Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [PRZYNALEŻAĆ]

Następne hasło: PRZYNALEŻEĆ »

PRZYNALEŻĄCY (141) part praes act

a pochylone, e jasne.

Fleksja

sg
m	N	przynåleżący	f	N	przynåleżącå, przynåleżąc(a)	n	N	przynåleżące
	G			G	przynåleżąc(e)j		G
	A	przynåleżący		A			A
	L			L	przynåleżąc(e)j		L

pl
N	m pers	przynåleżący
N	subst	przynåleżącé
G		przynåleżących
A	subst	przynåleżącé
I	m	przynåleżącymi
I	f	przynåleżącémi, przynåleżącymi
L		przynåleżących

sg m N przynåleżący (100). ◊ A przynåleżący (1). ◊ f N przynåleżącå (1), przynåleżąc(a) (3). ◊ G przynåleżąc(e)j (1). ◊ L przynåleżąc(e)j (1). ◊ n N przynåleżące (4); -e (1), -(e) (3). ◊ pl N m pers przynåleżący (1). subst przynåleżącé (3); -é (1), -(e) (2). ◊ G przynåleżących (7). ◊ A subst przynåleżącé (7); -é (2), -e (2) SarnStat (2:2), -(e) (3). ◊ I m przynåleżącymi (1). f przynåleżącémi (2), [przynåleżącymi]. ◊ L przynåleżących (9).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. przynależyty.

Znaczenia

1. Mający z czymś związek, dotyczący, odnoszący się do czegoś (111)
- a. W objaśnieniach słownikowych łacińskich przymiotników odrzeczownikowych (104)
2. Będący czyimś (15)
- a. Jako własność (1)
- b. Jako uprawnienie (3)
- c. Jako obowiązek, zakres kompetencji (11)
3. Będący częścią czegoś, wchodzący w skład (11)
- a. O terytorium (2)
4. Służący do czegoś, przydatny, potrzebny, przeznaczony (3)
5. W funkcji przymiotnika: Słuszny, uzasadniony, należyty (1)

1. Mający z czymś związek, dotyczący, odnoszący się do czegoś; pertinens Calep (111):

przynależący do czego (1): Iákoż oto y w ſłowiech tych przynależących do Wiecżerzey iego świętey zámknioná ieſt tá obietnicá/ gdy roſkázuie opowiádáć śmierć Páńſką/ y tey Wiecżerzey vżywáć áż do przyſzćia ſwego. WujJudConf 220v; [MetrKor 1578 117/446v].

przynależący komu (4): WLaſnie then Pſalm [40] ieſth przynależący Pánu Kriſtuſowi Bo s przodku w ſobye zámyka dzyęk cżynyenie zá wybáwienie. Też ma w ſobye proroctwo/ [...] iáko miáłá być ná ſwiecie ſzyroko rozſławyoná Ewányelia/ y dobrodzyeyſtwá Páná Kriſtuſowe LubPs L; RejPosRozpr c4v; Pokáżemy tákże poćiechy przećiwko śmierći. [...] iedny ſpolne zniewiernymi. Drugie ną [lege: nam] tylie Chrześćijáńſkym liudźiem/ przynależące. BiałKaz B4, E4.

przynależący k(u) czemu (2): [Prokurator] áby wedle ſwey potrzeby mogł mieć ſłuſzne odwłoki ku okazániu dowodow ſwoich [...]/ regeſtrá/ Cyrográfá/ y wſzythki inne dowody iákim kolwiek obyczáiem ku ſwey ſpráwie przynależące. GroicPorz v v, kk2v.

a. W objaśnieniach słownikowych łacińskich przymiotników odrzeczownikowych (104):

przynależący do kogo, do czego (98): AErarius, quod ad aes sive aerarium pertinet – Domiedzij, przinalezaczij. Calep 36b; Auricularius, Quod ad aures pertinet – Do vſsow przinalezącij. Calep 117a; Cubicularis – łozniczij, do komorij przinalezacij. Calep 274b; Definitivus – Rzecz dougodi przinąleząca. Calep 296b; Equester – Iezni do iazdi przinaleząci. Calep 369b; Fiscale – Doskarbu przinalezące. Calep 421a; Heroicus – Dosławnich a wielkich rzeczi przinalezacy. Calep 480a; Historicus – Hiſtorik. Historicus, Quod ad historiam pertinet, quod historiae proprium est – Do hiſtory przinalezący. Calep 485a; Hybernus, Quod est hyemis, hyemalis, brumalis – Ziemny [!], do zimy przinąleżacy. Calep 492b; Legionarius – Do liczbi takich zołnierzow przinąleżączi. Calep 588b; Lusorius, Quod ad ludum spectat – Rzecz do granią przinalezącza. Calep 616a; Personalis – Do perſoni przinaleząci. Calep 791a; Poeticus – Do poetow przinalaząci, poetowi Calep 816b; Senilis – Do ſtarego przinalezaci, dziadowski. Calep 967b; Veterinarius – Przinalezaci do naiem nich koni. Calep 1118b, 62a, 73a, 170b [2 r.], 204a, 211a (98).

przynależący czemu (1): Aprinus – Dzikiemu wieprzu prżinąleżąci. Calep 79b.

przynależący ku komu, k(u) czemu (5): Alimentarius, Quod ad alimentum pertinet – Przinaleząca rzecz kwichowaniu, ku ziwieniu. Calep 55a; Episcopius – Kudozorcy, przinąlezcy [!]. Calep 368a, 72b, 92b, 100a.

2. Będący czyimś; incumbens JanStat, JanPrzyw; competens, concernens, pertinens JanStat (15):

a. Jako własność [komu] (1): To niechay vcżyni Pan Bog nieprzyiaćielom Dawidowym/ á tho przyda/ ieſli co zoſtháwię ze wſſyſtkich rzecży iemu przynależących [quae ad ipsum pertinent] do záránia Leop 1.Reg 25/22.

b. Jako uprawnienie [komu, czemu] (3): ábyſmy z Reyeſtrów Káncelláriiéy Oświéconégo KAźimiérzá Królá Polſkiégo Oycá náſzégo/ Przywiléy kośćiołowi Gniéźnieńſkiému przynależący/ przez Máieſtat królewſki Oycá náſzégo dány/ [...] potwiérdźić raczyli SarnStat 170, 642, 1091.

c. Jako obowiązek, zakres kompetencji (11):

przynależący do czego (3): vſtáwiamy/ áby Prȩłáći duchowni od tákowych liſtów ſpráwiedliwośći hámuiących przeſtáli/ á zwłaſczá w ſpráwách o rzeczy do ſądu świetckiégo przynależących. Wyiąwſzy ſpráwy/ któré Práwu Duchownému ſą podległé SarnStat 113 [idem (2)] 774, 936.

przynależący komu, czemu (7): GroicPorz t4v; Pokoiu y przeſpieczenſtwá y ſpráwiedliwośći będę bronił/ y inne ſpráwy mnie álbo vrzędowi Stárośćiemu przynależące/ przez chytrośći y zdrády będę wypełniał. SarnStat 482, 311, 547, 554, 937, 944.

przynależący na co [= zbiorowość] (1): Roſkazánie o chrzćie ieſt powſzechné/ ná wſzythek Kośćiół wobec przynależące BiałKat 256.

Wyrażenie: »własnie przynależący« (1): PErſony Duchowne/ [...] ieſli przed Práwem Swieckim ná kogo żáłuią/ támże też obwinionemu powinni odpowiádáć/ o co by ná nie żáłował/ krom rzeczy wyſzſzey námienionych Práwu Duchownemu właſnie przynależących. GroicPorz t4v.

3. Będący częścią czegoś, wchodzący w skład; attinens, pertinens JanStat (11): [po skończonej wojnie król postanawia:] áby wſzyſtki Zamki/ twiérdze/ miáſtá/ [...] ich Biſkupom/ Kápitułom/ Prȩłatom/ Opátom/ Klaſztorom/ [...] ze wſzytkiémi ich domoſtwy/ ſtrzelbą/ ochędoſtwy/ y wſzyſtkiémi rzeczámi przynależącémi [cum ... pertinentiis universis JanStat 876]/ od tego czáſu ná święto národzenia S. Ianá Krzśćicielá bliſko przyſzłé/ á [!] byłyby záśię wróconé. SarnStat 1097, 1096.

przynależący do czego (1): ZapKościer 1587/70v; [czterzy kotły i dryfus do nich przynależący InwMieszcz 1581 nr 231].

przynależący czemu (5): PErſony Sądowi przynależące/ bes ktorych Sąd być nie może/ ty ſą: Sędźia/ Powod/ y ſtroná obwiniona. GroicPorz b, C, b, h2v, pp.

przynależący ku czemu (1): [Marszałkowie koronny i nadworny] Owo wſzyſtki rzeczy máią poſtánawiáć/ przekłádáć/ y ordynowáć/ ták ná Dworze/ w Dworzéch/ w domiéch/ komorách/ ábo pokoiach y v ſtołów Królewſkich/ iáko téż w innych vrzędźiéch y vrzędnikach/ ku rycérſkim pocztóm Królá Ie^go M. przynależących SarnStat 311.

a. O terytorium [do czego] (2): Niewſpominam iáko niedawne niebeſpiecżeńſtwá/ ták w źiemi Pruſkiey Xiążęćiey. Iáko y w źiemi Pruſkiey do Corony przynależącey [król] vſpokoił BiałKaz Lv; SarnStat 1091; [InwSzlachKal 1599 nr 62].

4. Służący do czegoś, przydatny, potrzebny, przeznaczony (3):

przynależący czemu (1): dla pohámowánia złych zwyczáiów w niektórych Stároſtwách/ á to w tym: iż [...] niekiedy ſądy ſwé ná mieyſcách Vrzędowi ich nie przynależących [in locis ab officio ipsorum alienis JanStat 431] vſtáwiáią/ ſkazáliſmy y vſtáwiamy: áby [...] SarnStat 916.

przynależący ku czemu (1): między ktorą [ruchomą majętnością] naczynie ku ſpráwiániu roley przynależące/ nie ma być poczytáne. GroicPorz cc4v.

Szereg: »przynależący i potrzebny« (1): Rádźili potym o [...] początku podnieſienia woyny ná Polaki/ wſzákże zdáło ſie im zmyſláć/ y táić tę rádę/ y poſtánowienie do czáſu/ áżby pierwey rzeczy przynależące/ y potrzebne ná ták wielką woynę zgotowáli. StryjKron 215.

5. W funkcji przymiotnika: Słuszny, uzasadniony, należyty; competens, legitimus Cn (1):

Wyrażenie: »własnie przynależący« (1): S Słuſznych á właſnie przynależących przycżyn/ ieſtem k temu przypędzon Wielmożny á Miłośćiwy Pánie/ Iż ty pioſnecżki Dawidá ſwiętego [...] pod obronę W.P.W. poddawam y ofiáruię. LubPs A2.

Szereg: »słuszny a przynależący« (1): LubPs A2 cf Wyrażenie.

Synonimy: 1. należyty, potrzebny; 2. należny, podległy; 3. należny; 5. należyty, słuszny.

Cf PRZYNALEŻEĆ

ZCh