Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYJMUJĄC

Następne hasło: [PRZYJRZEĆ] »

PRZYJMUJĄCY (24) part praes act

przyjmujący (18), przymujący (5), przymujęcy a. przymujący (1); przyjmujący OpecŻyw, KrowObr, Leop, BiałKat, Wuj a. f VJud (3), SkarJedn, SkarŻyw, CzechEp (2), LatHar; przymujący Mącz (2); przyjmujący : przymujący WujNT (6:1); przymujący : przymujęcy a. przymujący Calep (2:1).

przyjmujący (22), przyjmując (2) OpecŻyw, Leop.

Fleksja

sg
m	N	przyjmujący, przyjmując	f	N	przymującå
	G	przyjmującégo		G
	A	przyjmując(e)go		A
	I			I	przyjmującą
	L	przyjmującym		L

pl
N	m pers	przyjmujący
G		przyjmujących
D		przyjmującym
inne formy
sg m G a. f. V - przyjmując

sg m N przyjmujący (9), przyjmując (1). ◊ G przyjmującégo (1). ◊ A przyjmując(e)go (1). ◊ L przyjmującym (1). ◊ f N przymującå (1). ◊ [I przyjmującą.] ◊ m G a. f V przyjmując (1). ◊ pl N m pers przyjmujący (2). ◊ G przyjmujących (4). ◊ D przyjmującym (3).

Sł stp s.v. przyjmować, przyimować, przymować, Cn s.v. bez poprawy; czujący co; podarki na przedarowanie dane przyjmujący; pokładnik; pokład przyjmujący; powierzoną rzecz na testamencie przyjmujący, Linde w objaśnieniu s.v. przyjmiciel.

Znaczenia

I. Zgadzający się, nieodrzucający, aprobujący, akceptujący (w stosunkach między ludźmi lub między człowiekiem a Bogiem), pozytywnie się ustosunkowujący (14)
II. Bez nadrzędnego elementu aprobaty (choć może on występować drugorzędnie) (9)
- 1. Wybierający dla siebie jakiś stan (1)
- 2. Przystępujący do sakramentu, przyjmujący sakrament (7)
  - α. W funkcji rzeczownika (1)
  - a. O komunii św. (tu dodatkowy element znaczeniowy: ‘spożywający’) (4)
    - α. W funkcji rzeczownika (1)
- 3. Wchłaniający, biorący w siebie (1)
- 4. [W który jest coś włożone]
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

I. Zgadzający się, nieodrzucający, aprobujący, akceptujący (w stosunkach między ludźmi lub między człowiekiem a Bogiem), pozytywnie się ustosunkowujący [w tym: kogo, co (11)] (14):

1. Gdy ktoś coś mówi lub czyni: uznający za stosowne (3):

a. Odnośnie do czyjegoś zdania nieskierowanego do osoby oceniającej: przyznający rację, uznający za prawdziwe, słuszne, niezaprzeczający (1): Grecki záś text tákich ſłow vżywa. [Is 26/2] Otworzćie brany/ niech wnidźie lud ſtrzegący ſpráwiedliwośći/ ſtrzegący prawdy/ przyimuiący prawdę y ſtrzegący pokoiu CzechEp 319.

b. Odnośnie do osoby; w funkcji rzeczownika (2): Grzech nie przymuiących práwych kaznodziey. WujNT 43 marg [idem] Yyyyy3v.

2. Obejmujący powierzone stanowisko (1):

Wyrażenie: »urząd przyjmujący« (1): A ćić ktorzy ſą z ſynow Lewiego/ vrząd kápłáńſki przyimuiący [accipientes mandatum]/ roſkazánie máią áby bráli dźieśięćinę od ludu wedle zakonu WujNT Hebr 7/5.

3. Gdy ktoś coś komuś wyrządza, poddaje go czemuś: poddający się, wykazujący gotowość; patiens Cn (1): Ian Thyſſeran w Páryżu Minorytá Mnich wymyſlił y vſtáwił nową Regułę/ ktorą názwał pokutę prziymuiącym niewiáſtom ſwowolnym KrowObr 137e.

4. Pozwalający wejść do swego domu lub kraju, dopuszczający do swego towarzystwa lub grona; udzielający gościny; hospitalis Vulg (9): Pokoy domom przyimuiącym Apoſtoły. WujNT Matth 10 arg, Matth 10 arg.

Wyrażenia: »w dom przymujący« (2): Inhospitalis [...]. Qui nullos recipit hospites, inhospitus. – Nie ludski wdomnieprzimuiąci. Calep 537a; Perhospitalis – Barzo liudski, rad w dom Przymuięci. Calep 781b.

»goście przyjmujący« (3): Stabularius, Caupo viatores pretio recipiens – Goſpodarz goſczie przymuiąci: item, maſztalierz. Calep 1002b; Ma tedy biſkup być bez przygány/ [...] gośćie ochotnie przyimuiący [esse ... hospitalem] WujNT 1.Tim 3/2, Tit 1/8.

»wdzięcznie przyjmujący« (1): Abowiem Biſkup ma być [...] wdźięcznie gośćie przyimuiący/ dobrotliwy WujNT Tit 1/8.

a. O Bogu wobec człowieka (2):

przyjmując ku czemu (1): O ſſcżodrobliwoſci wielká pana naſſégo Iezu kryſta/ prziymuiątz grzéſſné ku pokucie/ bo więcéy dál lotrowi niżli proſil OpecŻyw 145.

W przeciwstawieniu: »przyjmując ... tłumiąc« (1): Wielki Pan náſz y wielka moc iego: á mądrośći iego licżby niemáż. Prziymuiąc [suscipiens] ćiche Pan: á tłumiąc grzeſſniki aż do źiemie. Leop Ps 146/6.

II. Bez nadrzędnego elementu aprobaty (choć może on występować drugorzędnie); accipiens Cn (9):

1. Wybierający dla siebie jakiś stan (1):

Wyrażenie: »[co] na się przyjmujący« (1): Lecż ták mniemam że też to podobno dla tego cżyni [ksiądz kanonik] iż mu inſze wielkie świátá tego zabawki báwić ſię tym nie dopuſzcżáią/ iáko y inſzym mnogim toż [tj. stan kapłański] ná ſię przyimuiącym. CzechEp 91.

2. Przystępujący do sakramentu, przyjmujący sakrament (7): á pożytek álbo ſkutek/ ktory [sakramenty] w cżłowiecże godnie przyimuiącym niewidomie ſpráwuią/ łáſką Bożą z Doktory kośćielnymi zowiemy. WujJud 163.

Wyrażenie: »[od kogo] sakrament przyjmujący« (1): Mocy ná rozwiązánie grzechow niemáią [ruscy duchowni]: y od nich Sákrámentá przyimuiący grzeſzą. SkarJedn [d9].

α. W funkcji rzeczownika (1): Ná Chrzćie elemeⁿta álbo żywioły zá ſłowy nie przemieniáią ſye/ iedno w téyże klóbie/ ſpráwie/ y mocy zoſtawáią/ á bez odmiennośći ſwéy/ zá wiárą przyymuiącégo wielkie pożytki czynią BiałKat 315v.

a. O komunii św. (tu dodatkowy element znaczeniowy: ‘spożywający’) (4): Iudaſz ktoremu ſtucżkę chlebá PAN podał/ nie złe przyimuiąc/ ále źle przyimuiąc/ dał mieyſce Dyabłu ſobie; ták káżdy niegodnie przyimuiący/ niecżyni tego áby Páńſki Sakráment dla iego złośći złym ſie sſtał. WujJud 259, 179.

Wyrażenie: »świątość przyjmujący« (1): A daymy to/ żeby y ſámo ono z Pánem Iezuſem ziednocżenie/ y oboiey nátury iego vcżeſtnictwo/ cżłowieká tę świątość przyimuiącego/ łáſki domieſzcżáło LatHar 244.

α. W funkcji rzeczownika (1): A ktemu iſz podáiąc kápłan Sákráment przenaświętſzy/ ták mowił: Ciáło Páná naſzego Iezuſa: á przyimuiący odpowiádał: Amen: znáć iſzby prożno mowił/ Amen/ gdyby tám obecnego y prawdziwego ćiáłá Chryſtuſowego nie było. SkarŻyw 320.

3. Wchłaniający, biorący w siebie (1):

Wyrażenie: »[co] w się przyjmujący« (1): Naphtha, genus bituminis, Nieyáki kley álbo kréćyſta ſucha źiemiá łatwie ogień w ſię przymuyąca. Mącz 240d.

4. [W który jest coś włożone: Zaś ono weſpoł w bańkę ſkláną wſyṕ/ á dobrze obleṕ/ [...] przyłoż záś Alembikiem [...]. A ziąwſzy Alembik z wierzchu s piecka/ y z bańką prziymniącą [!]/ zley ono w bańkę z ćiáſną ſzyią SienHerb 544b.]

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Assumptivus, Przimuyący/ przibieráyący. Mącz 432d.

Synonimy: II.2.a. biorący, kommunikujący.

Cf PRZYJMOWAĆ

ALKa