[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPŁYNĄĆ (26) vb pf

e jasne.

Fleksja
inf przepłynąć
praet
sg pl
1 m -m przepłynął m pers
2 m przepłynąłeś m pers
3 m przepłynął m pers przepłynęli
f przepłynęła m an
n subst przepłynęły
conditionalis
pl
1 m pers bychmy przepłynęli
3 m pers by przepłynęli

inf przepłynąć (4). ◊ fut 3 sg przepłynie (2). ◊ praet [1 sg m -m przepłynął.] ◊ 2 sg m przepłynąłeś (1). ◊ 3 sg m przepłynął (7). f przepłynęła (3). ◊ 3 pl m pers przepłynęli (2). subst przepłynęły (1). ◊ con 1 pl m pers bychmy przepłynęli (1). ◊ 3 pl m pers by przepłynęli (1). ◊ part praet act przepłynąwszy (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

1. Przeprawić się przez wodę, przebyć ją, płynąc w niej lub po jej powierzchni (25):

przepłynąć co (1): A Wołhá rzék północnych można Kśiężná bieży. Tę przepłynąwſzy ludźie twoi ſzli w zagony Pod Starycę KochJez B2v.

Przen (4):
Zwrot: »na on brzeg przepłynąć« = umrzeć (1): ábyſmy pátrząc ná ich groby/ y ná ich zapłátę/ ſkárby rozmáite zbieráć mogli: á żywot ten zwoley Bożey ták przebieżećieśmy mogli/ iákobychmy ná on brzeg zwielkimi Bogáctwy przepłynęli SkarŻyw 131.
a) Pokonać niebezpieczeństwa, uchronić się od złego; effugere, elabi, evadere, fallere, praeterire, refugere, subducere se, transmittere, vitare Cn (3): wolę przedſię w tey mierze z piſmem ś. błędźić niźli z tymi to nowymi náucżyćielmi ták beſpiecżnie iákoby iuż przepłynąwſzy/ y ná brzeg pewny wybrnąwſzy wykrzykáć. CzechRozm 161v.

przepłynąć co (2): Práwye ná kſtałt potoku byſtrze płynącego/ Thák oni chcyeli porwáć z vporu ſwoyego/ Gwałtownye duſſę náſſę by wyecżnye zginęłá/ Lecż oná tę nye znośną ſrogość przepłynęłá. [...] Wydárłá ſie yák wroblik z ich śidłá nędznicżká. LubPs cc4v; Przepłynąłeś theż iuż wſzytki burzliwe cżáſy młodośći twoiey/ á iuż ſie też bierzeſz y gotuieſz do portu ſwoiego RejZwierc 136.

b) [Ukończyć trudne dzieło: Y ták vdawſzy ſie w Imię Páńſkié bez wioſłá ná to wielkie morze/ Bogu y wiátrom żagle zleciwſzy/ oto z łáſki Páńſkiéy widzę/ żem przepłynął [tj. ukończył statuty] JanStat [**11].]
a. Wpław; transnatare HistAl, PolAnt, Cn; tranare PolAnt, Calep, Cn; natando traicere Calep; denatare, natatu transgredi, transnare Cn (14): A chłop ſtoiąc iął báiáć/ iż Wroná ná Swini/ Iecháłá áż do rzeki/ á bábá zá nimi. Więc Swiniá przepłynęłá/ Wroná przeleciáłá RejFig Ee3v; BibRadz Act 27/43; Calep 1078a.

przepłynąć do kogo (2): BielKron 106; widząc to Cocles ſkocżył w Rzekę we zbroi/ przepłynął ią do ſwoich. BielSpr 5v.

przepłynąć co (8): Ten Scibor był vrodzony Polak/ ále mu dał Woiewodztwo Siedmiogrodzkie Krol Sigmunt/ gdy ono Dunay w zbroi przepłynął. StryjKron 537 marg. Cf »przepłynąć rzekę«.

Zwroty: »przepłynąć rzekę (a. część, a. szyrokość rzeki)« = fluvium a. partem a. latitudinem fluminis transnatare HistAl; tranare, transgredi flumen Cn [szyk zmienny] (7): Ządáł Alexander ſnimi mowić/ ále oney ſzyrokoſći rzeki zaden nie mogł przepłynąć/ dla wielkoſći Ippotamow/ Niedzwiádkow/ y Kokodrillow HistAl I4, H5v [2 r.]; umiey bronią władać Nieprzijaciela ſięgać/ a ſam ſiebie ſkładać. Vmiey rzekę przepłynąć/ i row ſnadnie ſkocżić KochSat Cv; BielSpr 5v; Wſkocżył ſam zá raz w wodę będąc vrániony/ Rzekę przepłynął zbroią będąc obciążony. PaprPan Gg2; KlonFlis C3.

»przepłynąć na drugą stronę« = transnatare ad ulteriorem partem PolAnt (2): wſkocżył [Horacjusz] w rzekę we zbroi/ przepłynął ná drugą ſtronę do ſwoich. BielKron 106; BudBib 1.Mach 9/48.

Przen: Pokonać niebezpieczeństwa (1): O Vniey iuż dawno by przez ſen mowimy/ Iáko ſie z niey wyplątáć áni ſámi wiemy. Acżby ſie drugiey ſtronie o to ſtáráć więcey/ Snadź przyſtało [...]. Nie będąli s Polaki iáko przywyknęli/ Wierę niewiem rzekſzy hup áby przepłynęli. RejZwierc 247.
b. Statkiem, łodzią lub na grzbiecie zwierzęcia unoszącego się na wodzie; enavigare, eremigare, evincere, perfretare, transfretare, transire, transmittere Cn [w tym: co (4)] (5): Ale cżłowiecży przemyſł ták ieſt śmiáły/ Iż ten ſtáry świát widźiał mu ſię máły/ Więc przepłynąwſzy nurt Oceánowy/ Nálazł świát nowy. KlonFlis D2v.

przepłynąć na czym (2): ktorzy [Tatarzy] ná ſnopkách z Tawołhowych rozg vplećionych (ktorych tám iákom z Turek iádąc widział y dźiś pełno) Rzeki przepłynęli. StryjKron 260; Potym [kmieć] zá cżáſem ná dębowey łodźi/ Przepłynął Wartę y Wiślne powodźi/ Przepráwieł dźieći y lękliwą żonę/ Ná drugą ſtronę. KlonFlis C3v.

Zwrot: »przepłynąć rzekę, przez rzekę« [szyk zmienny] (1:1): Przyſzedſzy nád rzekę tráfiłá s przygody wołu/ drudzy piſzą koniá/ wſiadłá nań/ przepłynęłá przez rzekę/ przyſzłá do miáſtá. BielKron 106v; StryjKron 260.
Przen: Pokonać, zwyciężyć(1):
Zwrot: »[w czym] morze przepłynąć« (1): ábo [chrześcijanin] wśiadł w pewny okręt/ w ktorym głębokie y burzliwe świátá tego y pokus ná nim/ morze przepłynie: ábo wſprochniáłą łodkę/ w ktorey ſię rozbiwſzy ná przepáść głębokośći piekielney poydzie. SkarJedn 38.
c. Poruszając się po powierzchni wody (o przedmiotach) (1): Bacżąc to Rzymiánie/ puſzcżáli powodźie lekkie rzecży co wierzchem przepłynęły / iáko ſą orzechy wielkie/ iábłká/ y inne rzecży BielSpr 48.
2. O płynach: przedostać się na zewnątrz lub do środka (1): Permanans – Ten ktori prżepłinął, przebęł. Calep 785a.

Synonimy: 1. przebyć, przejechać, przeprawić się.

Formacje współrdzenne cf PŁYNĄĆ.

Cf PRZEPŁYNIENIE

SBu