[zaloguj się]
[pdf]

PRZYMNAŻAĆ SIĘ (25) vb impf

sie (17), się (8).

inf z tekstów nieoznaczających pochyleń; w pozostałych formach pierwsze a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie).

Fleksja
inf przymnażać się
indicativus
praes
sg pl
1 przymnåżåm się
3 przymnåżå się przymnåżają się
praet
sg
3 n przymnåżało się
conditionalis
sg
3 f by się przymnåżała
n by się przymnåżało

inf przymnażać się (3). ◊ praes 1 sg przymnåżåm się (1). ◊ 3 sg przymnåżå się (12). ◊ [3 pl przymnåżają się.] ◊ praet 3 sg n przymnåżało się (4). ◊ con 3 sg [f by się przymnåżała.] n by się przymnåżało (4). ◊ part praes act przymnåżając się (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Zwiększać się, powiększać się; crescere Calep, Vulg; gliscere Mącz; multiplicare PolAnt; augescere Calep; affluere Vulg; augere JanStat (25): Augesco – Przimnazam ſzie, prziraſtam. Calep 114b.
a. O ilości lub wartości materialnej [w tym: z podmiotem w G (13)] (16): [w małżeństwie] Iuż záwżdy wſzytko ſporo/ bo iedno drugiego o wſzytko ſie rádzi/ wſzytko ſie nadobnie á roſtropnie ſtánowi/ wſzytkiego ſie á wſzytkiego ſporo przymnaża. RejZwierc 32 [idem WerKaz]; BudNT Act 6/1; WerKaz 305; We dni one gdy ſię przymnażáło vczniow/ wſzczęło ſię ſzemránie Graekow przećiw Zydom WujNT Act 6/1; [ListyPol II 1548/172; Y pożytek s niey [sadzawki] ſobie vcżyniſz/ Kiedy do niey drobnych ryb przycżyniſz/ y w drugich ſie ſamy przymnażáyą/ Gdy potem goſpodarzá máyą. WirzbGosp A4v].

przymnaża się z czego [= w wyniku czego] (3): poſilenie małe z ſpożiwania giru przichodzi/ ábowiem ſie ſniego krwie nie przymnaża/ ani żadnego przenikhania do dziurek á zwłaſzcża do wątroby niema FalZioł I 96a; nie przecz ći innego iedno prze tę wzgárdę/ z Krákowſkiey náuki nam dźielnych kácerzow w Polſzce ſye záwſze przymnaża. OrzRozm P; ZA częſtym ſwarem między poddánymi náſzymi około gránic między dźiedźictwy ich/ [...] trudné y ćiężkié niekiedy wſczynáią ſie pytánia: z których przymnaża ſie nakłádów SarnStat 466.

przymnaża(ć) się komu, czemu (żywotne) (3): Niedufaycie w złoſci waſzey/ á nieżądaycie drapieſtwa/ á ieſtli bogacztwa wam będą przymnażać ſie [divitiae si affluant] nie przykładaycie ſercza. WróbŻołt 61/11; OrzRozm P. Cf przymnaża się czemu dla czego.

przymnaża się czemu (żywotne) dla czego [= dzięki czemu] (1): Then Bluſzcż/ ieſt rzecżony bluſzcż drzewowy/ bowiem ſie około drzewa wije/ kozy go rady pożywaią/ mleka ſie gim przymnaża dla tego pokarmu FalZioł I 48c.

przymnażać się w kogo czym [= dzięki czemu] (2): Krol nieumieiętny potráći lud ſwoy/ ále ſię miáſtho przymnaża w ludzi roſtropnośćią przełożonych. BibRadz Eccli 10/3; BudBib Eccli 10/3.

W połączeniu z określeniem powtarzalności w czasie (1): Cżego [pogodzenia wszystkich] iż ieſzcże niemáſz [...] bo rozmáitych wiar doſyć ná świećie/ y więcey ſie ich co dzień przymnaża/ tedy Ian nie był Heliaſzem/ bo tego nie wykonał CzechRozm 108.

W charakterystycznych połączeniach: przymnaża się bogactwa, kacerzow, krwie, mleka, nakładow, szkodnikow, uczniow (2), wiar rozmaitych, wszy(s)tkiego (3); przymnaża się dosyć, sporo (2).

Fraza: »więcej się przymnaża (itp.)« (4): á im więczey [człowiek] ſpi tim ſie iey [wilgoty] więcey przimnaża GlabGad L2v; im więcey [starostowie] Krześćiány głádzili/ tym ſie ich więcey przymnażáło. BielKron 286v; CzechRozm 108; [źle, że złe między sobą cierpimy] Co nas y wſzitke rzetz poſpolita pſuija dokat to miedzinami niebedzie/ ze nagrody dobrem/ ázlem kari iednac niebedziecie/ co daley to wiecei przimnazac ſie bedzie ſzkodnikow takowich PaprUp G4v.
Szereg: »przymnaża się a przybywa« (1): ieſzcże pilniey wględnąć trzebá: áby ſie w nim [w domu]/ przy vcżćiwośći/ wſzyſtkiego przymnażáło/ á rzecży do żyćia potrzebnych przybywáło. GostGospSieb +3.
b. O abstraktach [z podmiotem w G] (8): A ták Iuda y brácia iego widząc iſz ſię złego przymnażáło á iſz iuſz ony woyſká [Lizyasza] leżą ná gránicach ich/ [...] Tedy ták mowił ieden ku drugiemu [...] BudBib 1.Mach 3/42.

przymnaża się za czym [= w wyniku czego] (1): boć by to było addere afflicto afflictionem, aby nam takie kondycyje miał kto opisać, za ktoremi by się jeszcze krzywdy tej, ktorą cierpiemy, miało przymnażać. DiarDop 105.

przymnaża się gdzie (1): Wyſłuchayże [Panie] gdyby ſerce moie k tobie wołáło/ A iżby ſie mocy twoiey w duſzy mey przymnażáło. LubPs dd6v.

W połączeniu z określeniem powtarzalności w czasie [zawsze: co dzień] (3): Eminet ira in dies maior, Co dźień to ſie gniewu przimnaża. Mącz 207b, 146c; Co dźień w Polſcze prżymnaża ſię złośći/ y od nas z Włoch [...] więcey niektorży złego prżynoſzą/ niż dobrego GórnRozm I3.

W charakterystycznych połączeniach: przymnaża się gniewu, frasunku, krzywdy, mocy, nieprzyjaźni, sławy, złego, złości.

Fraza: »(a)by się więcej przymnażało(-a)« (2): A przytym wiernie tego iſcie W.W. życżę áby w dobrym zdrowiu W.W. ſie they ſławy im dáley tym więcey przymnażáło ku cżći Pánu Bogu á ku ſławie y ku pocieſze ſławney Koronie tey RejZwierc 119v; Prze Bog chćieymy ſie pocżuć w tey mierze co prędzey: By ſie nie przymnażáło/ nam fráſunku więcey. PaxLiz C3; [ListyPol II 1548/30].

Synonimy: przybywać, przyrastać.

Formacje współrdzenne cf MNOŻYĆ.

MN