[zaloguj się]
[pdf]

PRZYCZYNIENIE (17) sb n

Pierwsze e jasne, końcowe pochylone.

Fleksja
sg
N przyczynienié
G przyczynieniå
D przyczynieniu
A przyczynieni(e)
I przyczynieni(e)m
L przyczynieniu

sg N przyczynienié (3); -é (1), -(e) (2). ◊ G przyczynieniå (3). ◊ D przyczynieniu (1). ◊ A przyczynieni(e) (7). ◊ I przyczynieni(e)m (2). ◊ L przyczynieniu (1).

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

I. Rzeczownik od „przyczynić” (16):
1. Dodanie czegoś innego, nowego [czego] (4):
Przen [komu] (1):

W przeciwstawieniu: »przyczynienie ... ujęcie« (1): Nie nagorzey y to pádnie/ kiedy kto ku przycżynieniu/ ábo vięciu komu/ to powie/ czo nikąſká ku prawdzie niepodobno. GórnDworz Q8v.

a. Dodanie na wielkość; o części terytorium [do czego] (1): w przyczynieniu niemáłych ácceſyy do Pańſtw Rzeczypo⟨spolitey⟩ [...] ſłużby ſwé R.P. oddawał [Jan Zamojski]. SarnStat 1051.
b. O tekście: dopisanie lub powiedzenie czegoś dodatkowo (2): Interfacio [...], Przicziná/ Prziczinienie. Mącz 116d; Wtory [sposób odprawiania nabożeństwa żołtarza, wianka lub koronki] záſię przydłużſzym ieſt: á może ſię tychże táięmnic vważániem/ álbo inſzych/ według nabożeńſtwá káżdego/ przycżynieniem/ zdobić y odpráwowáć. LatHar 514.
2. Powiększenie, pomnożenie [czego] (12):
a. O wielkościach mierzalnych (2):
α. O wartościach materialnych (1): y to też wiem iż [papieżowie rzymscy] dla rozſzerzenia kośćiołá Rzymſkiego pańſtw/ y dla ſkárbow przycżynienia/ walki te wzbudzáli CzechEp 336.
β. O czasie: przedłużenie trwania (1): Ezechiaſz ná śmiertelney pośćieli leżący/ [wyjednał u Boga] choroby ćięſzkiey prędkie oddalenie y lat żywotá ſwego przycżynienie LatHar [+9].
b. O zjawiskach niemierzalnych: uczuciach, przeżyciach (10): Ziednay mi złośći y grzechow moich odpuſzcżenie/ łáſki BOżey rozmnożenie/ cnot rozmáitych przycżynienie/ w nich ſtátecżne do śmierći wytrwánie LatHar 39; błogoſłáwiony Biſkup y męcżennik Woyćiech/ ziedna grzechow odpuſzcżenie/ y łáſki przycżynienie. LatHar 416, 406, 421, 429, 460, 471, 677.

W przeciwstawieniu: »przyczynienie ... oddalenie« (1): Swięć ſię imię twoie. Bo doſyć znácżnie ſię to imię ſwięći/ wſzelákich dobr przycżynieniem/ á wſzego złego oddaleniem. LatHar 6.

Szereg: »przyczynienie i rozmnożenie« (1): Iednayćie nam świętą/ á Pánu BOgu przyiemną modlitwą wáſzą [...] łáſki Bożey przycżynienie y rozmnożenie LatHar 426.
II. To, co zostało dodane, dodatek, nadwyżka (1): Auctarium, Quod super mensuram vel pondus iustum adiicitur, accessio – Podwiſzenię, prziczinenię, prziſsipanię. Calep 114b.

Synonimy: I.1. dodanie; a. przydanie; 2. pomnożenie, przydanie, ubogacenie, wzrost.

Cf PRZYCZYNIĆ

ALKa