[zaloguj się]
[pdf]

RURKA (23) sb f

a jasne.

Fleksja
sg pl
N rurka rurki
G rurki rurek
A rurkę rurki
I rurką rurkami
L rurce rurk(a)ch

sg N rurka (13). ◊ G rurki (3). ◊ A rurkę (2). ◊ I rurką (1). ◊ [L rurce.] ◊ pl [N rurki.] ◊ G rurek (2). ◊ A rurki (1). ◊ I rurkami (1). ◊ [L rurk(a)ch.]

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Dem. od „rura”; mastos, papilla Mącz; canaliculus, siphunculus, tubulus Calep (23): Ieden drugiemu przes rurkę ſzeptał. RejFig A5, A5; Canaliculus – Koritko, rurka. Calep 156a, 1091b.
a. Przewód z zaworem do spuszczania płynów, kran (6): Papilla etiam, Rurká álbo kurek którym wodá z rur ciecze. Mącz 276c, 150c, 210d; Siędźie tedy chóry/ á nád niém drewniány ſzkopiec zákryty/ (áby wodá niewyſtygáłá) v dná przewierćiány/ gdźie czopek álbo rurká [...] wpráwióna będźie/ ták áby wody mniéy álbo więcéy/ ná głowę puſzczáć mógł Oczko 15v; Calep 984a; [item kella de moszancz; item 4 rurki ad vasa CracArtific 1513 nr 267; Dobrze też ieſt v ſámego lagru w ſędźie mieć rurkę nie wielką ktorąby mogł trochę winá vtacżać cżáſu gorącego Cresc 1571 345 (Linde); InwMieszcz 1576 nr 209].

W połączeniu z nazwą materiału [rurka + nazwa; w tym: z czego (1), [de aliqua re]] (1): Sipho, Siphon, Cewká álbo rurká z miedźi y z żeláza [...] którą wodá wycieka Mącz 395d; [RachBonera 1545 78].

[Szereg: »han alias rurka«: pro 8 hani alias rurki de aurichalco dati sunt monetae fl. 1 gr. 15 RachBonera 1545 78.]
b. Element pocisku, racy (8): Nákręć trąbek z pápieru/ [...] Nábijayże ie prochem/ [...] Przywięż laſkę pod wagą/ á zápal od dźiurki/ Poydzie wzgorę ku wiátru/ poki s ſtáwa rurki. BielSat N3 [idem BielSjem]; Gárnce/ ktore ſturm odbijáią/ ták cżynią. Náſypą w gárniec prochu Ruſznicżnego/ potym nákłádą w on gárniec miedzy proch rurek żeláznych krotkich iáko pálec/ [...] w káżdą rurkę włożyć dwá gloty żelázá/ y zálitowáć [...] BielSpr 74, 74 [3 r.], 74v; BielSjem 39.
c. Tulejka będąca częścią lampy lub świecznika; myxos Mącz, Cn; myxa Cn (2): Polymyxos, Lucerna quae multos habet angulos, Lámpá álbo świecznik s wiele rurkámi. Mącz 309a, 240c; [Wokabul 1539 Qv; lichtarz mosiądzowy o 4 rurkach 1 InwMieszcz 1559 nr 88, 1569 nr 133, 143, 1571 nr 166; Sunt octo rurki aerei pro maioribus candelis a magno candelabro, ut apparent avulsi. InwKatWaw 113, 133].
d. anat. (3):
α. Tchawica (2): Fistula per quam spiritus reciprocatur, Rurká przes którą dech wchodźi y wychodźi. Mącz 324b, 460b.
β. Przełyk (1): Fistula cibalis, Potráwna rurká w ſziy. Mącz 129a.

Synonimy: a. cewka, han, korytko, kurek.

JR