[zaloguj się]
[pdf]

PRZESTRASZONY (63) part praet pass pf

przestraszony (58), przestraszon (5).

e oraz a jasne; w formach złożonych o jasne; w formie niezłożonej sg m o pochylone; sg f i N pl subst z tekstów nieoznaczających ó.

sg m N przestraszony (25), przestraszón (2); ~ (attrib) -ony (10); ~ (praed) -ony (5) HistAl, Leop, SkarŻyw, WujNT (2), -ón (2) Mącz, BudBib. ◊ G przestraszon(e)go (2). ◊ A przestraszon(e)go (1). ◊ f N przestraszona (2), przestraszonå (2); ~ (praed) -a (2) BibRadz, LeovPrzep, -å (1) SkarŻyw. ◊ n N przestraszon(e) (1). ◊ A przestraszon(e) (4). ◊ pl N m pers przestraszeni (20); -eni (2), -(e)ni (18). subst m i f przestraszon(e) (3). n przestraszony (1) BierEz.

Składnia dopełnienia sprawcy: przestraszony od kogo (3).

Sł stp s.v. przestraszyć, Cn s.v. przelękły, Linde brak.

Odczuwający strach, niepokój, zagrożenie, przerażony, strwożony; attonitus Mymer1, BartBydg, Mącz, Calag, Cn; territus Vulg, PolAnt, Calag, Calep, Cn; (timore) perculsus Mącz, Modrz, JanStat, Cn; (timore) exterritus PolAnt, Vulg, Cn; perterritus HistAl, Calep, Cn; consternatus, exanimatus Mącz, Cn; trepidus (terrore) Calag, Cn; performidatus Calep, Cn; mutus a. perturbatus metu, pavefactus, sollicitus, turbatus Calag; conterritus, timore correptus Vulg; exanimis (metu), exanimus, exsternatus, (per)timefactus, trepidus timoris Cn (63): [ptaki wypowiedziały wojnę zwierzętom] Więc źwierzętá przeſtráſzony/ Boiąc ſie przećiwney ſtrony: Przez ſwe poſły ryb prośiły/ Aby im pomocny były. BierEz O4; Attonitus. Erſchrocken. Prżeſtraſżony. Mymer1 38v; BartBydg 16; RejPs 52; Leop 2.Esdr 6/13; Syryiczycy od Bogá przeſtráſzeni vćiekáią. BibRadz 4.Reg 7 arg, 2.Reg 4/1, Is 10/29; Consternatus, Wylękły/ przeſtráſzony. Mącz 415a, 236c, 456a, 458b; czytay Kronikę o rzeczách ktore ſye dźiały thák ſześćdźieſiąt lat y czterzy/ gdy Polſká byłá przeſtráſzoná/ y ná poły ſpuſtoſzoná od Tátárow LeovPrzep a4v; A ták tu ſie vcż pilno moy miły káżdy Krześćiáńſki brácie [...] vcżuć w ſobie napirwey ſrogość grzechu ſwego/ kthory nie inácżey iáko ogień záwżdy muśi palić ſumnienie przeſtráſzonego/ cżłowieká RejPos 311; A Hánnibál z ludźmi przyſkocżywſzy/ woyſko ono ták przeſtráſzone y roſproſzone ſnádnie pobił á poráźił wedle myſli ſwoiey. RejZwierc 163; Y Vsłyſzał ſyn Saulow że vmarł Awner w Chewronie/ á (ták) zemdláły ręce iego y wſzytek Izráel był przeſtráſzon. BudBib 2.Reg 4/1, Ex 15/15; Calag 175b; Gdy ziey vbioru ſłow iádowitych y dotykánia pobudkę ku złemu bráć święty młodzieniec pocżął: [...] ſkocżył do ogniá w kominie goráiącego: y porwawſzy głownią/ ná onę nierządnicę zgniewem vderzył/ iſz przeſtráſzona vćiekáć muśiáłá. SkarŻyw 201; A oni iáko wilcy iádowići/ zębámi nań ſkrzytáć/ y śmierćią mu grozić pocżęli. Aaron przeſtráſzony/ vcżynił co chćieli SkarŻyw 490, 35, 120, 299, 318, 553; Calep 779b, 792b; A [apostołowie na widok Jezusa] przelęknąwſzy ſię y przeſtráſzeni będąc/ mniemáli iż duchá widźieli. WujNT Luc 24/37, Mar 9/6, Act 10/4, Hebr 12/21; Bo gdym przeſtráſzony/ Z ſtráchu ſwego ſie ocknął/ będąc wylękniony [...]: Porwę ſie w onéy trwodze/ [...] ręce śćiągnę obie Ku niebu/ żebrząc z góry czáſów lepſzych ſobie. GosłCast 20, 49, 65.

przestraszony o co [= z powodu czego] (1): ModrzBaz 2 cf W przen.

przestraszon(y) czym (15): LubPs dd; [Mojżesz do Izraelitów:] Támżem ia ná ten czás był miedzy Pánem/ y miedzy wámi/ ábym wam odnoſił ſłowo Páńſkie/ iżeſćie wy będąc ogniem przeſtráſzeni ná gorę nie weſzli BibRadz Deut 5/5, I 2c marg; perculsus est atrocissimis literis, Przeſtráſzón yeſt bárzo ſurowym liſtem. Mącz 290c; A oćiec rzecżą nie ſpodziáną przeſtráſzony/ vpadł/ zá nią [za św. Eufrozyną] ná ziemię iáko vmárły/ aſz wodą twarz iego Agápius polać muśiał. SkarŻyw 15, 150, 167, 305, 589; Xiążę Mſćisław [...] przeſtráſzony mocą nieprzyiacielſką [...] vciekł ná Lucko StryjKron 225; WujNT 496; [Bóg] pámięta ná krewkość náſzę/ y śćiąga miłośierne ręce ſwoie/ do tych/ ktorzy go w prawdźie wzywáią/ y przeſtráſzeni ſpráwiedliwośćią do miłośierdźia ſię iego vćiekáią. SkarKaz 348a. Cf »bojaźnią przestraszony«.

W charakterystycznych połączeniach: człowiek (człek) przestraszon(y, -e, -a, -eni) (2), Izrael, księdzowie, mąż, mocy piekielne, straż, wojsko, zwierzęta; przestraszony od Boga, od Tatarow; przestraszony grzechem, listem, mocą nieprzyjacielską, ogniem, poselstwem, rzeczą niespodzianą, sprawiedliwością, światłością, widzeniem, wołaniem; przestraszony nad mniemanie.

Wyrażenia: »bojaźnią, od bojaźni, za bojaźnią przestraszony« = timore exterritus PolAnt, Vulg; timore perterritus HistAl; timore perculsus JanStat [szyk 5:1] (3:2:1): Alexander náthychmiaſt vcżynił ofiáry bogom ſwym/ á wſzedſzy ſam do iáskiniey/ widział tam [...] niektorego Bogá wielkiego iaſnącego/ á ocży miał ſwiecące iáko gwiazdy/ ktorego gdy vyrzał Alexander/ boiáznią przeſtráſzony/ y ſtał ſie iákoby w iákim záchwiceniu álbo w záſnieniu. HistAl Mv, H6; Y było weyzrenie iego [anioła] iáko błyſkáwicá/ á odźienie iego białe iáko śnieg. A od boiaźni iego ſtroże przeſtráſzeni ſą/ y ſtáli ſię iákoby vmárli. BibRadz Matth 28/4; RejPos 18; WujNT Matth 28/4; á ták káżdy goſpodarz zá tą boiáźnią y złym zwyczáiem przeſtráſzony od napráwowánia máiętnośći ybudowánia zádźierżywa ſie. SarnStat 594.

»ciężko przestraszony« (1): Ten wiátr był znák Oblicznośći Bożey/ ktory im [Adamowi i Ewie] był dan áby im byli bárzo cięſzko przeſtráſzeni. BibRadz I 2c marg.

»srodze przestraszony« (1): Ludzie oni [Rzymianie] ták ſrodze przeſtráſzeni woleli ſie wężom bronić niżli bitwy pátrzić tákże ie ſobie powoli poráźił [Hannibal] wedle myſli ſwoiey. RejZwierc 163.

Szeregi: »posromocony i przestraszony« (1): gdi ći będą poſromoceni y przeſtraſzeni ktorży mnie złego ſzukaią. WróbŻołt 70/24.

»zasmucony, (i) przestraszony« (3): Ale onij [apostołowie] zaſmucenij ij przeſtraſſenij będątz/ domniemali ſie ducha widzietz. OpecŻyw 169; Mącz 10b; MWilkHist K3v.

»przestraszony i zbladły« (1): y vyrzy [św. Anzelmus] wychodzącego Osberná/ tákiego/ iáko gdy kto zniemocy wſtánie/ ábo gdy krew kogo vchodzi/ przeſtráſzonego y zbládłego SkarŻyw 333.

W przen (6): ZNámienita proźbá ieſt w tym Pſalmie/ vmyſłu grzechem przeſtráſzonego LubPs dd; Mącz 458b.
Wyrażenie: »przestraszone sumnienie« [szyk 2:2] (4): Drugie vcż ſie/ iż gdy obacżyſz tho ták przeſtráſzone ſumnienie ſwoie [...]/ iuż żadney iney rády áni pomocy nie ſzukay [...]/ ále co rychley vpaday v nog Páná ſwego RejPos 311; RejZwierc 124; ModrzBaz 2; Aby ták náſze ſumnienie/ wźiąwſzy z łáſki poćieſzenie/ względem grzechow przeſtráſzone/ nie było w roſpácż wpłoſzone ArtKanc M17v.

Synonimy: potrwożony, przelękły, przelękniony, przerażony, strwożony, ustraszony, wylękły, wylękniony, wystraszony, zastraszony, zatrwożony, zlękniony.

Cf NIEPRZESTRASZONY, PRZESTRASZYĆ

AĆ