[zaloguj się]
[pdf]

PRZEŻEGNAĆ (28) vb pf

Oba e oraz a jasne.

Fleksja
inf przeżegnać
praet
sg
3 m przeżegnåł
f przeżegnała
imperativus
sg
2 przeżegnåj
3 niech przeżegnå, przeżegnåj
conditionalis
sg
1 m bych przeżegnåł
3 m by przeżegnåł

inf przeżegnać (6). ◊ fut 1 sg przeżegnåm (1). ◊ 3 sg przeżegnå (1). ◊ praet 3 sg m przeżegnåł (7). f przeżegnała (1). ◊ imp 2 sg przeżegnåj (4). ◊ 3 sg niech przeżegnå (1) RejWiz, przeżegnåj (1) BierRaj. ◊ con 1 sg m bych przeżegnåł (1). ◊ 3 sg m by przeżegnåł (1). ◊ part praet act przeżegnåwszy (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Pobłogosławić, udzielić błogosławieństwa, używając określonych gestów lub odpowiednich słów; benedicere Cn [w tym: kogo, co (19)] (21): [Jezus] matuchnie ij apoſtolom podziękowáwſſy/ ij laſkawie przeżegnáwſſy/ Piotrowi koſciol/ matuchnę Iánowi porucżywſſy rzékl: Wſtępuię ku oyttzu memu ij waſſemu. OpecŻyw 174, 176; A nys ſię będzyes ſpowiedal Będę przet tobą wnet mſą mial Abych czie po mſy przezegnal RejKup c2v; RejFig Aa2v; RejPos 225v; WyprPl C4.
Zwroty: »krzyżem świętym przeżegnać« (1): W Bárcynonie przepukłe mu dziećię podano proſząc/ áby ie krzyżem S. przeżegnał. ſkoro to vcżynił dziećię vzdrowiáło. SkarŻyw 311.

»przeżegnać ręką« = wykonać gest błogosławienia (1): Annas przeżegna ręką ſtroże/ kinąwſzy głową ná doł. MWilkHist D3v.

Szeregi: »przeżegnać a (i) (u)błogosławić« (2): A przetho wſtępuiąc w niebo náſz miłośćiwy Pan/ [...] podnioſzſzy ręce ſwoie/ racżył przeżegnáć á vbłogoſłáwić Apoſtoły ſwoie/ y wſzythek ſwiát RejPos 134v, 135.
Przen (1):
Zwrot: »przeżegnać kosą« (1): [mówi śmierć] A tá niewiáſtá [Alcestis] póydźie iuż pod źiemię. A idę do niéy przeżegnáć ią koſą KochFrag 46.
a. O pokarmach, przedmiotach, chorych członkach ciała (10): Y ſtalo ſie ieſt gdy ſiedziál z nimi [Chrystus z apostołami] za ſtolem/ wziąl chléb a przeżegnál ij lámál a podáwál ijm. OpecŻyw 168.
Zwrot: »krzyżem świętym przeżegnać« (3): Lecż gdy ś. Bęnedict [!] krzyżem świętym ſklankę onę przeżegnał: ták iákoby w nię kámieniem vderzył/ zdruzgotaną zoſtáłá/ y on ſię iad ná ziemię wylał. SkarŻyw 249, 179, 457.
Szeregi: »błogosławić abo (i, to jest) przeżegnać« [szyk 3:1] (4): Tu widziemy iż Pan Chriſtus nie tylko Bogu dziękował; ále też chleb y ryby przeżegnał/ y błogoſłáwił. WujNT 232, 115 [2 r.], 155.

»przeżegnać i poświęcić« (1): Tegodlá gdy wiecżerzé dokonáwáli/ wziąwſſy mily iezus chléb przaſny/ bogu oyttzu dzięki vcżyniwſſy/ przeżegnál gij ij poſwięcil OpecŻyw 93.

Iron. (3): Podnoſząc kielich [podczas mszy] ták Bogá bluzni. [...] Przydz poſwięćićielu wſzechmogący/ wietzny Boże/ y przeżegnay tę offiárę/ twoiemu ſwiętemu imieniu nágotowáną. KrowObr 169v, 128v, 170.

2. O Bogu: obdarzyć błogosławieństwem [kogo, co] (7): IUż złáſki ſwey raczyłeś przeżegnáć ziemię twoię náſz pánie y wywieſć zniewoley národ Iákobow RejPs 126.

przeżegnać z czego (1): Iedno nam tę noc zoſtáwił/ coś nędznemu cżłeku ſpráwił/ áby ſwey pracy vlżył. Rácżyſz nas y z they przeżegnáć/ á przyſzły dźień ſzcżęśliwy dáć ArtKanc T4.

Szereg: »przeżegnać i poświęcić« (1): Wyſluchay panie modlitwę ſlug twogich Przeżegnay y poſwięć to Miaſto Panie ktory ſtrzeżeſz zmowę y miłoſierdzie ſlugam twogim TarDuch E2.
α. W życzeniach błogosławieństwa bożego (2): Myeycyeſſ ſyα dobrze wi wſſitky duſſe wyer[ne] ktore lyezicye wlonye zyemye dlugo ij ſſiro[ko] prze+zegnay was ſlonce ſprawyedlywoſcy [abi] wam dal na wyeky vziwac ſwey ſwyatloſcy BierRaj 21; A Pan cie niech przeżegna w ſwoie ſwięte imię/ Bo gdy mu dufáć będzyeſz/ wſzytko cie złe minie. RejWiz 185.

Synonimy: poświęcić, ubłogosławić.

Formacje współrdzenne cf ŻEGNAĆ.

Cf PRZEŻEGNANIE, PRZEŻEGNANY

LW