przezwać z czego [= wedle czego] (1): (nagł) Przemyſlanie. Pánowie Bárzy. (–) TY właſnie z ich nátury/ Bárzymi przezwáli/ Bo iż bárzy ná wſzytko/ práwie ich doználi. RejZwierz 87v.

Z nazwą w N [w tym: sb (57), ai (2)] (59): PatKaz I 10; RejWiz 15; Leop 3.Reg 9/13; RejZwierz 39, 83; Przezwáli tedy Rubenithowie y Gadytowie Ołtarz on Ed ták mowiąc/ ſwiádectwem będźie miedzy námi że Pan ieſt Bogiem. BibRadz Ios 22/33, 2.Par 3/17; Rachel [...] vrodziłá ſyná y vmárłá/ przezwáłá ſyná Bennoni/ to ieſt ſyn boleśći BielKron 16; [dał Żydom Bóg moc nad królem Aradem] ktorego zabili y miáſthá zniſzcżyli/ á łup ku Bożey ſłużbie obroćili/ y przezwáli mieyſce ono Horma/ to ieſt przeklęctwo. BielKron 42; Tám Sámuel położył kámień/ á przezwał ono mieyſce kámień wſpomożenia BielKron 63v; A ták właſnie przezwano było ſmokowe práwá pirwſze [tj. przed Solonem]/ ktore piſano krwią á nie inkáuſtem/ to ieſt/ ktore mocą karzą á nie práwem. BielKron 121v; pod gorą kthorą zwano Láſotna gorá [...] Lech [...] záłożył tám miáſto/ ktore przezwał od ſyná ſwego pierwſzego Kroká Krokow BielKron 318v, 14v, 16, 17, 27, 31v (35); RejPos 16v; [Jatwieżowie] mieſzkáli w láſách litewſkich Polakom przyległych/ ktorą kráinę dziś Poleſie/ álbo Podláſze/ od przyległośći láſow zową/ álbo też Podláſze/ iákoby pod Láchámi Polakom kráinę przyległą Ruſacy przezwáli. StryjKron 205, 295; JanNKar D; Ktom ia ieſt, y ta, co w dom dopieruczko weſzłá, Kto ieſt powiem, iedno ſwe vſzy vłácnicie. Mnie Plautus LVXURIA á tę INOPIA Przezwał CiekPotr 2, 3; PudłDydo A2v [2 r.]. Cf »przezwać od imienia«, »na pamiątkę przezwać«.

Z nazwą w I [w tym: sb (23), ai (1)] (24): [Kupiec] Stą fortuną [= imię żony Kupca] dzywy plodził Potym mu ſię ſyn wrodzył. Ktorego był zyſkiem przezwał RejKup b4; KromRozm III M3; RejFig Bb7; STáńcżykći był lecż mogli/ Stániſłáwem go práwie/ Przezwáć RejZwierz A6v; NIe dármo Oſtrorogi/ ten narod przezwano/ Bo wſzytko około nich/ oſtro zákowano. Oſtro ná ſwą powinność/ bacżą w káżdey rzecży/ Oſtro y boiaźn Páńſką/ miewáią ná piecży. RejZwierz 55; Stey przycżyny lud proſty onemu obrázowi wielkie cżći wyrządzał y ofiáry cżynił przez długie cżáſy/ áż go potym Merkuriuſzem przezwáli. BielKron 8; [Bułgarowie] potym ſie przepráwiwſzy przez Dunay przyſzli do Trácyey/ rzućili ſie ná páńſtwá Greckie ſąſiednie/ poſiedli Miſyą máłą y wielką/ ktore przezwáli oycżyſtym mieyſcem Bulgáryą/ ktorą ták zowiemy áż do tego cżáſu. BielKron 170v; [Papież Leo IV poraził Saraceny swoją modlitwą.] A od tego cżáſu Wátykan przezwáli Leoninem/ gdzye ſie Papieżowie poſpolicie kłádą BielKron 171; bo też [Połowcy] przy Greciey byli nad morzem Pontſkim. Przeto ie przezwano Gepidy/ to ieſt leniwi po Grecku/ iż nierychło za nimi przyſzli. BielKron 358v, 3, 9, 183, [3323], 338v (11); [Mahomet] onę ſektę ſwoię y on zbior około ſiebie będący przezwał fáłſzywie Sáráceny/ iákoby od Sary pochodzące RejAp 82; HistRzym 18. Cf »przezwać od imienia«, »przezwać sobie«, »własnie przezwać«.

Z nazwą w A (lat.) (3): Auguſtus założył miáſtho nad morzem/ kthore przezwał Nikopolim/ to ieſt miaſto zwyćięſtwá. BielKron 273v; Wyſep Koſomelá Hiſzpani przezwáli ſanctam Crucem/ iż tám w ſwięty Krzyż Máiá przypłynęli. BielKron 448v. Cf »przezwać od imienia«.

Z elipsą członu określanego nazwy (2): [Magellanus z Hiszpany] Przypłynęli do dwu wyſpu ſub tropico Capricorni/ kthore przezwáli nieſzczęſliwe/ iż ſie im nie dobrze wodźiło BielKron 445v, 214v.

Z zaimkiem przysłówkowym (7): Cżo wżdy było ża dźiecię/ iakoſz go był prżezwał (–) Iozeph mu było imię dziecię na wſzem godne RejJóz M4; RejZwierz 92v; Ale odpowiedziawſzy mátká iego/ rzekłá/ Nie ták/ áleć będźie wezwan Iánem. Tedy do niey rzekli/ Zadnego nie máſz w narodźie twym coby go nazywano tym imieniem. Y vkazowáli przez znáki oycu iego iákoby go chćiał przezwáć. BibRadz Luc 1/58; Sieſtrzeniec iego [Dedala] Párdix wynálazł piłę wzyąwſzy formę z rybiey kośći/ dla cżego Dedálus zepchnął go z wieże (áby nádeń nie miał) wſzákże ſie nie zábił. Przeto Poetowie wymyſlili/ iż ſie w Kuropátwę przemienił/ y przezwáli go ták. BielKron 23v, 121v, 318; RejPos 16v.

W połączeniu z etymologią nazwy (czasem naiwną) [w tym: od [czyjego] imienia (7), od czego (8), od kogo (5), ze zdaniem wyjaśniającym (6), po czym (1), skąd (1)] (28): RejWiz 15; A Ceſarz dziwuiąc ſie/ kazał ie wychowáć/ A iż go z iámy wyiął/ Iámuzius przezwáć. RejZwierz 39, 55, 66v, 87v; Kaim [...] záłożył też miáſto wielkie/ ktore od ſyná Enochá przezwał Enochią BielKron 3; A gdy pytał Henryk kſieniey Petruſse trzebali więcey cżego do klaſztora/ Odpowiedziáła z Niemiecká trzebá nic. Stądże przezwano Trzebnica miaſthecżko gdzie then klaſztor ieſth. BielKron 358; a potym inne Słowány przezwano od kráin/ iako Moráwce od rzeki Moráwy/ Cżechy od Cżechá/ Boemy od kráiny Buieniey/ Serby od Serbiey/ Kárwáty od Kárwácyey/ Láchy tho ieſt Polaki od pol álbo Polánow. BielKron 427; Chłopi oni ſłudzy vćiekli ná zamek/ gdy ich dobyto/ karano ie kiymi: od tegoż cżaſu przezwano Chłopi grod. BielKron 432v, 27, 48v, 75v, 131v, 269v (12); [Appollon] poſtáwił ſie v goſpodarzá ſwego Stránwileiá/ [...] porucżył ſwą corkę y z iey mámką Ligorią/ á dał znią wiele złotá á klenotow/ á kazał ią przezwáć Tárſią/ po tym Mieśćie Tárſis/ w ktorym ią chowáć vmyſlił. HistRzym 18; StryjKron 205, 295; PudłDydo A2v. Cf »przezwać od imienia«.

W połączeniu z określeniem języka [w tym: po jakiemu (3), [czyim] językiem (1), z [czyjego] języka (1)] (5):y przyſiągł mu [Józefowi] Krol Fáráo bez iego rády nic nie cżynić w kroleſtwie ſwoim/ y przezwał go po Egipſku zbáwiciel ſwiátá BielKron 17, 69; [Krzyżacy] napirwſzy Zamek nád Wiſłą w Kulmienſkiey Ziemi Roku Páńſkiego 1231. poſtáwili/ ktory Fogelsang Niemieckim ięzykiem od ſpiewánia ptakow przezwáli StryjKron 295; Przed láty zwano Niemce Teutones [...] Zá czáſem Niemce z ichże właſnégo ięzyká przezwano Garmanos, iákoby Garman/ cáły mąż JanNKar D; Lecz ci ſtárcy powiedzą ktorzy tu wynidą, Coby tá Comoedia w ſobie záwieráłá. Philemo ią po Grecku napiſał, y przezwał THESAVRON ięzykiem ſwym CiekPotr 3.