień po dniu przygotowánia/ zebráli ſię przednieyſzy Kápłani y Fáryzeuſzowie [principes sacerdotum et pharisaei] do Piłatá. BibRadz Matth 27/62.

»kapłan i kaznodzieja« (1): A ſtał Eſdrás Kápłan y kaznodzieiá zakonu [sacerdos et lector legis] Bożego ná drzewiánym ſtolcu/ ktory było vcżyniono. Leop 3.Esdr 9/42.

»(tak) krol i (jako też) kapłan« (5): OrzQuin X3v; Wdzięcżnać też ono byłá ordinária Páńſka/ gdy nád ludem Izráelſkim poſtánawiał krole y kápłany RejAp 106, 106; KarnNap C; PowodPr 10. [Ponadto w połączeniach szeregowych 9 r., w przeciwstawieniach 6 r.].

»kapłan i (a) książę« = sacerdos et princeps Vulg [szyk 5 : 5] (10): BielŻyw 156; A zá dni Ioácimá ći byli Kápłani/ y Kxiążęthá fámiliey Leop 2.Esdr 12/12, Num 32/2, 2.Esdr 12/22; BibRadz II 14c marg; BielKron 111; RejPos 111, 251, 256; MWilkHist 14. [Ponadto w połączeniach szeregowych 10 r., w przeciwstawieniu 1 r.].

»kapłani abo księża« (1): Ci Doktorowie bylić kápłani ábo kśięża Zydowſcy/ w zakonie Moyzeſzowym dobrze biegli y vczeni WujNT 97.

»(ani) kapłan, (i, ani) lewit(a); kapłan z lewity« = sacerdos (et) Levita Vulg, PolAnt [szyk 37 : 4] (40; 1): KApłani y Lewithowie y wſſyſtcy ktorzy ſtego Pokolenia ſą/ niebędą mieli cżąſtki y dziedzictwá z inym ludem Iſráelſkim Leop Deut 18/1, *B4v, Deut 18 arg, 2.Reg 15/24, 2.Par 31/17, 19 (13); BibRadz Deut 18/1, 1.Par 23/2, 2.Par 13/9, 10, 19/8 (13); BielKron 45, 82v; RejPos 11v, 210 [3 r.], 211v [2 r.], 213v, 309v; SkarŻyw 284; A toc ieſt świádectwo Ianowe/ gdy poſłáli Zydowie z Ieruzálem kápłany y Lewity do niego/ áby go zopytáli; Ktoś ty ieſt? WujNT Ioann 1/19 [przekład tego samego tekstu RejPos 11v], s. 237; SkarKazSej 685b. [Ponadto w połączeniach szeregowych 8 r., w przeciwstawieniach 2 r.].

»namiestnik i kapłan« (1): A iáko Melchiſedech ná vrzędzie twoim Kápłáńſkim niepotrzebował żadnego namieſthniká/ y inſzego Kápłaná KrowObr 181.

»kapłani i pisarze zakonni« (1): W cżym oni Kápłani y Piſárze Zakonni grzeſzyli/ ktorzj Szcżepaná S. ſądźili. KuczbKat 340.

»kapłan i (a, takież) prorok« = sacerdos et propheta Vulg [szyk 11 : 5] (16): Leop Is 28/7, Ier 4/9, 23/11, 29/1; BibRadz Ier 26 arg [2 r.]; BielKron 66v, 67v, 94v, 95v, 96v, 110v, 117v; RejPosRozpr cv; iako po Moyżeſzu wzbudził Ezdraſzá/ ktory odnowił zakon: y po nim zaś Proroki y Kápłany/ y ine ludzie wielkie SkarŻyw 463; LatHar 325. [Ponadto w połączeniach szeregowych 3 r.].

»kapłan i przełożony« (1): Dawa znáć o ſproſnym okrućieńſtwie kthore ſię miedzy ludem onym okázowáło/ á zwłaſzcżá miedzy kápłany y przełożonemi. BibRadz II 39c marg. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.].

»kapłani i rada« = sacerdotes et concilium Vulg (4): Leop Act 22/30; A przednieyſzy kápłani/ y wſzyſtká rádá/ ſzukáli przećiwko P. Iezuſowi świádectwá LatHar 709, 694; WujNT 489.

»kapłan i sędzia (a. sędziak)« [szyk 1 : 1] (2): Niechayżec ſię theż zeydą ze wſzytkich mieyſc Káplani y ſędźiowie [presbyteri ei iudices Vulg] ná dźień náznáczony BibRadz 3.Esdr 9/13; SkarKazSej 689a.

»kapłan, (i, a) sługa (a. służebnik) (boży, a. kościelny, a. pański)« [szyk 4 : 2] (6): áby niebył ſniego ſyn/ ktoryby krolował ná ſtolcu ie^go: y Lewitowie y kápłani ſlużebnicy [socerdotes ministri] moi. Leop Ier 33/21; RejAp 131; SkarŻyw 103, 112; LatHar 107; PowodPr 26. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kapłani i starszy (a. starcowie)« = sacerdotes et senes, sacerdotes et seniores Vulg [szyk 7 : 3] (10): Leop Thren 1/19; przytym ſtárſzym y kápłanom/ tákże y inemu ludowi Zydowſkiemu/ bráćiey náſzey zdrowia życzymy. BibRadz 1.Mach 14/20; BielKron 89v; żeby wſzyſcy iáko pierwey ználi kápłany ſwoie y ſtárſze duchowne SkarJedn 208; SkarŻyw 483; LatHar 696 [2 r.], 697, 721; PowodPr 86. [Ponadto w połączeniach szeregowych 5 r.].

»kapłan i uczony w zakonie« (1): wſzytko oczkolwiek będźie żądał Ezdraſz Kápłan y vczony w zakonie [sacerdos scriba legis] Bogá niebieſkiego/ áby wnet było. BibRadz 1.Esdr 7/21. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»kapłan abo zakonnik« (1): W ſtárym Zakonie poſłał Pan Bog do niektorych Kápłanow ábo włáſniey Zakonnikow/ ná imię Rechábitow/ Proroká ſwego Ieremiaſzá PowodPr 43.

Przen: Potomek Dawida (1): Cżytamy w ſtárey hiſtoriey że ſyny Dawidowe zwano kápłany RejPosRozpr c3.

α. W politeistycznych odszczepieństwach od judaizmu (20): Izażeśćie nie wyrzućili ſynow Aaronowych Kápłanow Páńſkich y Lewitow/ á poczyniliſćie ſobie kápłany iáko ini narodowie źiemſcy BibRadz 2.Par 13/9 [przekład tego samego tekstu SkarKazSej], Iudic 18/27, 30, 4.Reg 10/11, 2.Par 13/9; Pobił y drugie w Iezráelu Achábowy przyiaciele/ pány y kápłany BielKron 86v, 88; ſkądże oni Hieroboámitſkie kápłany/ zá fałſzywe y zdrádliwe proroki/ práwowierny ználi SkarJedn 48; ReszPrz 46; SkarKazSej 685b.

W połączeniu z imieniem [zawsze: imię + kapłan] (3): Thedy poſlał Amázyás Kápłan Bethel do Ieroboámá Krolá Iſráelſkiego/ mowiąc Leop Am 7/10; BibRadz Am 7 arg, 10.

Wyrażenia: »fałeszny (a. fałszywy) kapłan« (3): BibRadz Ez 22 arg; RejPos 226; Y nácżynił im innych fałſzywych kápłanow/ y innych Bogow ile chćiał. SkarJedn 208.

»kapłan wysokich« (1): ktho iedno chćiał nápełniał rekę [!] iego/ y ſtáwáł -ſie kápłanem wyſokich [sacerdos excelsorum]. Leop 3.Reg 13/33.

Szeregi: »kapłani i bogowie« [szyk 1 : 1] (2): Bogi ktorem ia poczynił ſobie pobráliſćie mi gwałtem y Kápłaná [deos ... et sacerdotem] BibRadz Iud 18/24; SkarJedn 208.

»nauczyciel, kapłan« (1): Támże ten ſwięty Prorok wypiſuie ſpoſob y kſtałty onych fáłeſznych náucżycielow/ onych kápłanow RejPos 226.

»prorocy i (takież) kapłani« (4): Vkázuie grzechy prorokow y kápłanow BibRadz Thren 4 arg, Ez 22 arg; BielKron 84, 86v.

»słudzy i kapłani« (1): A przetoż teraz zbierzćie do mnie wſzytki proroki Báálowe wſzytki ſługi y kápłany iego [omnes servos eius et ornnes sacerdotes eius] áż do iednego BibRadz 4.Reg 10/19.

β. Melchizedech (32): Melchiſedech co zá kápłan był y iaka ofiára iego. SkarŻyw 284 marg, 284; Iż błogoſłáwił Abráhámowi/ nie dla tego był kápłanem. SkarKaz 156a, 156a [3 r.], b.

W połączeniu z imieniem [imię + kapłan (7), kapłan + imię (2)] (9): LubPs Z3; BiałKat 126v, 343v, 353v; Zá ktore kápłan Melchiſedech dziękuiąc/ ofiárował P. B. chleb y wino SkarŻyw 284. Cf »wedle porządku Melchisedecha«.

Wyrażenia: »kapłan Boga nawyższego (a. żywego)« = sacerdos Dei summi Vulg (6): A iż był kápłanem Bogá nawiżſzego [sacerdos Deo altissimo]. BibRadz Gen 14/18, I 8a marg; ták iż y on Melchiſedech kápłan Bogá żywego záchodził mu ná drogi wielką mu pocżćiwość cżyniąc RejZwierc 124v; WujNT Hebr 7/1; SkarKaz 156a [2 r.].

»na(j)wyższy kapłan« [w tym: dodatkowo z imieniem (6)] [szyk 5 : 4] (9): KrowObr 179v, 180v, 181 marg, Ss4; Wyſzedł też przećiw iemu Melchiſedek/ to ieſt/ kápłan nawyzſzy/ y krol Salem BielKron 11v, 6v, 36; LatHar 75, 128.

»wedle (a. według) porządku (a. rządu, a. sposobu, a. sprawy) Melchisedech(a) kapłana« (4): iż to wſzytko ściągáło ſie ná przyście Meſyáſzá [...] według ſpoſobu naywyzſzego kápłaná Melchiſedech. BielKron 36; BiałKat 343v, 353v; ták iáko o nim piſmá ſwiádcżą/ práwie wedle ſpráwy á rządu Melchiſedech onego naypirwſzego krolá y kápłaná. RejPos 137v.

»kapłan wiecżny, na wieki« [szyk 2 : 2] (2 : 2): ż iáko Melchiſedek według vrzędu ſwego/ był y Krolem y Kápłanem nawyſſſzym y wietznym KrowObr 180v, 180v, 181; ále przypodobány Synowi Bożemu/ trwa kápłanem ná wieki [sacerdos in perpetuum]. WujNT Hebr 7/3.

Szereg: »krol, (i) kapłån« [szyk 8 : 3] (11): Abowiem Iako Melchiſedech ktori był y krol y kapłan ofiarował panu bogu chleb y wino WróbŻołt 118; KrowObr 179v, 180v [2 r.]; BibRadz I 8a marg; ſtąd go drudzy zową Melchiſedek/ to ieſt/ naywyzſzy Kapłan y Krol BielKron 6v, 11v, 146; RejPos 137v; BiałKat 126; WujNT 760.

B. W innych kultach religijnych (109): Więc ſie mu Kápłan przygodził/ Ktory był drogi pobłądził. BierEz A3, A3 [3 r.], A3v; Bog ich naznamienitſzy ogien [...]. Gdzież był kapłan vſtawicnie drew przykładaiąci. MiechGlab [89]; áby námawyano kápłany/ ktorzyby Alexándrá przywitáli ſynem Iowiſſowem GliczKsiąż B6; Y rozgniewawſſy ſie Krol/ przyzwał kápłanow iego [Bela] Leop Dan 14/21, 2.Mach 1/15; Kápłani ich [Turków] máłą rozność máią od chłopow proſtych BielKron 260; Ma żon Krol Kálekucki trzy ſtá/ ktore kápłanom dawa ku wolney krotofili BielKron 459, 9 [2 r.], 9v [2 r.], 28, 54, 63 (22); Téżći Tureckié/ to ieſt/ Kácérſkié Páńſtwo/ ma Królá/ ále nie od BOgá przez Kápłaná OrzQuin 12; w wiernym zebrániu Páńſkim możemy thym przybytkiem rozumieć ony kápłany ſtárych zwycżáiow Rzymſkich RejAp 90; Vbráli ſwoie Kápłany w ſzáty poświęcone BielSpr 44v, 44v, 68; BudBib Bar 5/27, 29, 46, 54; Zezwi wſzytkich ſwoich kápłanow/ á roſkaſz im áby to oko zlecżyli/ á moc Bogow ſwoich pokazáli SkarŻyw 179; Kápłany pogáńſkim obyczáiem w nim vſtáwił StryjKron 400, 400 [3 r.]; PaxLiz Ev, E3v; rádźili ſię bogow ſwoich przez kápłany ſwoie. SkarKazSej 657a.

kapłan czyj [z imieniem bóstwa; w tym: G sb (2), G sb lat (1), sb indecl w funkcji G (2), ai poss (12); dodatkowo z imieniem kapłana (5)] (17): Leop 1.Reg 5/5, 4.Reg 11/18, Dan 14/9, 11, 2.Mach 1/13, 15; BibRadz 2.Par 23/17; Y zali Poetowie niewyſławiáią bogáctwá Chryzego/ Kápłaná Apolinowego? OrzRozm Hv; BielKron 57v, 84v, 151; Megabizus sive Megalobysus, Pop/ álbo kápłan Boginiey Diany y Epheſiany Mącz 213c, 319b, 365c; RejZwierc 202; SkarŻyw 566; WujNT Act 14/12.

W połączeniu z nazwą miejscową [w tym: w + L sb (2), u + G sb (1), sb indecl w funkcji G (1), ai (6); dodatkowo z imieniem (2); kapłan + nazwa (9), nazwa + kapłan (1)] (10): MiechGlab **2v; ábys z náſzego skarbu rozdał między kápłany Egipskie [...] tyſiąc funtow złotá. HistAl N2; BibRadz I 158c marg; Do they Arábiey vćiekł był Moizeſz boiąc ſie Fáráoná do kápłaná Mádyán. BielKron 263v; dawáli odpowiedzi przez ſwe Kápłany v Delfu gdźie był Kośćioł Apolinow BielKron 467, 28v, 98v, 103; RejZwierc 84; SkarŻyw 479.

W połączeniu z imieniem [imię + kapłan (5), kapłan + imię (3)] (8): LubPs gg3; Ktorzy im tháką odpowiedź dáli przez Kalkáſá kápłaná BielKron 60, 57v [3 r.], 59, 60, 75.

Wyrażenia: »kapłan bałwański (a. bałwochwalski)« [szyk 5 : 1] (6): BielŻyw 87; Po thym vpominániu nie náwroćił ſie Ieroboám od drogi ſwoiey nágorſſey/ ále owſſem przeko nácżynił kapłanow báłwáńſkich [sacerdotes excelsorum] z nápodleyſſego ludu Leop 3.Reg 13/33; Syrofánes Hetman Egipſki napirwey báłwochwálſkie kápłany vſtáwił bez żon. BielKron 9, 53v; SkarŻyw 531, 566.

»kapłan czartowski, czarta« (1 : 1): Krol im też był powinien przodkiem chwałę boſzkow rozmnażáć/ żywnoſcią opátrzyć ſługi ich/ ták mniſzki iáko kapłany cżártowſkie BielKron 99v, 144v.

»fałeczny (a. fałeszny, a. fałszywy) kapłan« (3): BielKron 111v; RejZwierc 202; Co ieſliby też tá ſpráwá y poświącánie falſzywe było/ iáko Turcżynow y Sámárytáńcżykow fałſzywi kápłani/ byłáby falſzywa y niepobożna chwałá. ReszPrz 47.

»najwyższy kapłan« (1): Pruſzacy z poduſzcżenia naiwyżfzego ich kápłaná/ ktorego Krywe zwali: żáłowáli iſz S. Woyćiechá zdrowo puśćili SkarŻyw 358.

»kapłan pogański« [szyk 4 : 2] (6): A pogańſzcżi kapłani przy ocżyſcieniu albo wywodzeniu białych głow: miewali to ziele przy ſobie. FalZioł I 153b; BielKron 28; SkarŻyw 20, 70; WerGośc 259; GórnRozm N3.

»wieszczy kapłan« (1): krol k niemu chući dobrey nie miał/ y był iego vmyſł zbáwić go gárdłá s przywodu iego wieſzcżych kápłanow. BielKron 28.

Szeregi: »krol a kapłan« (1): Tiara, Nięyáki [!] zawoy álbo czapká Perskich białych głow/ potym tilko od królów á kápłanów noſzona Mącz 455c.

»(tak) mniszki a (i, jako) kapłani« (4): BielKron 99v, 102v, 104v; gdyż tho v nich [Rzymian] ty święte rzecży s Kośćiołá nigdy niewychadzáły z Mniſzkámi y s Kápłany. BielSpr 44v.

»kapłan i wieszczek« (1): Siádáli nád tą iáſkinią/ dziewki/ kápłani/ y Pitiuſowi wieſzcżkowie/ cżártem zmamieni BielKron 274.

a. Kapłanka (3): HistAl D4v; Tákże też oni dwá brácia Kleobis á Byton/ ktorych mátká wedle onego ſthárego zwycżáiu pogáńſkiego byłá kápłanem RejZwierc 169.

W połączeniu z imieniem (1): ale mu powiedziała panna/ ktora była kapłanem w tym koſciele imieniem Zochora iż nie była godzina odpowiedzi boskiey HistAl D2v.

2. Nazwa figury szachowej zwanej także popem, obecnie goniec, laufer (z elementami antropomorfizacji) (2): Kápłan z Rycerzem/ á obádwá biali/ Iedno przez ieden plác od ſiebie ſtali. KochSz B2v; Rochowie ſrodzy z wież ná woyſko biyą/ Kápłani z łukow bez przeſtánku ſzyią. KochSz B3.

Synonimy: 1.A. duchownik, duchowny, ofiarnik, ofiarownik, prezbiter; a. kleryk, ksiądz, mszarz, ofiarca, pop; B. ofiarnik, ofiarownik; 2. pop.

Cf ARCYKAPŁAN, KAPŁANIEC, [KAPŁANNIK]