[zaloguj się]
[pdf]

PRZECHWALAĆ SIĘ (60) vb impf

się (38), sie (22).

e oraz drugie a jasne; w inf -chwå- (8), -chwa- (6); -chwå- WujNT (2), PowodPr; -chwa- Leop, BibRadz (3); -chwå- : -chwa- CzechRozm (3:1), NiemObr (2:1); w pozostałych formach -chwå- (36), -chwa- (5); -chwå- : -chwa- BibRadz (1:4), NiemObr (5:1).

Fleksja
inf przechwålać się
indicativus
praes
sg pl
1 przechwålåm się przechwålåmy się
2 przechwålåsz się
3 przechwålå się przechwålają się
praet
sg pl
1 m przechwålåłem się, -m się przechwålåł m pers
3 m m pers przechwålali się
fut
sg
1 m będę się przechwålåł, przechwålać się będę, będę się przechwålåł
imperativus
sg pl
2 przechwålåjcie się
3 niech, niechåjże się przechwålå
conditionalis
sg pl
1 m bym się przechwålåł m pers bychmy się przechwålali, bysmy się przechwålali

inf przechwålać się (14). ◊ praes 1 sg przechwålåm się (1). ◊ 2 sg przechwålåsz się (1). ◊ 3 sg przechwålå się (9). ◊ 1 pl przechwålåmy się (1). ◊ 3 pl przechwålają się (9). ◊ praet 1 sg m przechwålåłem się, -m się przechwålåł (2). ◊ 3 pl m pers przechwålali się (2). ◊ fut 1 sg m będę się przechwålåł (6), przechwålać się będę (3); będę się przechwålåł BibRadz (4); będę się przechwålåł : przechwalać się będę WujNT (2:3). ◊ imp 3 sg niech, niechåjże się przechwålå (3). ◊ 2 pl przechwålåjcie się (1). ◊ con 1 sg m bym się przechwålåł (1). ◊ 1 pl m pers bychmy się przechwålali (1) WujJud, bysmy się przechwålali (1) CzechRozm. ◊ part praes act przechwålając się (5).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII w. s.v. przechwalić.

Pysznić się, chełpić się; uważać za przedmiot chluby; gloriari Vulg, PolAnt, Modrz; iactare Vulg (60): Brwi wzgorę zklecżone na wzraz łuku, cżłowieka pyſznego vkazuią. ſmiałego, groznego/ ktory ſie rad przechwala prożney cżci żądaiąc GlabGad N4v; Ieſzcże ſię prżechwalali ći ktorży tobą wżgardżali miły panie WróbŻołt 73/5, 31/25; Leop Prov 28/25; Ieſli ſię potrzebá przechwáláć/ będę ſię przechwalał z tego co ná moię krewkość należy. BibRadz 2.Cor 11/30, 12/1, 6, 11; WujNT 2.Cor 10/17, 11/16, 18, 30, s. 646 marg, 2.Cor 12/6; [PRoſno ſie Czarcie przechfalaż A ſpyſmem namie wyieżdzaż RozmSzat Gv; krwáwyſz to á żáłoſny Kielich waſz okrutni mordercy/ á przedśię ſię ieſzcże przechwalaćie/ y tákie káty á zboyce zálecáćie ŁaszczOkulary G4; gdy choć ſię tam nie dobrze był popiſał [...] á przedśię przechwalał ſię CiceroBBud 6].

przechwalać się u kogo (2): Znam bowiem ochotne ſerce wáſze: ktorym ſię przechwalam z was v Mácedończykow. WujNT 2.Cor 9/2, 2.Cor 7/14.

przechwalać się wedle czego [= z czego] (1): co mowię/ nie mowięć wedle Páná. ále iáko w głupſtwie/ w tey pewnośći przechwalánia. Gdyż wiele ſię ich przechwala wedle ćiáłá: y ia ſię przechwaláć będę. WujNT 2.Cor 11/18.

przechwalać się z kogo, z czego (33): OpecŻyw 114v; WróbŻołt K6; dziſieyſzi roſwoiczy to na oko widzym/ yz nieiedne zony od męzow odlączaią ale tez ſamy ſniemy krom zadnego wſtidu mieſkaią/ y ieſcze ſię ſtego przechwalaią y zaczeſc [!] ſobie poczitaią SeklKat K3; Zydowie nie máią ſie przechwálác ż obrzezánia Abráhámowi dánego/ y z inſſych zakonu ſtarego vcżynkow. Leop Rom 4 arg, Ier 9/24, 15/17; BibRadz 2.Cor 11/30, 12/5, 9; WujJud 114v; RejPosWstaw [412]; BudBib b2; CzechRozm 72v, 214, 226 [2 r.], 250; (bo ták mowią) tedy ći ſowito grzeſzą/ gdy ſię z wyſtępku przechwaláią ModrzBaz 61; tedy to żadną miárą/ wedle właſney mowy piſmá ś. y według pogáńſkiey Logiki/ z ktorey ſie X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ przechwala/ być inácżey nie może/ iedno iákom rzekł. CzechEp 198, 36; NiemObr 19, 135, 165; WerGośc 210; WujNT 2.Cor 7/14, 9/2, 11/30, 12/5, 2.Thess 1/4; [Apoſtoł Páweł do Korinthian piſsząc/ á nieiáko ſie z vmieiętnośći ięzykow przechwaláiąc/ przedſię nie przypiſuie ſobie wſzech ięzykow vmieiętnośći. BudArt a4v]. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym, Zwroty.

przechwalać się czym (6): NiemObr 95; iedno iż piſmá nie rozumieią (choćiaż ſie im hárdzie przechwaláią) y niewiedzą wykłádu piſmá prawdziwego. WujNT 171, przedm 17, 2.Cor 9/2; PowodPr 34; [Niemáſz Pelágiánow ſtárych/ ktorzy koniecżnie ſwym velle, esse, posse, to ieſt śiłámi/ ktore y w woli y w ſkutku dobre/ ſię przechwáláiąc/ ná Bogu niebo wyfukáć chćieli. ArtTanat Gv]. Cf Ze zdaniem dopełnieniowym.

przechwalać się w kim, w czym (6): Paweł Apoſtoł/ z krzyżow ſie też przechwala/ wiecey niżli [...] z iákiey vmieiętnośći y rodzáiu: choćiażby ſie y tu miał był w cżym nád inſze mnogie Izráelcżyki przechwaláć. CzechRozm 226; Vchoway mię tego Boże/ żebym ſie ia w cżym inſzym przechwaláć miał nád ſam krzyż Iezu Chriſtuſow CzechRozm 250; Vchoway mię Boże/ abych ſię w cżym inſzym przechwaláć miał/ okrom w Chriſtuśie pánu vkrzyżowánym. NiemObr 67; Lecz kto ſię przechwala/ niech ſię w Pánu przechwala WujNT 2.Cor 10/17, 2.Cor 7/14, 12/9.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: stąd (1), z tego (1), tym (1); iż, że (5), aby (1), jakoby (1)] (7): A ieſliś wźiął cżemu ſie przechwalaſz/ iákoby wźiąć niemiał? WujJud 114v; iako to każdy z Cegera wyrozumieć może/ ktory acż ſię ztąd przechwala/ że miał do napráwy Nowego teſtamentu nád ine Cáſtigatory kśięgi ſtárſze/ wſzákże [...] BudNT przedm c5v; Niechayże ſię tedy X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ nie przechwala/ áby on iednoſtáyne wyznánie/ powſzechnego kośćiołá podáwáć miał NiemObr 142, 95, 122; ále y owſzem ieſzcże ſię drudzy z tego przechwaláią/ że ſą mężni WerGośc 210; A ći nowi vrwáńcy/ śmieią ſie ſzátáńſką dumą przechwaláć: iż ná świećie niemáſz prawdźiwſzych Kryſtiánow/ tylko oni ſámi. PowodPr 34.

Zwroty: »prozno się [z czego] przechwalać« (1): Boby ſie też prozno kto z niey [wiary] przechwálać miał/ ieſliby iey znácżnie przez vcżynki niepokázował. CzechRozm 214.

»z siebie samego, sam z siebie się przechwalać« = pro se gloriari PolAnt, Vulg (2:1): Z tákowego cżłowieká będę ſię przechwálał/ á z ſiebie ſámego nie będe ſie przechwálał/ wyiąwſzy z krewkośći moich. BibRadz 2.Cor 12/5; [Bóg podaje dobre uczynki do serc i rąk ludzkich] A cżyni to BOg dla tego/ żebyſmy ſie my ſámi w ſobie nie kocháli/ áni ſie też ſámi z ſiebie przechwaláli/ iákobyſmy też co tákowego w ſobie/ cżegobyſmy od Bogá nie wźięli/ mieli/ iáko Apoſtoł nápiſáł. CzechRozm 213; WujNT 2.Cor 12/5.

Szeregi: »chlubić się i przechwalać« (1): Możeli też X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ tym ſię chlubić y przechwáláć/ iż temu doſyć vcżynił/ co obiecował NiemObr 95.

»popisować się abo przechwalać« (1): áby Czytelnicy zwłaſzczá Kátholicy/ zá iedną pracą/ oboy przekład przed oczymá mieli/ á haeretykom/ ktorzy ſię Graeckim textem/ iákoby pewnieyſzym popiſuią ábo przechwaláią/ nic naprzod nie dáli WujNT przedm 17.

»przechwalać się i wielbić« (1): Gdym wołał przez cżały dzień [Ps 31/3] (koment) Cżuſz od łkania abo przechwalaiącz ſie y wielbiącz zdobrich vczinkow moich, grzechow niebacżącz. WróbŻołt K6.

»wynosić się i przechwalać« (1): Tuć Páweł y Cypryan ś. nie przy zaſług náſzych/ ktore z łáſki Bożey ſpołecżnie z nią pracując mieć możemy/ ále vpomina ábychmy ſie z nich nie wynośili/ áni przechwaláli. WujJud 114v.

Synonimy: chełpić się, chlubić się, popisować się, przechlubiać się, pysznić się, wynosić się.

Formacje współrdzenne cf CHWALIĆ SIĘ.

Cf PRZECHWALANIE

DDJ