[zaloguj się]
[pdf]

PRZERZUCIĆ (8) vb pf

e jasne.

Fleksja
inf przerzucić
praet
sg
3 m przerzucił
plusq
sg
3 m przerzucił był

inf przerzucić (2). ◊ fut 3 sg przerzuci (1). ◊ praet 3 sg m przerzucił (2). ◊ plusq 3 sg m przerzucił był (1). ◊ part praet act przerzuciwszy (2).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w.

1. Rzucić przez coś, na drugą stronę (4):
Przen [kogo] (3):

W połączeniu szeregowym (1): ſkorochmy ludźiom pocżęli prawdźiwą náukę o Bogu/ y o dobrych vcżynkách opowiádáć/ żaden więcey żadney ludzkośći nie pokázuie/ przećiw vbogiemu/ ále przez nogę káżdego przerzućić/ oſzukáć/ y zdrádźić ná kupi/ y zdrowiu/ w tym ſię teraz káżdy kocha ReszPrz 72.

Zwroty: »przez nogę przerzucić« = oszukać, zwieść, podejść [szyk zmienny] (2): Dicimus [...] invertere aliquem re aliqua, et invertere rem aliquam, Przerzućić kogo przes nogę/ w przypowieśći mowiemy/ to yeſt zwieść podeyść/ schitrzic kogo. Mącz 488b; ReszPrz 72; [vmyſlił wyzwáć Woiſiełká głębiey w zięmię Ruſką/ iżby go ták ſnádniey mogł przez nogę przerzućić. StryjKron 343 (Linde); A ktory ieſt ták głupi á nicżemny nieprzyiaćioł/ ktoryby nie miał záwżdy ſzukáć iákieykolwiek drogi do tego/ áby mogł ſzkodżić [!]/ przez nogę przerzućić BarlBaz 245].

»przez nogę przerzucić« = odepchnąć, odrzucić, wzgardzić (1): y owſzem niewiem zá iákim nieſzcżęſciem poſpolicie ſie trefia/ że dwá/ żywąc bárzo długi cżas w ſerdecżney/ á wnierozdzielney miłośći s ſobą/ nákoniecz ieden drugiego zá ledá przycżyną przez nogę przerzući. GórnDworz Mv.

a. Zarzucić na ramię (1):
Zwrot: »[co] przez się przerzucić« (1): CHłop przez rámię powieśił Liſá przedawáiąc/ Drugi go k ſukni przyſzył/ zá nim pochadzáiąc. Więc w ćiżbie wymknąwſzy gi/ y przez ſię przerzućił/ A chłop Liſá pytáiąc/ ná zad ſie obroćił. Ten powiedział/ tákież mnie wcżorá ktoś vcżynił. RejFig Bb.
2. Rozciągnąć między czymś [co przez co] (1): chłop w chroſcie przerzućił był przez drogę ſieći RejFig Bb5.
3. Ostrzelać [kogo, [co]] (1): [tám [Krzyżacy] przerzućiwſzy moſt [lub może: zrzuciwszy, tj. zniszczywszy most] przez ktory Litwá miáłá przebywáć/ vbili czterdzieśći y piąći Litewſkich Kozakow StryjKron 318 (Linde).]
Zwrot: »strzelbą przerzucić« (1): Prokop y Alexánder bráćia s Sieniáwy [...] przyſzli práwie w bok Wołochom/ z wielką chućią ſie ſnimi pothkáli/ [...] ſtrzelbą ie też przerzućiwſzy oboz trapiono BielKron 422v.
4. Prawdopodobnie: Przeskoczyć przez coś [co] (1): Pomorzánie z Pruſy [...] ſie też okopáli w mocnym mieyſu [!] y oſtáwiáli rożny/ roháthynámi [...]. Boleſław wiedział dobrze ich ſpráwę/ [...] przerzućiwſzy rożny y wáły z tyłu ná nie vderzył/ rozgromił/ pobił lud wielki BielKron 352v.
5. Stracić majątek grając w kości i karty [co] (1):
Zwrot: »kostką albo kartą przerzucić« (1): Proterviam fecit proverbium, Vtrácił wſziſtko/ przelał wſziſtko przes gardźiel/ álbo koſtką/ álbo kartą przerzućił. Mącz 327c.

Synonimy: 2. rozciągnąć, rozwiesić; 4. przeskoczyć; 5. przegrać, stracić.

Formacje współrdzenne cf RZUCAĆ.

Cf PRZERZUCENIE, PRZERZUCINOŻKA, PRZERZUCONY

SBu, ALKa