« Poprzednie hasło: MIOTAĆ | Następne hasło: (MIOTAJĄCY) » |
MIOTAĆ SIĘ (65) vb impf
miotać się (64), mietać się (1); miotać się : mietać się Mącz (2:1).
sie (51), się (14).
o, e oraz a jasne.
inf | miotać się, mietać się | |||||
---|---|---|---|---|---|---|
indicativus | ||||||
praes | ||||||
sg | pl | |||||
1 | miec(e)my się | |||||
2 | miec(e)sz się | miececie się | ||||
3 | miece się, miecze się | miecą się, miotają się |
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
3 | m | miotåł się | m pers | miotali się |
f | m an | miotali się | ||
n | subst | miotały się |
fut | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | n | będzie się miotało |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | ||
2 | miec się | |
3 | niechaj się miecze |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | bychmy miotali się | |
3 | m | by miotåł się | m pers |
inf miotać się (13), mietać się (1); mio- : mię- Mącz (2:1). ◊ praes 2 sg miec(e)sz się (1). ◊ 3 sg miece się (16), miecze się (1) KochSz Bv. ◊ 1 pl miec(e)my się (2). ◊ 2 pl miececie się (2). ◊ 3 pl miecą się (5) FalZioł, RejJóz, GórnDworz, HistLan, BielSpr; miotają się (1) SienLek. ◊ praet 3 sg m miotåł się (6). ◊ 3 pl m pers miotali się (3). m an miotali się [wilcy] (1). subst miotały się (2). ◊ fut 3 sg n będzie się miotało (1). ◊ imp 2 sg miec się (1). ◊ 3 sg niechaj się miecze (1) GórnDworz M4. ◊ con 3 sg m by miotåł się (1). ◊ 1 pl m pers bychmy miotali się (1). ◊ part praes act miecąc się (4) RejWiz, BielKron, RejPos, CzechEp, miotając się (2) GórnDworz, SkarŻyw.
Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) ‒ XVIII w.
- 1. Rzucać się; atakować, napadać
(22)
- a. O ludziach
(16)
- α. O gniewie ludzkim (1)
- β. O atakach słownych (3)
- b. O zwierzętach (5)
- c. O czarcie (1)
- a. O ludziach
(16)
- 2. Porywać się; tu do niemożliwego lub absurdalnego czynu (5)
- 3. Wykonywać gwałtowne, chaotyczne ruchy, ciskać się
(23)
- a. O ludziach (11)
- b. O szatanie (1)
- c. O zwierzętach (8)
- d. O oczach (1)
- e. O zbożu: mierzwić się (1)
- f. O okręcie (1)
- 4. Kierować się pospiesznie, pędem; cisnąć się, garnąć się
(9)
- a. O ludziach
(7)
- α. O gniewie ludzkim (1)
- b. O zwierzętach (2)
- a. O ludziach
(7)
- 5. Pojawiać się, wydobywać się na zewnątrz (o łzach, pocie, wypryskach skórnych) (4)
- 6. Prawdopodobnie: Wplątywać się, motać się, krępować siebie; możliwa też lekcja „motali” (1)
- 7. Prawdopodobnie: Oburzać się, złościć się; możliwa też lekcja „nie ciesz” (1)
miotać się na kogo [w tym: na kogo czym (1), na kogo z czym (1)] (5), na co (nieżywotne) (3): kthorzy [ludzie] gdy vyrzeli zaſtępy/ nawáłnoſcią ſie miotháli ná nię [fecerunt impetum in eos rzvczylyszya na nye HistAl 1510 345] HistAl [I3]; BielKron 158v, 383v, 400v; Mącz 13c; Ieſli nieprzyiáciel z wielką mocą ćiągnie y przyćiągnie ná ćie/ nie wnet ſie nań miotáć z głownym woyſkiem BielSpr 15v; KlonWor 9. Cf »gwałtem się [na kogo] miotać«.
miotać się w co komu (1): Gryfowie ktorzy z wielkiey prętkoſći w oblicże rycerzom ſie miotáli [facies militum velocitate maxima feriebant; drapaly [...] lycza ryczerow HistAl 1510 493] HistAl M2v.
»miotac się [komu] do oczu« (1): Iuż mi ſie ſnać miecećie áż do oczu práwie. GosłCast 17.
miotać się na co (2): BielKom D2; HEnrykus trzeći/ [...] powściągał ſie zá żywotá iego [papieża Mikołaja II] ná ſtolec Papieſki miotáć BielKron 177.
W porównaniu: gdy ſię ſam [gniew] ſwoią popędliwośćią iáko chćiwy czárt miece ná bliźniego/ ná ſławę iego/ ná zdrowie [...] Tu męſtwo pokażeſz/ gdy [...] gniew pod rozum podbijeſz. SkarKaz 313b.
W połączeniach szeregowych (2): Przeto owi/ co ſie miecą/ łáią/ wyzywáią/ grożą/ przed bitwą/ poſpolicie hnet złożą/ y oſłábieią/ gdy ku rzecży przydzie GórnDworz K4, M4.
W porównaniach (3): on [leśny człowiek] iáko naokrutnieyſze źwierzę iął ſie miotáć [ut fera crudellissima rugit] HistAl K6v; z myſlył śię ſzálieć/ y iáko ſzaliony miotał śię y ślyni ná brodę puſzcżał. BiałKaz B; SkarŻyw 553.
»miotać się i skakać« (1): w tym miotáć ſię y ſkákáć koń pocżął/ ták iſz Epiphániuſzá zrzućił SkarŻyw 451.
miotać się z czym (1): Ano ſie okręt miece s ſtráſznemi báłwány RejWiz 13.
miotać się [do kogo], do czego (nieżywotne) (4): tedy ſie każdy [marynarz] miece do żaglu RejPos 316v; RejZwierc 96v; [Boć się [Parys] do żony cudney [lege: cudzey] mietał, A sobie iey rządnie nábywáć nie umiał. SądParysa 474]. Cf »jako do kamienia się miotać«, »miotać się do zbroje«.
»miotać się do zbroje« = porywać się do walki (1): áż kiedy [...] przypádnie iáka ſrogość álbo iákie okrucieńſtwo ná nas [...] toż ſie dopirko wierćimy/ rzkomo ſie do zbroie miecemy RejZwierc 261v.
miotać się do czego (1): iż wzgárdzili głos prawdziwy á wolą Páná ſwego/ á miotáli ſie do wymyſłow ſwiátá tego. RejZwierc 260.
miotać się ku czemu [żywotnemu] (1): [liszka osłowi] dziw mnie cżemuś odbieżał/ z oſlicżkámi ſie nie poznał. Ony ſie k tobie miotáły/ Obłápiáć ćię wſzyſtki chćiáły BierEz Q2v.
Ze zdaniem celowym (1): Pies ktory ſie miece żeby ćie zábił HistRzym 48.
miotać się na co (2): A Kiedy w Pierśiách niekthora ieſt przekázá/ tyć ſą známioná: Pot ſye ná wſzyſtko ćiáło miece SienLek 16, 112v.
miotać się w co (1): Mięſo Iaſzcżorcże iadowite ieſt y morzącze/ á ktoby z niego pił, mieczą ſie mu bolącżki w ięzyk FalZioł IV 15a.
Synonimy: 1. rzucać się; 2. porywać się; 4. garnąć się; 5. pojawiać się; 6. motać się.
Formacje współrdzenne cf MIOTAĆ.
Cf MIECĄCY SIĘ, MIOTANIE
IM