[zaloguj się]
[pdf]

PRZYDAĆ SIĘ (308) vb pf

sie (199), się (109).

a jasne.

Fleksja
inf przydać się
praet
sg pl
3 m przydåł się m pers
f przydała się m an
n przydało się subst przydały się
plusq
sg
3 n było się przydało, przydało się było
conditionalis
sg pl
3 m by się przydåł m pers
f by się przydała m an
n by się przydało, przydało by się subst by się przydały
con praet
sg
3 n by się było przydało, by przydało się było

inf przydać się (34). ◊ fut 3 sg przydå się (79). ◊ 3 pl przydadzą się (3). ◊ praet 3 sg m przydåł się (1). ◊ [f przydała się]. n przydało się (114). ◊ 3 pl subst przydały się (5). ◊ plusq 3 sg n było się przydało (5), przydało się było (1); było się przydało : przydało się było ModrzBaz (1:1). ◊ con 3 sg m by się przydåł (3). f by się przydała (6). n by się przydało, przydało by się (52). ◊ 3 pl subst by się przydały (3). ◊ con praet 3 sg n by się było przydało (1) WitosłLut, by przydało się było (1) GliczKsiąż.

Sł stp s.v. przydać, przydajać, Cn s.v. przydaje się, przyda się do czego, Linde XVII – XVIII w. s.v. przydawać się.

1. Zdarzyć się, przytrafić się, stać się; przypaść w udziale; contingere HistAl, Vulg, PolAnt, JanStat, JanPrzyw; accidere HistAl, PolAnt, Modrz, JanStat; evenire HistAl, Vulg, JanStat; venire Mącz, PolAnt; fieri Vulg, Modrz; tradere Vulg; usu venire Mącz; intervenire JanStat (zwykle z podmiotem typu: co, to; z podmiotem rzeczownikowym (36)) [tylko w 3 osobie; w tym: komu, czemu (146)] (271): MetrKor 34/135; Nie dobrzeć mieſzkáć z zwádliwym/ Przyda ſie nieco złego znim. BierEz I, E, Q2; OpecŻyw [27]v; y przyſli [synowie] do Iakoba oyca ſwego wzỳemi Chanaan y powyedzỳeli mu wſſytko co ſye im przydało HistJóz C3; FalZioł IV 20c; BierRozm 24; ZapWar 1548 nr 2656; A kſiążę ono iego proſiło go mowiąc/ wielki Ceſarzu dopuſć mi przeſć zá tobą tę rzekę ábyć ſie iáka zła przygodá nie przydáłá. HistAl F, F7, H2v, H3, H3v, K2; MurzHist V v; Mężoboycá ieſli [...] dobrowolnie do Sądu przyydźie/ [...] chcąc ſye vſpráwiedliwić/ [...] iż ſye to zá wielką potrzebą w obronie przydáło: tákiemu iuż Sąd nie idźie o gárdło GroicPorz ll3v; RejWiz 142v; iákoż y w druku trudno ſię było vſtrzedz żeby ſię iákie obłądzenie ſtáć nie miáło/ gdyż ſie to przy ták wielkiey roboćie przydáć muśi BibRadz *5v, 2.Esdr 9/33, Esth 4/7, Act 8/24, 1.Cor 10/11; niewiemy co ſie przydáło Moiżeſzowi. BielKron 34v; Iecháli [Argonauci] do krolá Láomedontá/ powiedzieli mu co ſie im przydáło/ iż Wielorybá zábili/ dzyewkę wybáwili. BielKron 54, 46v, 123, 268, 281; I coſz ſię tedy może przidáć słuſznieyſzego/ yedno gdy ſámemu żywemu wyobráżeniu/ y yeſzcże świeżemu przykładowi przypátrowáć ſię możemy? KwiatKsiąż B4v; BielSpr 13; Y oznaymił mu Mordochay co mu ſię przydáło BudBib Esth 4/7, 2.Esdr 9/33, Dan 13/26; BiałKaz Hv [2 r.]; A dla grzechowći przychodzi ná ludzie gniew Páńſki/ y bywa vtrácone zbáwienie/ nád co więtſza ſzkodá cżłowiekowi przydáć ſie niemoże. KarnNap D; SkarŻyw 312; MWilkHist I3; NiemObr 17; Phil P3; KochFrag 17; LatHar 69; A niewiáſtá boiąc ſię y drżąc/ wiedząc co ſię iey przydáło: przyſzłá y vpádłá przed nim/ á powiedźiáłá mu wſzytkę prawdę. WujNT Mar 5/33, Act 3/10, 1.Cor 10/11, 2.Petri 2/21; A o mężobóyſtwie któré ſie komu przyda w obronie/ gdy go naydą/ że ie tym ſpoſobem vczynił/ ták owy poſtępek będźiemy chowáć: [...] SarnStat 606, 281, 650, 945; Według powieśći wáſzey/ wſzyſtko ſie przydáło. PaxLiz C2v, Bv; SkarKazSej 673b; [TerentMatKęt Mv; A gdy go przyiaćiele pytáli/ coby mu ſię przydáło: powiedźiał [...] PlutBBud N4].

przydać się dla czego [= z powodu czego] (5): ale nyedlaczego ynschego tak my sye przidalo ale za moy grzech ſkaral mie yeſth bog LibLeg 11/55v; nie przypadł ná nas gniew bogow ále ſie to przydáło dla ieſiennego zrownánia nocy ze dniem. HistAl [I3]v; SarnStat 156, 650, 910.

przydać się od kogo (3): BielKron 52v; HistRzym 8v; Sychymitom co ſię przydáło od ſynow Iákobowych/ iáko przez nie doſzcżątku wytráceni y wykorzenieni ſą? WerKaz 295.

przydać się z czego [= z powodu czego] (7): FalZioł IV 10a; RejJóz Nv; Bo ná myę złośći przypádły [...] Práwye iáko cyęſſkye brzemyę ták myę ocyążyły/ [...] Bowyem mi ſye ták przydáły z mey wielkiey głupośći LubPs K3v; BielKron 97v; Przebácż ieſliże ſie co przydáło s krewkośći HistLan C4v; LatHar 135; SarnStat 1236.

przydać się przez co [= w wyniku czego] (1): A ieſliby przez zápámiętánié álbo zá iną przygodą którąkolwiek przydáło ſie nam ią [ziemię Bełzką] zápiſáć: tákowy zapis [...] pſuiemy SarnStat 1054.

przydać się gdzie (20): MetrKor 34/135; [Bracia Józefa jechali do Egiptu] Beniamina zoſtáwiwſſy domá dla Iakoba ktory go nye chcyał poſlatz by ſie mu co na drodze nye przydało HistJóz Cv, C3v, D3v; BibRadz Thren 4 arg; BielKron 476; [jeden dworzanin] Owa ſie zda/ iż/ ni o cżym lepiey mowić nie vmie/ iáko o thym co mu ſie gdzie ſromotnie przydáło GórnDworz N4v; KuczbKat 250; BielSpr 12v; CzechRozm 162v; Przydáło śię było w iednem mieśćie barzo ludnem/ iż niektorego ceklarzá/ [...] ránił Sláchćic ModrzBaz 31, 51v; MWilkHist I4v; NiemObr 45; WisznTr 14; ZawJeft 46; á gdźieby nieprzyiaćiel iáki Króleſtwá náſzégo [...] wiechał/ y potkánié w gránicách tegóż Króleſtwá poddáni náſzy vczynili: tedy tymże obywátelóm tylko zá więźienié/ ále ieſli zá gránicámi to ſie przyda/ tedy y zá ſzkody/ [...] doſyć vczyniém SarnStat 891, 334, 411, 944.

przydać się kiedy (68): MetrKor 37/2v; Przydáło śię dniá iednego/ Wyſzłá liſzká z domku ſwego BierEz H3, I3, R; OpecŻywList Cv; HistJóz A3; ia vżywſſy dobrotliwoſć páná ſwego wſſytkiego zapomnię co mi ſie kolwiek było przed tem złego przydáło. RejPs 83v; RejJóz I; Przydáło ſie tego cżáſu iż go [Roboasa] Alexander w głowę vderzył bez winy HistAl N; LubPs E2v; KrowObr 233v; RejWiz 147; Leop 1.Reg 20/26; Tegoż czáſu przydáło ſię iż Abimelech y Fikol Hetman woyſká iego/ mieli rozmowę z Abráhámem BibRadz Gen 21/22, Gen 4/3, 7/10, 9/15, 11/2, 14/1 (11); KochSat C2v; NIewiem iákoby kto mogł thák opátrznym być/ iżby ſye mu niegdy Przygodá nieprzydáłá SienLek 14v; LeovPrzep B2, D4; iáko ſie náiduią tácy ludzie/ ktorym to bárzo przyſtoi/ iż vmieią to co widzieli/ ábo ſłyſzeli/ ábo ſie im ſámym przydáło kiedy/ ták foremnie to przełożyć/ że z ich ſłow zda ſie tym co ſłucháią/ iákoby ſámi teraz ná to pátrzáli GórnDworz N8, Dd; Y przydáło ſie cżáſu iednego że ieden był bez drugiego [łotrowie] HistRzym [118]v, 28, 33v, 38, 54v, 70, 102v, 120v; Iż iuż idź á więcey thego nie cżyń/ być ſie potym czo ſrozſzego nie przydáło. RejPos 206; Y przydáło ſię mieſiącá Niſana/ roku dwudzieſtego Artáchſzaſzty krolá/ (że) przed nim wino (ſtało) BudBib 2.Esdr 2/1, Esth 15/5, 2.Mach 4/30; CzechRozm 233v; Co iż ſię było niekiedy przydáło/ świádcżą Kroniki náſze ModrzBaz 107; MWilkHist I4v, K3v; KlonŻal A2; ReszPrz 46, 62; WisznTr 14; LatHar 135, 238; Y przydáło ſię gdyſmy ſzli ná modlitwę/ iż dźiewká niektora co miáłá Duchá wieſzczego/ zábieżáłá nam WujNT Act 16/16, Luc 5/17, 8/42, 9/57, Act 22/6, 17; SarnStat 64, 112, 319, 884, 1041, 1111; WitosłLut A5v; PaxLiz Bv; [A ty ieśli wyrozumieſz/ że mi ſię co miłego w niey [w drodze] przydáło/ miey twoię cżąſtkę roſkoſzy BusLic [1]]. Cf przydać się kiedy między kim.

przydać się kiedy między kim (pl) (2): Téż wſzyſtki zgwałcenia Przymiérza/ pokoiu/ y poſtánowienia obietnic/ ieſliby któré między ſtronámi ná woynách przeſzłych przydáły ſie/ zá mocą ninieyſzéy zgody nikczemné czynimy SarnStat 1081 [idem] 1115.

przydać się „tak, takież” (bezpodmiotowo) (3): LibLeg 11/55v; [biskup] iáchał będąc w wielkim ſmutku ná drodze/ wpadł w niemoc vmárł. Papież gdy ſie tego dowiedział/ piſał áby Kámpegius przyiáchał/ boiąc ſie by ſie mu tákież nie przydáło BielKron 212; Ták mnie (w nieſzcżęſnym domu) dziśia ſie przydáło/ Właſnie ſie ſamą rzecżą podobieńſtwo sſtáło. WisznTr 14.

cum inf (bezpodmiotowo) (58): LibLeg 11/55v; GlabGad G5v; Ieſli ſie nam przyda zbitwy vieżdzáć/ nie będziem mieli iáko przez wodę przebieżeć. HistAl E3v; MurzNT Mar 2/23; KromRozm III B2; A przetho rodzicy gdiby ſie im przydáło nyeyáko káráć ſyná/ niechay áni z gnyewu/ áni s furiey yákyey tego nye cżynyą. GliczKsiąż G3, G; LubPs E2v; GroicPorz C2; KrowObr 62v, 63, 233v; RejWiz 147; Leop 1.Reg 20/26, Matth 18/13; TAm ná ten cżás gdy Lew mowił ku Orłowi ty ſłowá/ przydáło mi ſię iákoś weyźreć. BibRadz 4.Esdr 12/1; KwiatKsiąż M4; BielKron 476; Przydalić ſye pić wiele nád zwyczay/ nie iedzże potym. SienLek 13v; GrzepGeom I4v; BudBib I 159d marg; Strum D4v; WisznTr 5; Potrzebá prawdziwemu miłoſnikowi Oycżyzny gdyby mu ſie przez iákiżkolwiek ſpoſob przydáło tránſgreſsyą práwá vcżynić/ niepobłażáć ſobie wyſtępku ſwego Phil D4; WujNT Matth 18/13, s. 675 marg, 725; OBiecuiemy/ iáko ſkoro z woiennéy potrzeby [...] do źiem náſzych przyda ſie nam wróćić: że wſzytkié róznice záczęté między Duchownémi y Swietckiémi ná Séymie Wálnym vśmiérzemy. SarnStat 112; A gdyby ſie nam przydáło do gránic któréy źiemie przyiecháć: chcemy/ áby Sędźia y Podſędek źiemie/ w któréy będźiemy mieſzkáć/ byli powinni ná Dworze náſzym ſądźić y vznáwáć ſpráwy SarnStat 554 [idem 559] 10, 64, 84, 156 [2 r.], 205 (31); [TerentMatKęt R8; DramStp I 231; Raz przydáło mu ſię żeglowáć morzem PlutBBud Cv].

Ze zdaniem podmiotowym [w tym z zapowiednikami: to(ż) (6), ono (1); iż(e), że (40), (i)ż(e)by (19), aby ‘że’ (3), zaimek względny (4)] (66): MetrKor 37/2v, 40/817; OpecŻywList Cv; Przydáło ſie yż [Józef] ſen powiedał brácỳeỳ ſwey HistJóz Av; Przeto gdyby ſie przydało iżby mleko barzo było ciepłe/ albo cierpniącze. Taka [karmiąca matka] niema dawać ſać na tſzcżo: aż naiadłſzy ſie. FalZioł V 36, V 34, 34v; Przydało ſie iż Alexander zwyciężywſzy Armeny wracał ſie z zwyćięſtwem do Macedoniey HistAl B4, E4, N; DiarDop 108; GliczKsiąż F4; A ieſliby ſye przydáło iżeby Zyd miał świádczyć przećiw Krzeſćiáninowi/ to ma vczynić ze dwiemá Krzeſćiány y z iednym żydem. GroicPorz x2, k4, aa4, gg3v, kk4v; Przydáło ſię potym po niektorym czáſie/ iż Kain czynił ofiárę Pánu z owocow źiemie. BibRadz Gen 4/3, Gen 7/10, 9/15, 11/2, 14/1, 21/22 (13); GrzegRóżn I3; SienLek 192, 196; Y przydáło ſie iednego dniá że on páſthyrz vſnął HistRzym 28, 38, 38v, 49v, 50v, 70 (9); BudBib 2.Esdr 2/1, 2.Mach 4/30; Cżás teſz iuſz ieſt ábyſmy iuſz o Krolu náſzym Zięmſkim/ á teras zmárłym [...] iuſz mowili. Ktoremu to śię rownie przydáło/ co śię teſz było przydáło y Lázárzowi BiałKaz Hv; ModrzBaz 31; CzechEpPOrz **3; KochFr 87; KlonŻal A2; ReszPrz 46; WujNT Luc 10/31, Act 16/16, 21/35, 22/6, 17; SarnStat 244, 464, 605, 606, 622 (10); SkarKaz 45b; [Praeter ſpem mihi obtigit. Przydáło mi ſie czegom nie pomyſlał. TerentMatKęt M4].

Ze zdaniem luźno nawiązanym pełniącym funkcję podmiotowego (9): BierEz H3; HistJóz A3; Y przydáło ſię dniá niektorego gdy on [Jezus] náuczał/ byli też śiedzący Fáryzeuſzowie y zakonni Doktorowie BibRadz Luc 5/17; Y przydáło ſie cżáſu iednego gdyż oboie ná łożu leżeli/ rzekłá ku niemu [czarnoksiężnikowi] rycerzowa [...] HistRzym 54v, 102v; PRzydało ſię potym trzećiego dniá gdy ſię modlić przeſtałá/ y zwlokłá żáłobne ſwe ſzáty/ y vbráłá ſię w ſwoy świetny vbior. BudBib Esth 15/5; Y przydáło ſię/ gdy ſzedł [Jezus]/ rzeſze go śćiſkáły. WujNT Luc 8/42, Luc 5/17, 9/57.

Z podmiotem osobowym (1): GliczKsiąż P5 cf »przydać się a przypaść«.

W połączeniu szeregowym (1): Si quid usu venerit, Yeśli ſie co przida/ potráfi/ przigodźi. Mącz 510c.

Frazy: »jako się przydało« (11): Ták ſię rownie ſtánie z Izráelczyki iáko ſię Kánáneycżykom przydało gdy ziemie ſwey odbieżeli vćiekáiąc przed nimi. BibRadz I 361a marg; LeovPrzep D4; KuczbKat 350; By nie tá ſtolicá S. iużby Chrześćiáńſtwo z Heretyctwá obroćiło ſię w pogáńſtwo: iáko to iuż wielom ſię wſchodnym narodom/ [...] przydáło. SkarJedn 144, 151; SkarŻyw 153; LatHar 577; A ći ktorzy to widźieli/ opowiedźieli im/ iáko ſię przydáło [qualiter factum esset] onemu opętánemu/ y o wieprzách. WujNT Mar 5/16, przedm 18; y oſtátki tego narodu ták ſtárego/ y po świećie ſzeroko roſkwitnionego/ potráćićie/ y w obcy ſię narod ktory was nienawidźi/ obroćićie/ iáko ſię innym przydáło. SkarKazSej 674a, 666a.

»przydało się wolej jego« = chciał (1): Alexander [...] przyiechał ku rzece ktora rzecżona ieſt Oceanus/ [...] Przydáło ſie woley iego [Accidit autem voluntati eius] że ſie omywał w oney rzece HistAl E2.

Zwrot: »z przygody, za przygodą przydać się« = per causum contingere JanStat; casualiter contingere JanPrzyw [szyk zmienny] (4:1): A nye niſſczy ten wyáry álbo przyſyęgi/ ktory ſye z kurwámi álbo z cudzymi żonámi walca? (–) Mnye ſye widźi iż nye/ kyedy mu ſye to z przygody á z krewkoſći przyda. KromRozm I C3; HistRzym 50v; gdy z przygody iákiéykolwiek przyda ſie [ex casu ... evenerit JanStat 241]/ iż ná Kráków będźie dáná klątwá/ tedy miáſto Kázimiérz przy rzéce Wiśle/ téy klątwie nie ma bydź podległé SarnStat 224, 893, 1054.
Szeregi: »przydać się a przypaść« (1): ten też cżłowyek ktoremu ſie tákowa [żona godna] przyda á przypádnye/ bárzo wyelkyem fortunatem yeſt GliczKsiąż P5.

»przydać się, [abo] stać się« (1): MWilkHist I4v; [Musi być/ że ábo ſię tobie co nietrefnego przydáło: ábo ſię komu co dobrego ſtáło. PlutBBud G2].

a. O stanach fizjologicznych i chorobowych (21): Gdy ſie brzemienney biegunka przyda, trzeba ſie bać by nie pomiotała FalZioł V 30, IV 32b, 36c, V 36; [żołnierz córkę gospodarską uczynił brzemienną] y ták ią náucżył gdy ſię brzemię pokazáło: ieſli ſię otym dowiedzą/ powiedz: iſz ći ſię to z onym młodym y głádkim mnichem przydáło SkarŻyw 183.

przydać się od czego (1): ieſliby ſye potym ogień przydał [na oparzoną wcześniej skórę]/ co ſye łatwie od wiátru álbo źimná przyda/ thákiéż y od ogniá/ Tedy vbiy białek iáiowy/ s krochmalem/ przyłożże to ná ſpárzelinę/ ochłodźiſz y wygoiſz ią. SienLek 135v.

przydać się z czego [= z powodu czego] (3): bo tho o żadney [niewieście] rzecz nieſłychána/ áby ktora po przeſtániu pław mieſyęcznych poczęłá: oprocz Sará żoná Abráhámowá/ y tho nád przyrodzenie/ z ſámey Boſkiey mocy tho ſye przydáło SienLek 108v, 170v; która to wilgotność ieſli co mieśiąc precz wyniść niemoże/ wſzyſtki choroby/ co ich iedno ćiérpią [niewiasty]/ z ſtego tho początku/ przydáć ſye iém mogą. Oczko 15v.

przydać się gdzie (4): gdy puchlina ſię przyda tamże [w członku męskim]/ tedy to naſienie/ á z właſzcża [!] proch iego dobry ieſt. FalZioł I 8a; SienLek 130v; Ale gdyby ſye mu [koniowi] z wyplecenia/ w plec ſuchoty przydáły/ day mu onę plec puſzczádłem pośiekáć SienLek 170v, 185.

przydać się kiedy (7): Takim [niewiastom śrzedniego ciała] ieſtli ſie przyda odchodzenie/ poſpolicie w mieſiączu wtorim albo trzecim: przydawa ſie FalZioł V 29v; Tho [boleść oczu u ciężarnej] vkazuie wielką płodu nieprzeſpecżnoſć [!]. Zwłaſzcża gdy na ten cżas przyrodzona ſie niemocz przyda. FalZioł V 31v, I 113c; Ale gdy wilgośćią ty żyły zmartwieią/ Trzęſáwicá ſye przyda/ iż ſye członek álbo kilá trzęſą. SienLek 142v, 135v, 145v; WujNT Mar 9/21[20].

Ze zdaniem podmiotowym [w tym z zapowiednikiem: to (1); iż (1), iżby (1), zaimek względny (1)] (3): Nie rácz ſię gniewáć Pánie moy że nie wſtawam przed thobą/ Abowiem co ſię niewiáſtam przydawa/ toż ſię y mnie przydáło. BibRadz Gen 31/35; Ieſliby ſye theż przydáło iżby co w gárdle komu vwięzło/ ma nagle nogi wráźić w źimną wodę SienLek 82, 145v.

2. Nadać się, móc być użytym; fieri Vulg; convenire, facere, quadrare, usui esse, valere Cn (28): roskazał Hetman Koronny zawolą naszą ruszyc się ztamtąd zwielkiey Polski zołnierzom akunąm się blizey przymknąc y napewnych mieyscach poblizu nas ie rozłozyc, Codla teraznieyszych trwog Tatarskich barzo się moze przydac ActReg 144; Gdyby w ćiele oko chćiáło ſtać gdźie ręká/ y ięzyk gdźie nogá/ y ręká gdźie żołądek: byłby wielki nierząd/ y ſproſna ſzpetnotá (marg) Mieyſce właſne káżdego zdrowe/ á cudze ſię nie przyda. (–). SkarKazSej 677a.

przydać się do czego (6): Ale tobie tak trzeba myſlić o pokoiu/ Iakobyś ſię mogł zaraz przidać i do boiu. KochSat C; GórnDworz G6; PaprPan Y4; Z tego ſtádá/ mniemaćie że ſię ktory przyda Do poſługi oycżyzny? KochOdpr C3; KochCzJan A3; ZbylPrzyg ktv.

przydać się komu, czemu (18): FalZioł IV 43c; WSzyſcy ludzye poſpolići/ Chcieycie temu pozwolići/ Zwłaſzcżá co dzyatecżki macie/ O ich dobre ſie ſtáracie/ Co tu powie káżdy ſwemu/ Przyda ſie to nie iednemu BielKom nlb 5; BielKron 97v; GórnDworz G6; Gdy przecżytaſz ty kſiąſzki/ więc náznácżyſz ſobye/ Coby ſie też ná potym/ mogło przydáć tobye. HistHel Av; PaprPan Yv, Y4; SkarŻyw 115; ActReg 173; KochCzJan A3; WyprPl Cv; zbroiá Cechowá/ y káptur pogrzebny Przyda ſię temu ktory chce w żáłobie chodźić KlonWor 54, 54 [2 r.]. Cf przydać się czemu w czym; komu na co; Zwrot.

przydać się na co [= zastosowanie] (8): Pożytek iego [suma] ieſt ten: iże vbogiem mięſo/ á żebrakom koſci grżbiethowe na pacierze ſie przydadzą. FalZioł IV 43c; A táki proch przyda ſie ná każdą ſtrzelbę/ ták do dźiał/ do hakownic/ iáko do ruſznic BielSpr 73; powiedz mi brácie moy Azárya ná co ſie nam przyda owá żołć y wątrobká rybia/ coś mi kazał ſchowáć. BielKron 97v; RejZwierc 160v; WujNT Act 4/11. Cf Zwrot.

przydać się komu na co [= na jaką okoliczność] (1): To porzućić mam/ co mi ſię ná drogę nie przyda. SkarKaz 123b.

przydać się czemu w czym (1): Wſzák ćię vcżyć nie trzebá/ w cżym ſię możem przydáć: Páńſkim poſługom/ gdyż to po oſobách poznáć. PaxLiz D.

przydać się gdzie (4): Niechay [dworzanin] vmie z głowy piſáć/ liſt cudny/ rzecż poważną: więc y wierſz: bo mu ſie to v dworu záwdy do cżego krotochwilnego przydáć może GórnDworz G6; SkarŻyw 115; ActReg 173; Teraz ná ſpráwy Boże pátrzym iáko ná rozebrány zegárek/ ná kołká y żelazká iego/ niewiedząc gdźie ſię co przydáć ma/ y rzemieśnikowi przygániamy. SkarKaz 4a.

cum inf (1): Możeć ſie garnek przydáć vwárzyć w nim káſzę WyprPl Cv.

W porównaniu (1): Y Przywiley bez tego [znaku] ieſt iáko máſzkárá/ Wſzytkim ſię przyda: Iáko Perſka Sżáráwárá. KlonWor 54.

Zwrot: »na wszystko, we wszelakiej sprawie się przydać« [w tym: komu (2)] [szyk zmienny] (3:1): Ia zá Piotrá przyrzekam on mie w tym nie wyda/ Ze do cżego chceſz go mieć ná wſzytko ſie przyda. PaprPan F3; Ale mi wierz że y ći Sláchćicy pocżćiwi/ Kożdemu ſie przydádzą we wſzelákiey ſpráwie PaprPan O2v; SEmowit oycá w cnocie by namniey nie wydał/ Owſzeki ſie ná wſzytko ten nam lepiey przydał. Bo ſie w ſpráwach Rycerſkich ták biegłym pokazał PaprPan Dd3, F3.
W przen (1): gdy przez onę ćiemną ſtronę y mieſzkánie śmierći poydziem. Tám ſię nám tá świeca przyda/ tám tá gromnicá poſłuży/ ktora ieſt Iezus Chryſtus. SkarŻyw 115.
3. W funkcji strony biernej: Być dodanym, wymienionym, przytoczonym (9): CzechEp 199; Przydáć ſię [do mszy św.] y tá Modlitwá Kośćielna może. O Przenaświętſza Troyco/ rácż przyiąć tę [...] ofiárę LatHar 106; Może w ten chwálebny dzień/ y przez oktawę/ mowić Hymn Anyelſki [...] Przydáć ſię też może y Litánia do Páná IEzuſá/ wyżſzey trochę/ w dzień Obrzezánia Páńſkiego/ náznácżona. LatHar 402; SarnStat 1315.

przydać się do czego (2): á zátym niektorzy wielce tego ſobie życżyli/ áby do inſzych vżywánia godnych nabożeńſtw/ przydáły ſię Ewángelie LatHar 682; (tekst Jana Kochanowskiego) ƶe go [litery G] Polcy nieuƶiwaią na dwoie iako Laćinnicy: ale tilko w iedno: iako tu garniec: iedwab pŗez/ i/ nie pŗez/ g. (–) Do tego przydáć ſie może Reieſtr, nie Regeſtr, Aniół, Ewanielia, etć. nie Angiół, áni Ewángelia. JanNKar E4.

przydać się ku czemu (2): [Chrystus nie zakazał, abyśmy go wzywali] tedy tym ſámym rzecż tę vtwierdźił. [...] A ku temu y to ſie ieſzcże przydáć może/ że nie prze co inſzego nie roſkázował ſam przez ſie/ wzywáć ſie: [...] tylko iż nie przyſzedł chwały ſwey ſzukáć/ ále chwały Bogá Oycá ſwego. CzechRozm 195; CzechEp 43.

cum inf (1): Mogłoć ſie ieſzcże tu co więcey przydáć nápiſáć tych rzecży/ ktore ſie tocżą ninieyſzego cżáſu v nas w ſąſiectwie BielKron 476.

Synonimy: 1. być, potrafić się, przygodzić się, przypaść, przytrafić się, stać się, trafić się, zdarzyć się; 2. posłużyć.

Formacje współrdzenne cf DAĆ.

MN