[zaloguj się]
[pdf]

RZUCAĆ SIĘ (10) vb impf

sie (6), się (4).

a prawdopodobnie jasne (tak w rzucać).

Fleksja
indicativus
praes
sg pl
1 rzucåm się
2 rzucåcie się
3 rzucå się rzucają się
praet
pl
3 subst rzucały się
fut
pl
2 m pers będziecie się rzucać
conditionalis
pl
3 m pers by się rzucali

praes 1 sg rzucåm się (2). ◊ 3 sg rzucå się (1). ◊ 2 pl rzucåcie się (1). ◊ 3 pl rzucają się (3). ◊ [praet 3 pl subst rzucały się.] ◊ fut 2 pl m pers będziecie się rzucać (1). ◊ con 3 pl m pers by się rzucali (1). ◊ part praes act rzucając się (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Napadać, atakować; aggredi Calep, Cn; irruere Vulg; assultare, invadere Cn [na kogo, na co] (7): Quouſque irruitis in hominem: [...] A dokądze ſie tak będziecie rzucżać na cżłowieka/ wſzytci zabijać chcecie/ powſtaiecie nań iako na ſcianę pochyloną y na parkan ktory chcze vpaſc. WróbŻołt 61/4; Calep 43b.
Przen: Występować słownie przeciw komuś lub czemuś (3): Bovinor, id est, Convicior, Láyę/ Rzucam ſie ná kogo. Mącz 26b; [Niemcy] nie rádźi ſłucháią ſwoich ſthárſzych/ y rzucáią ſie ná nie/ kiedy im zadzierżą Mieſiąc wołáią Gielt gielt BielSpr 65v.

rzucać się o co (1): Rownie nas y teraz to [kamienowanie] potyká/ gdy nas przećiwnicy náſzy/ o to kámienuią/ iż cżłowieká pána Iezuſá Bogiem być wyznáwámy: rzucáiąc ſię o to iádowićie ná nas/ y wołáiąc nie ták maćie mowić: ále ták/ iż Bog on przedwiecżny/ ſtał ſię cżłowiekiem. NiemObr 101.

[Szereg: »rzucać się a przyganiać«: Więc mili Práłaći nie wcżás ſię ná Confederátią rzucaćie á iey przygániaćie Respons B4v.]
a. Przen: Przywłaszczać, zagarniać [na co] (2): iáko Saul [...] ták wy też [konfesjoniści] [...] ná cudzy vrząd/ bez porządnego powołánia ſwowolnie ſie rzucaćie WujJud 9v; Ogniem Práwo piſáne ten hándel przeklęty Karze/ ktory ſię śmiele rzuca ná Skarb święty: Kiedy ſię kto dotyka rzecży poświęconych KlonWor 11.
2. Ruszać gwałtownie w jakimś kierunku, przypadać szybko ku czemuś; decurrere, discurrere Cn (2):

rzucać się ku czemu (1): A gdyż niemogli [papież i książęta] przeydź dla wielkośći ludu/ przetoż kazał miotáć złoto y śrebro/ áby ludźie rzucáli ſie ku śrebru á złotu á dopuśćili ćiáło [św. Aleksego] doprowádzić do grobu HistRzym 126v.

Zwrot: »do broni się rzucać« (1): Ktorzi [uciekający się w sporach do oręża] [...] zániedbawſzy práwá/ to ieſt/ wzgárdźiwſzy Boże y przyrodzone poſtánowienie/ do broni ſię rzucáią/ ná Márſá ſię ſpuſzcżáią ModrzBaz 63.
3. Zaczynać gwałtownie ciec, płynąć; erumpere Vulg, Cn; descendere Mącz; oboriri, volvi Cn (1):
Fraza: »rzucają się łzy z oczu« [w tym: [komu]] = erumpunt lacrymae Vulg [szyk zmienny] (1): Descendunt ex oculis lachrymae, Rzucáyą ſie łzy z oczu. Mącz 370d; [Leop Gen 43/30 (Linde)].
[Szereg: »rzucać się i dobywać«: boſie iuż było zruſzyło miłoſćią wnętrze iego [Józefa]/ nád brátem ſwoim: y łzy ſie mu rzucáły y dobywáły z ocżu [erumpebant lacrymae]. Leop Gen 43/30 (Linde).]

Synonimy: 1. miotać się, nacierać, powstawać, przypadać; 2. przypadać; 3. miotać się, wymiatować się.

Formacje współrdzenne cf RZUCIĆ.

Cf RZUCANIE SIĘ

MN