[zaloguj się]
[pdf]

PYSZNIĆ SIĘ (34) vb impf

pysznić się (32), pyśnić się (2); pyśnić się KuczbKat, StryjKron.

sie (24), się (10).

Fleksja
inf pysznić się
indicativus
praes
sg pl
1 pysznię się
2 pysznisz się
3 pyszni się pysznią się
praet
sg
2 m -ś się pysznił
3 m pysznił się
fut
sg
3 f będzie się pyszniła
imperativus
sg pl
2 pyszni się pysznicie się
conditionalis
sg
3 m by się pyśnił

inf pysznić się (7). ◊ praes 1 sg pysznię się (4). ◊ 2 sg pysznisz się (4). ◊ 3 sg pyszni się (3). ◊ 3 pl pysznią się (4). ◊ praet [2 sg m -ś się pysznił.] ◊ 3 sg m pysznił się (5). ◊ fut 3 sg f będzie się pyszniła (1). ◊ imp 2 sg pyszni się (1). ◊ 2 pl pysznicie się (1). ◊ con 3 sg m by się pyśnił (1). ◊ part praes act pyszniąc się (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) i XVIII w.

Wynosić się nad innych, wywyższać się; przechwalać się; superbire Mącz, Modrz, Calag, Calep, Cn; ampullari, ostentare Mącz; gloriari PolAnt; efferre se, extollere se, inflari, intumescere, sufflari, turgescere Cn (34): KromRozm I Kv; Ostento, Okázowáć/ pyſznić/ bućić ſie. Mącz 445c, 8c, 433d; Ktoby śie pyśnił á niechćiał być poſłuſzen roſkazániu Kápłáná/ [...] tedy zá wyrokiem ſędźiego vmrze cżłowiek táki [Vulg Deut 17/12]. KuczbKat 310; Hárdy gdy ſtráći od rozumu klucże/ Ieſt iáko pęcherz co ſie wiátrem tłucże. Y przecż ſie pyſznyſz báńko málowána/ Ktora ſie ſtłucżeſz y wiátrem záchwiana. RejZwierc 218v, 48v, 218v, 220; WujJud 93; [Litwa z Rusaki] z wielkimi łupámi/ gdy ſię im żaden nieſmiał záſtáwić do kráin ſwoich pyſniąc ſię odćiągnęli. StryjKron 335; Calep 1030b.

pysznić się dla czego (1): Hoffertig ſein wegen ſeiner wolfart. Pyſznić śię dla ſzcżęśćia. Superbire propter successus. Calag 283b.

pysznić się z czego (6): Był w Attenach ieden młodzieniecz Palemon imieniem, barzo roſpoſtny, że ſie z ſwey nieſlachetnoſci pyſznił. BielŻyw 100; WróbŻołt T4v; BielKron 58; Táć ieſt dawność w ktorey mamy trwáć/ nie tá z ktorey ſię dáremnie pyſznią Papiſtowie/ kthorzy nowotnego Bogá ſobie vkowáli/ gdy od właſnych oycow ſwoich odpádli. GrzegRóżn K4; á tedy ſámá twoiá cnotá niedopuśćić pyſznić ſię z twoich y z oycowſkich ſpraw/ ábo też y drugiemi/ ktorziby tobie nierowni byli/ gárdźić. ModrzBaz 57; WujNT 271.

pysznić się czym (5): RejWiz 83v; RejZwierc 53, 218v; ModrzBaz 57v; RAcz ſie nádemną zmiłowáć moy Pánie/ Bo mię przećiwnik depce: [...] Depce mię ſrodze/ pyſzniąc ſie wielośćią Ludźi/ y zbytnią tłumi mie ſrogośćią SzarzRyt A4v.

[pysznić się z czym [= czym (żywotne)]: Wierzę/ że go [konia] poſtrzégſzy Hetman wźiął dla śiebie? Boś ſie ty tám z nim pyſznił Albertus A4.]

pysznić się przed kim (2): BierEz K4v; A pan ſie przed nimi pyſzni iż chroſcielá vgonił RejZwierc 109v.

pysznić się w czym (1): Oto Aſſyrjánie zebráli ſię z wielką mocą chłubiąc ſię w koniech y w iezdnych/ y pyſznią ſię w mocy pieſzych. BudBib Iudith 9/6; [Stąd ma być wſzelki vpomniony/ áby ſie w cudzym nie pyśnił/ á drugim/ ktory mniey cżego ma/ nie gárdził/ ále w pokorze thego vżywał GilPos 25v].

Ze zdaniem dopełnieniowym (3): BierEz K4v; ano ſie ieden pyſznił iż był z wielkiego miaſta rodem BielŻyw 89; RejZwierc 109v.

W przeciwstawieniu: »pysznić się ... styskować sobie« (1): Gdiż bogatim zoſtanieſz nie pyſzni ſie, á gdy zubożeieſz nie ſtyſkuy ſobie. BielŻyw 18.

W porównaniach (2): RejPos 228; Lecz [heretykowie] tákże iáko piány/ wyrzucáią ſwoie zelżywośći: iż iáko nádęte wáły/ im ſię wyżſzey pyſzniąc ſię podnoſzą/ tym więcey zelżeni/ iákoby ſię w lekkie piány roſpuſzczáiąc giną. WujNT 836.

Zwrot: »słowy się pysznić« = chwalić się (1): Rzekłá máć [do kreta]/ śilno śię omylaſz/ Zadnego z tych ſmyſlu niemaſz: Ani widziſz áni ſłyſzyſz/ Iedno śię ták ſłowy pyſzniſz. BierEz L4v.
Szeregi: »chwalić się a pysznić« (1): zábił tám Deiphebuſá Pálámedes/ á gdy ſie s tego chwalił á pyſznił/ przeſtrzelił mu gárdło Paris BielKron 58.

»pysznić się, (a) nadymać« [szyk 1:1] (2): A przecżże ſie też ty pyſzniſz á nádymaſz márna mucho [tj. hardy człowieku]/ iáko myſz ná wyſokiey gorze ſiedząca/ ktora áni obacży gdy ią Kaniá ábo Sowá porwie. RejPos 228; Calep 65a.

»pysznić się i wynosić nad inne« (1): Acz dobre vczynki ſą Pánu Bogu wdzięczne: ále pyſznić ſię z nich/ y wynośić nád inne/ ieſt rzecz zła y Bogu przećiwna. WujNT 271.

Przen (1): Przeczże ſię thedy pyſzni źiemiá y proch? gdyż cżłowiek vmárły robakom/ wężom/ y beſtyam będźie dźiedźictwem BibRadz Eccli 10/11.

Synonimy: bucić się, chełpić się, chłubić się, chwalić się, nadymać się, okazować się, sławić się, wynosić się, wywyższać się.

Formacje współrdzenne: pysznieć, spysznieć, wspyśnieć.

LW