[zaloguj się]

PRZESTRASZYĆ (55) vb pf

e oraz a jasne (w tym w a 2 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf przestraszyć
praet
sg pl
3 m przestraszył m pers przestraszyli
f przestraszyła m an
n przestraszyło subst przestraszyły
plusq
sg pl
3 m był przestraszył m pers
n subst były przestraszyły
imperativus
sg
2 przestrasz
conditionalis
sg pl
3 m by przestraszył m pers
n by przestraszyło subst by przestraszyli

inf przestraszyć (15).fut 1 sg przestraszę (3).2 sg przestraszysz (1).3 sg przestraszy (2).praet 3 sg m przestraszył (11). f przestraszyła (2). n przestraszyło (3).3 pl m pers przestraszyli (2). subst przestraszyły (8).plusq 3 sg m był przestraszył (1).3 pl subst były przestraszyły (1).imp 2 sg przestrasz (2).con 3 sg m by przestraszył (1). n by przestraszyło (1).3 pl subst by przestraszyli (1).part praet act przestraszywszy (1).

stp notuje, Cn s.v. przestraszam kogo, Linde bez cytatu.

Wzbudzić, wywołać strach, niepokój, uczucie zagrożenia, przerazić; wstrząsnąć; wprawić w osłupienie; perterrere Vulg, Mącz, PolAnt, Calag, Cn; exterrere Vulg, PolAnt, Calag, Cn; percellere BartBydg, Calag, Cn; terrere PolAnt, Calag, Vulg; perturbare Miech, Calag; turbare (metu) Mącz, Calag; consternare, percellere pavore Mącz, Cn; conterrere, exanimare metu, perterrefacere, tremefacere Calag, Cn; terrefacere BartBydg; perconterrere Vulg; afficere timore, facere timorem, formidinem a. terrorem a. timorem inicere, incutere (metum) Mącz; territare Calag; complere formidinis, conicere in metum, expavefacere, percutere, perpavefacere, perstringere horrore, terrificare Cn [w tym: kogo, co (47)] (55): [żaby prosiły Boga o króla] Bog gdy ich proſtotę widział/ Drewno im zá Krolá poſłał: Ktore w wodę gdy pluſnęło/ Wſzytki żáby przeſtráſzyło. BierEz I3, P3; OpecŻyw 167v; BartBydg 229b; Znaċ iż ſczielyeſz myękko duſſy Iż czie ſumnienie nieruſy. Ale byczie przeſtraſzylo Tak iako mnie vczynylo. Wiere by ſnac grzechow niewyał Iako plew/ any by ſię ſmyał. RejKup h8, f7v, m2v, t5, cc8; A wtem miſerny człowiek głoſem wielkiem zawołał/ okrutna rzecz ieſt/ wpaść wręce Boga żywégo/ ktoryto głos iście nieiednego niewymownie przeſtrzaſzył MurzHist F4v; MurzNT Luc 24/22; Przeſtráſſył tedy Pan Bog ony Murzyny przed Aſą/ y ludem Iudſkim: y podawſſy tył vćiekli Murzynowie. Leop 2.Par 14/12; y podnieſione będą obłoki wielkie y mocne pełne gniewu/ y gwiazdá/ áby przeſtráſſyli wſſyſtkę źiemię/ y te ktorzy mieſſkáią ná niey. Leop 4.Esdr 15/40, 2.Par 13/15, 4.Esdr 11/32, Ier 50/34; Lecż y niewiaſty niektore z náſzych przeſtráſzyły nás/ ktore rániucżko były v grobu. BibRadz Luc 24/22, Lev 26/6, 2.Reg 17/2, Dan 4/2, 7/15; BielKron 325; Nuncium alicui incutere, Przes poſelſtwo niekogo przeſtráſzić. Mącz 339b; Dissipare ac perterrere hostes, Roſproſzić á przeſtráſzyć nieprziyaciele. Mącz 396a, 162c, 220b, 290c, 339b, 414d (11); Y byłem ſkruſzon ná duchu moiem ia Dániel w ćiele moiem/ á widzenia głowy moiey przeſtráſzyły mię. BudBib Dan 7/15, Iudic 8/12, 4.Esdr 11/32; Calag 173b; Gdy [św. Filip] mizernie ná krzyżu wiśiał/ trzęſienie ziemie wielkie ná miáſto ono przyſzło/ y pogáńſtwo bárzo przeſtráſzyło. SkarŻyw 385; Ták ie [Egipcjan] były one lárwy złych Aniołow y cżártow przeſtráſzyły/ y táka ie boiazń z onych ſynow vmárłych [...] záwzięłá/ iſz ledwe byli wſzyſcy żywi. SkarŻyw 480, 318, 559 [2 r.]; MWilkHist I4, K; Przeſtráſz [Boże] wſzyſtkie niezbożniki/ świátá miłowniki/ ludu twego wiernego ſrogie ſprzećiwniki. ArtKanc K4; WujNT Luc 24/22.

przestraszyć czym (8): Ale Tatarzy [...] na ſwitaniu krola z iego woyſkiem ogarnęli, y niewymownem mnoſtwem ſtrzał, ktore nieinacy iedno iako grad ſzumiączi puſzcżali Węgry przeſtraſzyli, wiele ich pobiwſzy ale więczy raniwſzy. MiechGlab 15; RejRozm 5v; Alieczie [czarcie] tem ſnaċ przeſtraſſę Iż gdy [Pan] vznał krewkoſċ naſſę [...] Miłoſierdzie ſobie obrał Wktorem nas nedzne chowaċ miał RejKup dd3v; RejPos A2v; Ták ſię [Czechowie] wroćić muſieli názad do Polakow/ A przyśćim przeſtráſzyli ſwym bárdzo Krzyżakow StryjKron 527; WyprPl C2. Cf »bojaźnią przestraszyć«, »postrachem przestraszyć«.

W charakterystycznych połączeniach: przestraszyć Krzyżakow, wszystek lud, Madyjanity, świata miłowniki, Murzyny, nieprzyjaciela(-e) (3), niezbożniki, oboz, pogaństwo, rycerstwo, sprzeciwniki, wszytek świat, Węgry, (wszystkę) ziemię (3); przez poselstwo przestraszyć; przestraszyć głosem, mnostwem strzał, nosem, paznogty, przyścim; Bog przestraszył(-y, -o) (4), cesarz, larwy, niewiasty (6), sen, sumnienie, widzenia (2); barzo przestraszyć (2), niewymownie.

Zwroty: »bojaźnią przestraszyć« (1): Obstringere religione, Ciáſne ſumnienie komu vczynić/ álbo obciążyć go ná yego ſumnieniu/ boyáźnią bożą go przeſtráſzyć. Mącz 422a.

»postrachem przestraszyć« (1): GDy on krzyſz y drzewo/ ná ktorym wiśiało odkupienie naſze/ od Krolá Perſkiego Kozdráſa poimáne/ wielkim poſtráchem Perſyány/ y wſzytko páńſtwo ich/ przeſtráſzyło: ták iſz wſzyſcy niewierni Bogá ſię Chrześćiáńſkiego bali mowiąc: Bog Chrześćiáńſki ná Perſyą idzie SkarŻyw 73.

»srodze przestraszyć« (1): gdy [Romualdus] Kompletę mowił/ cżárći nań przypádli/ y ſrodze go przeſtraſzywſzy ná ćiele okrutnie zbili SkarŻyw 572.

Synonimy: potrwożyć, przerazić, strwożyć, zatrwożyć.

Formacje współrdzenne cf STRASZYĆ.

Cf [PRZESTRASZENIE], PRZESTRASZONY