[zaloguj się]
[pdf]

MIOTAĆ (237) vb impf

miotać (237), [mietać].

-o- (8) OpecŻyw (2), MurzNT, Mącz (5), -ó- (1) Strum; a jasne.

Fleksja
inf miotać
indicativus
praes
sg pl
1 miecę
2 miecesz miececie
3 miece miecą, miotają
praet
sg pl
1 m -em miotåł m pers -smy miotali
2 m -ś miotåł m pers
f -ś miotała m an
3 m miotåł m pers miotali
n miotało subst miotały
fut
sg pl
2 m będziesz miotåł m pers
3 m będzie miotåł m pers będą miotać
imperativus
sg pl
2 miec mieccie
conditionalis
sg pl
1 m m pers bychmy miotali
2 m byś miotåł m pers
3 m by miotåł m pers by miotali
n bodaj miotało subst by miotały
impersonalis
praet miotåno
con by miotåno
participia
part praes act miecąc, miotając

inf miotać (36). ◊ praes 1 sg miecę (7). ◊ 2 sg miecesz (3); -esz (1) KochPieś, -ész (1) ZawJeft, -(e)sz (1). ◊ 3 sg miece (30). ◊ 2 pl miececie (2). ◊ 3 pl miecą (23), miotają (2); miotają SkarŻyw, miecą : miotają WujNT (1:1). ◊ praet 1 sg m -em miotåł (1). ◊ 2 sg m -ś miotåł (1). f -ś miotała (1). ◊ 3 sg m miotåł (18). n miotało (1). ◊ 1 pl m pers -smy miotali (1). ◊ 3 pl m pers miotali (48). subst miotały (1). ◊ fut 2 sg m będziesz miotåł (1). ◊ 3 sg m będzie miotåł (2). ◊ 3 pl m pers będą miotać (1). ◊ imp 2 sg miec (4). ◊ 2 pl mieccie (6). ◊ con 2 sg m byś miotåł (1). ◊ 3 sg m by miotåł (2). n bodaj miotało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy miotali (1). ◊ 3 pl m pers by miotali (4). subst by miotały (1). ◊ impers praet miotåno (11) [w tym: Mącz 161d może N sg n part praet pass]. ◊ con by miotåno (1). ◊ part praes act miecąc (24), miotając (2) OpecŻyw, CzechRozm.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Rzucać, ciskać; iacere, iaculari Mącz, Cn; iactare Mącz, Calep; proicere Mącz (163): Iaculor, Miotáć/ Rzucáć/ Strzeláć. Mącz 161d, 161c.

miotać kogo (1): Dziećię zacżárowáne/ ktore z kolepki cżart wynośił/ y od pierśi mámki odrywał y miotał/ chuſtecżką ſwoią zlecżył SkarŻyw 412.

miotać co (92): OpecŻyw 102v; Leop Act 22/23; RejZwierz 32; Semei ſzedł [...] przećiwko iemu [Dawidowi]/ złorzecząc y ćiſkáiąc kámieńmi zá nim/ y miecąc proch [iactabat pulverem]. BibRadz 2.Reg 16/13; nie przeſtawáli miotáć łańcuchow z haki thák długo/ áż przyćiągnęli do ſiebie nawę BielKron 460, 229, 265, 450v; Mącz 161c; Morſcy Ráytárzy ná łódź ſzturmuią/ nas dobywáią/ ognie miecą/ łódź palą OrzQuin A3v; HistRzym 126; BielSpr 63v, 64; BudBib Prov 26/18; Strum D4v; KochFr 122; Ogniſte miecąc ná przemiány ſtrzały/ W zupełnych zbroiách przećiw ſobie ſtały. KochSz B4; Miecćie woniáiące źiele. ZawJeft 17; GrabowSet F2; [przetoż kazali mietatz złoto y ſtrzebro ŻywAlEust 451]. Cf miotać co do kogo, miotać co koło czego, miotać co komu, czemu, miotać co ku czemu, miotać co miedzy kogo, miotać co na kogo, na co, miotać co o co, miotać co pod co, miotać co przed kogo, przed co, miotać przez kogo, miotać w co [= na co], miotać co po czym, miotać co przed kirn, przed czym, »kwiatki miotać«, »miotać odzienie, szaty«, »miotać od ręki«, »miotać o ziemię«.

miotać co do kogo (1): [Kolumbus] miotał do nich ſzáty/ źwierćiádłá/ dzwonki BielKron 443.

miotać co koło czego (żywotnego) (1): Zátym ſię pśi ruſzyli przećiwko wilkom/ [...] wilcżyſká pocżęli pſy łamáć/ miotáć kolo [!] ſiebie. CzahTr D3v.

miotać co komu (3), czemu (żywotnemu) (6) [w tym: co (7) komu, czemu (9)] (9): OpecŻyw 55; Tho zwierzę [bóbr] gdy go łowiecz goni/ thedy ſtroie ſobie vrywa á łowczowi miecze FalZioł IV 7d; ktore [samojedzi] gdy vyrzał [Magiellanus] ná brzegu/ chcąc ie vkroćić miotał im kárty málowáne/ dzwonki/ y ine rzecży. BielKron 445; GórnDworz Bb2; śiedząc v ſtołu zrodzicámi/ táiemnie pod ſtoł ſzcżęniętom y kotkom/ mięſo miotał SkarŻyw 411, 536; Nie dobra ieſt bráć chleb ſynowſki á miotáć pſom [mittere canibus] WujNT Matth 15/26, Mar 7/27; SkarKaz 80b.

miotać co ku czemu (1): źiemię z przykopow co mieli miothać ku wozom/ to od wozow miotáli ná inną ſtronę przekopu BielKron 312v.

miotać co miedzy kogo (1): Podſkarbi Szydłowiecki chodząc około rynku Krákowſkiego/ pieniądze miotał miedzy poſpolſtwo. BielKron 422v.

miotać co na kogo (7), na co (nieżywotne) (18): OpecŻyw 71v; A ogniſte kámienie wmiáſto dzdzu będzie miotał ná nie RejPs 16v; BibRadz 2.Mach 4/41; ięli miotáć łáńcuchy ná ich okręt chcąc gi do ſiebie przyćiągnąć. BielKron 460, 248, 312v, 464v; SienLek 192; RejPos 84; RejZwierc 14v; BielSpr 74v; miotali kámienie ná mię [proiecerunt lapidem in (marg) contra (–) me] BudBib Thren 3/53; ktorzi náieżdżáią gránice náſze/ mury tłuką/ ná dáchy ognie miecą [tectis ignes iniiciunt]. ModrzBaz 64, 81; SkarŻyw 445; StryjKron 160; KochFr 83; GostGosp 16; Przyſzedłćiem miotáć ogień ná źiemię [Ignem veni mittere in terram] WujNT Luc 12/49; CiekPotr B3. Cf »na kupę miotać«, »na ogień brody miotać«, »paznogcie rysie na ogień miotać«.

miotać co pod co (4): Prowádzili go theż ſwięci/ pokorni/ á cnotliwi ludzie/ miecąc odzienie ſwoie pod nogi iego RejPos 2v; SkarŻyw 411; StryjKron 160 [2 r.].

miotać co przed kogo (1), przed co [w tym: żywotne (6), nieżywotne (4)] (10): A drudzy ocinali ij lámali rożdżé z oliwnégo drzewa/ ij miotali przedeń na drogę. OpecŻyw 71v; przykazał [Aleksander] Rycerzom ſwym áby ſiekli rozgi drzew á ziołá rwali iżby ie miotháli przed nogi koniom y mułom [ut ... inferrent equorum pedibus et mulorum; yszeby stlaly konyem pod nogy y mvlom HistAl 1510 196] HistAl E8v; MurzNT Matth 7/6, 10 arg; RejPos 2v [2 r.], 73v, 86v; KuczbKat 105; BudNT Matth 7/6; WujNT Matth 7/6.

miotać co przez kogo [= ponad kimś] (1): Odpowiedzyeli [bogowie] ták/ kiedy będzyeſz kośći mácierzyſte przez ſię miotał/ tedy ożywą ſynowie y dzyewki [które zatonęły]. Deukálion [...] pobacżył/ iż ieſt zyemiá mátká naſzá/ á kośći iey kámienie/ [...] ktory kámień przez ſię rzućił/ ſſtał ſie z niego cżłowiek żywy. BielKron 23v.

miotać co w co [= gdzie] (5): ktory [Semej] miotał kámienie w błoto złorzecżąc krolowi BielKron 72; BielSpr 64v; PaprPan Hh4; káżdey potráwy y ptaká ſtuczkę oderznąwſſy/ ich Wieſczek álbo Czárownik miece pod ſtoł/ ná piec/ pod łáwy/ y w káżdy kąt domu StryjKron 160; GosłCast 40.

miotać co w co [= na co] (1): tedy ſie iedni z Rzymiány bili/ drudzy w ich okręty ony gárnce z wężmi miotáli/ támże ſie ony gárncze roſpadáły RejZwierc 163.

miotać co po czym (2): RejPos 87; Skuymy tálérze ná talery/ ſkuymy/ A żołniérzowi pieniądze gotuymy. Inſzy to dármo po drógách miotáli/ A my nie damy/ bychmy wcále trwáli? KochPieś 38.

miotać czym (15): Mącz 161d; RejPos 175v; drudzy theż z łukow ſtrzeláią/ kámieńmi drudzy miecą (marg) Krotofile zołnierſkie. (‒) RejZwierc 26v. Cf miotać czym przeciw komu, miotać czym na kogo, na co, miotać czym po czym, miotać czym za kim.

miotać czym przeciw komu (1): Szymchy ſzedł bokiem gory przećiw niemu [Dawidowi] idąc łaiąc/ miotał kámieńmi przećiw niemu [lapides mittebat contra ipsum] BudBib 2.Reg 16/13.

miotać czym na kogo (5), na co (nieżywotne) (1): iął nań kámienim miotáć/ On przed tym pocżął vćiekáć BierEz Sv; żydowie [...] blotem na iego ſwięté lice miotali OpecŻyw 111v, 108; iedni kámienie/ drudzy kije duże porwáli: á niekthorzy popiołem ná Liſymáchá miotáli [cinerem in Lysimachum iacere] Leop 2.Mach 4/41, 2.Reg 16/6; RejFig Ee.

miotać czym po czym [= gdzie] (2): O wy nedzne pieniądze tośćie w lichey cenie/ Zadny was nie záchowa ledá gdźie wyżenie. Miecą wámi frymárczą ledá zacz po tárgoch BielSat B4v [idem] BielRozm 15.

miotać czym za kim (3): iednij tzo ſie s niego [Jezusa] naſmiéwali/ drudzy tzo za nijm wolaiąc blotem miotali OpecŻyw 136; LubPs B5v; PaprPan Hh4.

W połączeniu ze zdaniem okolicznikowym miary (1): iedni pochwyciwſzy kámienie/ drudzy ſpuſtki drew/ niektorzy ile mogli w przygárśnie prochu nábráć ná ony buntowniki Lizymáchowe miotáli [proiecerunt in Lisimachum] BibRadz 2.Mach 4/41.

W połączeniu z okolicznikiem [w tym: z okolicznikiem miejsca [w tym: wyrażonym zaimkiem (2)]; z okolicznikiem sposobu (3)] (8): OpecŻyw 71v; Rzymiánie [...] drzewá oliwne [...] y inne drzewá wielkie wyrąbawſzy thám miotáli BielKron 265, 312v [2 r.]; Gdy ryby w Stáwie/ álbo w Sadzáwicách ſną/ kłádź opich miedzy nie do ſadzáwic/ álbo miec ná wodę do ſtáwu. SienLek 192; ták ſrogie dekrety ná nie vcżynić racżył/ iż kámieńmi kazał z dáleká miotáć ná zátrácenie ich RejPos 175v, 86v; KochFr 83, 122; KochPieś 38; Gnoiow ná śćiány nie miotáć w ſtáyniach GostGosp 16.

W połączeniu szeregowym (1): Ieſli gwałtownie poydą/ miotáć Ogień w dźiurę/ á ſtrzeláć y kámieniem bić BielSpr 64v.

W charakterystycznych połączeniach: miotać kamienie (a. kamieniem a. kamieńmi) (12), pieniądze (2), proch, wieńce (2), ziemię (4); miotać błotem (3), popiołem; miotać na buntowniki, na dachy, na głowy, na lice, na piec, na inną stronę, na ścianę (3), na wodę (2), na ziemię; miotać między pospolstwo, po drogach (2), pod ławy, pod nogi, przed nogi [komu a. czyje] (4), w każdy kąt domu; miotać ustawnie, ustawicznie, z daleka.

Przysłowia: bibl. MurzNT Matth 7/6 [przekład tego samego tekstu BudNT, WujNT], Matth 10 arg; BudNT Matth 7/6; WujNT Matth 7/8; P. Chryſtus vczniow vpomina: áby pereł wieprzom nie miotáli [bibl. ne mittatis margaritas vestras ante porcos Vulg Matth 7/6] SkarKaz 80b. [Ogółem 5 r.].

RejZwierc 14v; Lecż to wſzytko ſię mowi/ iákoby groch ná śćiánę miotał [sed haec omnia canuntur surdis auribus]: nie niedbamy ná ták cżęſte vſkarżánia [...] nic nas nieruſza vtrapienie poſpolitego cżłowieká ModrzBaz 81; Nápominałem áby poprzeſtał nałogu: Niepomogło głuchemu, ná ściánem groch miotał. CiekPotr B3.

Zwroty:»na kupę miotać« (1): Coniicio ‒ Na kupe miece, zrucąm. Calep 241b.

»kwiatki, kwiecie miotać [w tym: na co, przed co, przed kim (3), po czym]« = zwyczajowy sposób okazywania komuś wielkiej czci i uwielbienia [szyk zmienny] (6 : 1): Drudzy lepak zabieżáwſſy mu [Jezusowi]/ kwiátki przed nijm miotali OpecŻyw 71v; kwiátki miotaiątz/ blogoſlawiony ktory przyſſedl w ijmię bożé [Jezusowi] ſpiéwaly OpecŻyw 102v, 117v; KrowObr 93v; Prowádziły go też niewinne dziátki/ miecąc kwiecie á gáłąſki [...] przed nogi iego. RejPos 2v; miecąc kwiatki rozlicżne po drogach iechánia iego RejPos 87; KochFr 83.

bibl. »miotać odzienie, szaty swe (a. swoje)« = zwyczajowy sposób demonstrowania wielkiego gniewu, protestu i oburzenia (1:1): podnieſli głos ſwoy/ mowiąc: Zgładz z źiemie tákowego: boć nieſluſzna ieſth rzecż/ áby był żyw. A gdy oni wołáli/ y miotáli odzienie ſwoie [proicentibus vestimenta sua]/ y proch ſypáli ná powietrze/ kazał go Rotmiſtrz w wieść do zamku Leop Act 22/23; WujNT Act 22/23.

»na ogień brody, paznogcie, włosy miotać« [o litewskich, pogańskich czynnościach związanych z kultem zmarłych] (1:1:1): ogień ná iego [Hostiwita] grobie vcżyniwſzy/ pogáńſkim obycżáiem/ brody ſobie tárgáli á ná ogień miotháli BielKron 322, 319 [2 r.].

»miotać [co] od ręki [= mając w zasięgu ręki]« (1): ktemu że ma źiemię w/ ſuſzy bliſko/ którą [przy sypaniu grobli] może od ręki miótáć: tedy [...] [gospodarz robotnikowi] da od ſztuki groſzy Czterdźieśći. Strum D4.

»paznogcie rysie i niedźwiedzie na ogień miotać« [o elemencie rytualnym w litewskim, pogańskim obrzędzie pogrzebowym] (1): vbráli go w odzienie y w ſzáty Xiążęce ſwietne/ w ktorych ſię zá żywotá ſam nawięcey kochał/ [...] Koniá z ſiodłem żywotnego/ y ſługę nawiernieyſzego iego Kochánká związawſzy z nim/ ná ſtos drew położyli [...] potym wkoło drwá zápaliwſzy/ páznogćie Ryſie/ y Niedzwiedzie ná ogień miotáli StryjKron 411.

»tam i sam miotać« (2): Iactatus [!] ‒ Tami ſam mieczę. Calep 496b; łſniącé zbroie ſrogie Ná się przybiera/ śiekąc vzbroiony/ Ná wſzytkié ſtrony. [...] Tám y ſám miecąc trupy nieruchomé/ W kráie záćmioné GosłCast 40.

»ustawicznie (a. ustawnie) miotać« [w tłumaczeniu łacińskiego czasownika częstotliwego: iactare, proicere] (3): Mącz 161c; Iacto – Vſtawnie cziskąm, miecę, rzucząm. Calep 496a, 857a.

»[co] o ziemię miotać« (1): Wilcy [...] Przemogli pſy nie zgodne y ták ie tárgáli/ Właśnie iáko iágniętá o źiemię miotáli. CzahTr Ev.

W przen (24):

miotać co [w tym: miotać co czym (1), co za kim (2)] (22): RejPos 212v; Gdźiekolwiek ſłońce miece ſtrzały ſwoie/ Wſzędy ieſt zacné święté imię twoie KochPs 11; LatHar 383; GosłCast 37, 40 [2 r.]. Cf miotać co z czego, miotać co na kogo, na co, miotać co pod co, miotać co przed co, miotać co po czym,

miotać co z czego [= skąd] (1): Lód z niebá miecé [mittit cristallum Vulg Ps 147/4] KochPs 213.

miotać co na kogo (6), na co (nieżywotne) (3): Wziąwſzy ná ſię oſobę wężową/ pocżął z niewiáſtą rozmawiáć [...] y ták złą pożądliwość przećiw wolej Bożej miotáć ná nię pocżął. SkarŻyw 260, 56, 294, 581; ZawJeft 14; SkarKaz 312b; On ſam ná dobré miece rozmáité ſzkody By tym rychléy vpátrzył/ który złé przygody Mężnie znośi GosłCast 72, 37, 40. Cf »[co] na myśl miotać«.

miotać co pod co [= gdzie] (1): Y iákoś powinien wzruſzyć myſli ſwe/ [...] A miotáć kwiatki pokorney prośby á modlitwy twoiey pod nogi iego. RejPos 3v.

miotać co przed co (4): A miec z onymi niewinnemi dzyatkámi/ kwiatki przed nogi iego/ oney niewinney myſli twoiey. RejPos 87v, 4 [2 r.]. Cf »[co] przed oczy [komu] miotać«.

miotać co po czym (1): Gniéw nieuſkrómny/ ogień nie zgáſzony/ Miece po morzách po wodách ſzalony/ Wiátrem niepewnym/ pędząc myśli twoie/ Ná niepokoie. GosłCast 22.

miotać czym (9): Głos páńſki [...] wielkimi górámi ták ſnádnie obráca: Iáko więc to tám/ to ſám / iednorożcowémi Weſoła młodość miece ćielęty puſtémi. KochPs 40. Cf »miotać oczyma«.

W połączeniu z okolicznikiem miejsca (2), sposobu (1) (3): RejPos 3v; KochPs 213; Gdźie chyżym ſkokiem konie prędkonogié Mars krwáwy miece GosłCast 40.

W porównaniu (1): [Jezus] wſzędy náuki zoſtháwuiąc/ á práwie iáko roſzcżki miecąc zá ſobą ná tey obłędliwey drodze tego nędznego á mizernego ſwiátá/ ábychmy zá nim tráfili tym torem [...] do onych [...] nam obiecánych od niego rádośći RejPos 212v.

W charakterystycznych połączeniach: miotać gromy, kwiatki niewinnej myśli, kwiatki prośby, odzienie grzechow, prawdę, słowo.

Zwroty: »[co] na myśl miotać« = coś uporczywie na myśl przywodzić (1): niechay nierozumie żeby one ſzkárádne myſli z niego były/ [...] bo ſą właśnie od cżártá przynieśione/ y on ie ſam ná myſl miece. SkarŻyw 294.

»miotać oczyma, oczy« = rozglądać się, wykonywać niespokojne ruchy oczyma; circumferre oculos, circumspectare Cn [szyk zmienny] (2:1): Circumspectator, Który y tam y ſam pátrzi/ miece oczymá y tu y owdzie oczy wraża. Mącz 405d; GórnTroas 35; Byſtre ſwe ocży miecąc ná roźlicżne ſtrony/ Skądby mu mogł towárzyſz przybyć vlubiony. WitosłLut A3v.

»[co komu] przed oczy miotać« (1): prawdę ſwiętą ludzyom przed ocży miotáli RejZwierz A6v.

α. Podrzucać, rzucać w górę [w tym: co (3), czym (1)] (4):

W połączeniu z okolicznikiem sposobu (3): BierEz Sv; gdy [Julijanus cesarz] miotał kreẃ ku górze z ran ſwoich RejPos 266v [cf gdy [...] był ránion [...] padſzy ná zyemię wznák/ nábrawſzy w rękę krwie ćiſkał w niebo BielKron 157]; GórnDworz Ff2.

W porównaniu (1): á nawałnośći wźiąwſzy okręt ná ſie/ nácżęły im iáko piłą miotáć/ iedná wáłność drugiey z ſiebie iego podawáiąc HistRzym 1v.

Zwrot: »[co (na kogo)] wzgorę miotać« = subicere Cn [szyk zmienny] (2): BierEz Sv; miec ty kámień ſto tyſięcy rázow wzgorę/ przedſię on nigdy ſie nie zwycżái ſam przez ſię wzgorę lecieć GórnDworz Ff2.
β. Z neutralizacją agresywności wyrazu hasłowego: kłaść, dawać; składać(15):

miotać co na co (2): Tám ludźie hurmem paćiorki y chuſty miotáli ná one święte Relique/ áby ſámym dotknieniem vzdrawiáiącemi ſie sſtáły WujJud 61. Cf Zwrot.

miotać co przed kim (3), przed czym (nieżywotnym) (3): pięknie ſie kłániáły/ A wianki z głow zeymuiąc przed pánią miotáły. Oná im też wdzyęczną twarz [...] okazáłá RejWiz 26; vpádáli [...] przed onym ſiedzącym na máyeſthacie/ [...] á miotáli korony ſwoie przed máyeſtatem/ mowiąc: Tyś ſam iedno godzien náſz miły Pánie wziąć cżeść RejAp 49, 50 [2 r.], 50v, 53v.

Zwrot: bibl. »miotać [= sypać] proch na głowę swoię« = zwyczajowy sposób demonstrowania pokory, uniżenia lub rozpaczy (1): A będą miotháć proch ná głowy ſwoie [Et miserunt pulverem super capita sua; ſypáli proch ná głowy ſwe WujNT Apoc 18/19]/ wołáiąc płácżąc á nárzekáiąc RejAp 151v.
αα. O składaniu ofiar [co](2):

miotać co komu (1): że rózné ofiary Róznym Bogóm czyniono: [...] To tym [...] natłuſtſzé czábány/ To drugim záśię tákże nie chudé bárány Rzezano: [...] Drugim záśię kádźidłá y mirrę miotano. PudłFr 48.

miotać co czemu (nieżywotnemu) (1): przed málowánemi drwy vpadálichmy na koláná ſwoie/ miecąc martwym rzecżam ofiáry náſze/ [...] ſzukáiąc od nich/ [...] wſpomożenia ſwego. RejAp 159v.

a. O losowaniu: rzucać (kostką itp.); sortiri Mącz, Calep, Cn; sortire Cn [w tym: co (21), czym (2)] (23):
Zwroty: »kostką (a. kostki, a. kostkami) [(z kim) o co] miotać« [szyk zmienny] (3): OpecŻyw 142; iż o wielki klenot s fortuną máłą koſtką mieceſz RejZwierc 135; Podźielili ſye moimi ſzátámi/ O ſuknią moię miotáli koſtkámi [miserunt sortem Vulg Ps 21/19; á o ſuknią moię los miotáli WujBib] KochPs 31.

»miotać los(y)« [w tym: na co [= o co] (4), na kogo [=w czyjej sprawie] (1), o co (9), o kogo (1)] [szyk zmienny] (18): Cżterzy cżęśći vdziáłáli [z jelenia]/ Aby o nie los miotáli: Komu śię co miáło doſtáć BierEz M2v; OpecŻyw 142v; Iezu kthoris odzienie twoie rozdzielić á na ſuknię dzianą Loſy miotać dopuſcił. TarDuch CO, A3v; RejPs 32; prośił Neemiaſz przednieyſzych kſiążąt áby w mieſcie mieſzkáli/ [...] ná lud poſpolity miotáli loſy ktory miał w mieſcie mieſzkáć. BielKron 97; Rem ad sortem revocare, O niemáłą rzecz lóſy miotáć Mącz 505c; loſy miecą kto ma iutro wieczerzą ſpráwić RejZwierc 23; BudNT przedm b3, Matth 27/36; CzechRozm 203; ArtKanc D13; Sortior ‒ Puſzczam, mieczię lioſzi. Calep 994a; LatHar 712, 735; WujNT Matth 27/35, Mar 15/24, s. 379.

~ Zwrot: bibl. »miotać los na wytracenie [kogoś]« = drogą losowania wyznaczać dzień zagłady (1): A iáko Háman [...] vmyſlił był wytráćić Iehudcżyki y iáko tenże miotał los ná wytrácenie [proiecit pur ad conterendum eos] y na wygubienie ich BudBib Esth 9/24 [cf rzucono lós w bánię/ który po Hebręyſku zowią Phur/ przed Amánem/ któregoby dniá/ y którégo mieśiącá naród Zydowſki miał bydź wygubiony WujBib Esth 3/7]. ~

W przen (1):
Zwrot: »[komu] los miotać wątpliwie [= ze zmiennym szczęściem]« (1): Ták ſię obiedwie ſtronie ſieką zápalczywie/ Mars temu y owemu los miece wątpliwie. StryjKron 240.
b. O grze hazardowej; tu: grać, uprawiać grę zwaną jedenaście siedem (1):
Zwrot: »w jedennaście śiedm miotać« (1): iż nyeobycżáynosć zámyka wſobye inſſe wyſtępki á ſproſnosći/ yáko [...] koſterſtwá/ friyerſtwá/ wyárowáć ſie ma ocyec káżdy áby [... ] tákyemu ktoryby dobrze gráć álbo w yedennaſcye ſiedm myotáć vmyał/ [...] áby tákyemu nye zlecał ſyná. GliczKsiąż L8v.
2. Zrzucać [kogo (2), co (1)] (8): gdy go chcieli poimáć á zrzućić s ſkáły/ ſkądże thákie miotano przećiwniki práwu BielKron 109.

miotać kogo z czego (1): Rzymiánie [...] niewolniki z gory miotáli BielKron 106v.

miotać co z kogo (1): te wieńce [słomiane] zápaláiąc ie ná idące ku ſzturmu/ bárzo przekáżą ſzturmu/ gdy ieden na drugiego będźie ie s ſiebie miotał. BielSpr 74v.

a. O narowistym koniu: wierzgać, zrzucać (jeźdźca) (5): BartBydg 150; Sternax, Który rad miece/ zrucá. Mącz 414d.
W przen [dotyczy człowieka] (3): Ano widzę w ſzalonych iednákie ſą ſpráwy/ Ták bárzo miece śiwy iáko y ćiſáwy. RejWiz 36; Ták tego ſwowolnego trzebá ćwicżyć źrzebcá [= nasze przyrodzenie] By ná ſtárość nie miotał RejWiz 89.
Szereg:»wierzgać albo miotać« (1): żeby [dzieci] dobremi były/ ſtátecżnemi/ á nye bárzo wyerzgáły/ álbo nye myotáły/ máyą ich podcżás wzbyeráć rozgą GliczKsiąż F6v.
3. Wrzucać; ingerere Cn [co (30), kogo (10)] (40):

miotać kogo do czego (żywotne) [= dla czego] (1): Rzymiániećiem lwy chowáli/ Do ktorych więźnie miotáli. BierEz Q3v.

miotać co do czego (8): wſkocżyli Hiſzpani do nich ná ich nawę/ ſiekli ie/ bili/ y miotáli do wody BielKron 460, RejZwierc 136v, 205; BudBib Ez 15/4, Tob 4/18 [17]; bo drzewo nierodne káżdy/ do ogniá ie miece záwżdy. ArtKanc P3; WujNT 366. Cf miotać co czemu.

miotać co czemu (żywotne) do czego (1): Ktory [pies] gdy [...] Pożyra ſztuki mięſá tho w nádzieię tego/ Aby mu ich tym więcey do gęby miotano HistLan E4.

miotać kogo między co (żywotne) (2): ſpráwował igrzyſko/ [...] ná ktorym wiele Zydow pomordowano miáſto iedney krotofile/ gdy ie miedzy Niedźwiedzye álbo Lwy miotano. BielKron 147v, 145.

miotać w co [w tym: kogo (7), co (8)] (15): figi w wodę miotał BierEz Q; MurzNT Luc 3/9, Ioann 15/6; chleby w piec miotáli BielKron 420, 342, 439v; á kołaczkow náczyniwſzy miotał w páſzczekę onemu Smokow RejZwierc 202v; PaprPan Gg4v; SkarŻyw 76, 208, 273, 391; WerGośc 216; y częſto [duch] miotał go w ogień y w wodę [et frequenter cum in ignem et in aquas misit]/ áby go ſtráćił. WujNT Mar 9/21; KlonFlis F2.

α. Z neutralizacją agresywności wyrazu hasłowego: dawać, składać datki (jako ofiarę) do skrzyń, skarbonek itp. (5):

miotać co do czego (3): virzáł bogáté ludźie a oni miecą do ſkarbnice kościélnyi dary ſwoie MurzNT Luc 21/1; RejPos 170v, 243.

miotać co w co (1): iſz [...] ſkrzynkę (marg) trzos ... (–) miáł i to co wnię miotano nośił. MurzNT Ioann 12/6.

W połączeniu ze zdaniem dopełnieniowym (1): Bo wſzyſtcy co im zbywáło/ miotáli [ex redundante sibi miecerunt (marg) eo quod abundabat illis, miserunt] ále tá zniedoſtátku ſwego wſzytko co miáłá wrzućiłá BudNT Mar 12/44.

a. O sianiu ziarna (2): co on śiał/ nieprzebieráiąc/ ále ták weſpoł miecąc: thom ia dopiero pożąwſzy/ przebieráć muśiał SienLek 44v.

miotać co w co (1): w zagon odwrotny Siemię miece/ by źiernko dáło płod ſtokrotny. RybGęśli B.

b. O sieciach: zarzucać [co] (7):
Zwroty: »miotać sieci w morze« (1): virzáł Simona i Andrzeia brata iego/ a oni miecą śiéći w Morze [mittentes vericulum in mari] (bo byli rybitwami) MurzNT Mar 1/16.

»wędę miotać w rzekę« (1): Będą ſthego záſmuceni rybitwi/ y będą łkáć wſſytcy ktorzy wędę miecą w rzekę [mittentes in flumen hamum] Leop Is 19/8.

W przen (5): tych náſláduymy/ ktorzy opłokáli ſieći ſwoie/ s pirwſzych ſmrodliwośći tego plugáwego morzá ſwiátá tego/ á miecą ie w imię Páńſkie/ [...] ći vcżynią záwżdy wdzyęcżny á wielki obłow Pánu ſwoiemu. RejPos 177v.
Zwrot: »sieci miotać« [w tym: na kogo (2), na co (żywotne) (1)] [szyk zmienny] (4): A iákoś ſieći miotał/ tákći ſkolić będą RejZwierz 134; ktorzy [...] w onych omylnoſciach ſwoich miececie ony nędzne ſieći ſwoie ná ty niewinne rybki Páná ſwoiego RejPos 176v; Sieći ná mię miotáli/ y ták mię trapili/ Ze duſzy nie raz ćięſzko vczynili. KochPs 83; SkarŻyw 57.
4. Wyrzucać [co (6), kogo (1)] (7): Bo tuż ſtáynie wychody tu też miecą gnoie HistLan C3.

miotać co od kogo (1): wſſędy po drodze było pełno ſſat/ y nácżyniá/ kthore miotáli od ſiebie [quae proiecerant] Syriycżykowie gdy ſobą trwożyli Leop 4.Reg 7/15.

miotać co z czego [= skąd] (1): Swięći Ceſárzowie [...] Báłwány y Obrázy s kośćiołow miotáć roſkázowáli KrowObr 117v.

miotać co na co (1) : w głębokié morze Krwáwy Niepr płynął/ miecąc ná óſtrowy Moſkiewſkié łupy/ y pobité głowy. KochPieś 15.

miotać co po czym (1): krwią płynęły rzéki ſzárłatné/ Miecąc po brzegách zdechłé ryby niepłatné. KochPs 158.

Zwrot: »precz miotać« (1): Abo że iym wſtyd nie da by młodſzych słucháli/ Co bez wąſá náwykli/ áby precż miotáli [quae imberbes didicere, senes perdenda fateri). ModrzBaz 134v.
a. Wymiotować (1):

miotać co (1): Pijány śmierdzi iáko pyes przez ſciánę/ Gdy ſkwárnę miece á wieczorną pyánę. RejZwierc 217v.

[W połączeniu ze zdaniem dopełnieniowym [czym] (1): Jedni [na okręcie] pożółkli, a drudzy pobledli, Ci tem miotali, co po ranu jedli Otwin(?)Erot 21.]

5. Gwałtownie poruszać, wstrząsać (19):

W porównaniu (1): co ktorą godzinkę zegar vderzy to łbem miece by ſzalony/ pilnuiąc áby cżáſu ſwego nie omieſzkał. RejZwierc 158.

Zwroty: »miotac głową, łbem« [szyk zmienny] (2:1): A on miecąc głową i bijąc się wnię/ rzekł do niego MurzHist P3; RejZwierc 158; być ná nos miédna muchá pádłá/ Mieceſz głową/ y mniémaſz/ że ćię do krwie ziádłá KochPieś 20.

»[co] tam i sam miotać« (1): Archimedes inſtrumentámi/ któré do tégo przed tym był nárządźił/ iedny [okręty] z muru ćiſnąc ku dołu zátapiał/ [...] inſzé wzgórę podniówſzy/ tám y ſám miotał/ ták iż ludźie z nich wypadáli iákoby ié wyćiſkał. GrzepGeom Bv.

W przen [kogo] (2): Iákowąś nawáłnośćią/ [Wenus] dźiewkę zápaloną Miotáłá/ vrodźiwym gośćiem vſzaloną? KochPam 81.

W porównaniu (1): Rękoiemſtwo mnogie pogubiło co dobrze żyli/ á miotáło imi iáko nawáłnośćiámi morſkiemi. BudBib Eccli 29/22[24].

a. O ruchach ciała podczas pływania [czym] (1): Pátrzmy ná dźieći gdy ſię vcżą pływáć/ Niż pocżną o ſwey mocy nurt przebywáć/ Pod pierśi pęcherz ábo korek śćielą/ Nim ſię ośmielą. Potym ná głębią/ tą y ową plecą/ Ochotnie płynąc/ w byſtrey wodźie miecą KlonFlis E2.
b. O niespokojnym rzucaniu się chorego (1):
Zwrot: »miotać sobą« (1): maſz bacżyć iż niewiaſtha ktora ſobie barzo cznie/ á miecze ſobą: boleſciami wielkiemi będącz niſko około thaiemnego cżłonku z iętha. FalZioł V 18d.
c. O silnych, gwałtownych ruchach powietrza (wiatru) oraz o kołysaniu się wzburzonych fal morskich w odniesieniu do kogoś lub czegoś (11):

miotać kogo (1), co (4): A ieſli ćię ku nocy pocznie miotáć morze KochPhaen 11; Morze huczy: á nawę miecą nawáłnośći. KochPhaen 85; WujNT Matth 14 arg Cf Zwrot, Szereg.

W zaklęciu flisackim (z neutralizacją agresywności wyrazu hasłowego) zawierającym życzenie pomyślnych wiatrów (1): Wiátry pułnocne miey ná dobrey piecży. Klni ſię: Bodáy nas powietrze porwáło Námi miotáło. [...] Niech wiátrowładny nas Aeolus żenie Do náſzey źiemie. KlonFlis H3v.

Zwroty: »miotac sobą« (1): Vibrare dicitur mare, Trząść/ miekceć a łsnąć ſie álbo też miotáć ſobą gdy poczina grac/ ruſzáć ſie y powſtawáć nawálność. Mącz 492d.

»tam i sam miotać« (1): Tę [iskrę] wiátr/ tám y ſám miece/ áż od niego zgáśnie GrabowSet Lv.

Szereg: »pędzic i miotać« (1): bo rozſądzáiący podobny wáłu morſkiemu/ który wiátr pędźi y miece [similis est fluctui maris ventis agitato, et iactato (marg) qui a vento movetur, et circumfertur (–)]. BudNT Iac 1/6.
W przen (4)

miotać kogo (2), co (żywotne) (2): Nieśiem prośby [...] byś nas rátował [...] Widźiſz/ że ſzturm burzliwy/ Záwżdy nas miece/ trwoży Nawáłność GrabowSet M3v, L2, M3v. Cf Zwrot.

Zwrot: »[kogo] tam i sam miotać« (1): po okrutnem morzu roſpáczy pływám/ i wały mię i tam i ſam miecą. MurzHist E4v.

Synonimy: 1. ciskać, rzucać, strzelać; 2. zrzucać; 3. wrzucać; 4. wyrzucać; a. rzygać, wymiatować; 5. poruszać, wstrząsać.

Formacje współrdzenne: miotać się, namiotać, odmiotać, pomiotać, przemiotać, przymiotać się; przymietać, rozmietać się, rozmiotać, wmiotać, wmietać się, wymiotać, wzmiotać, zamiotać, zmiotać; odmiatać, omietać, podmiatać, pomiatać, pomiatać się, powmiatać, powymiatać, przemiatać, przemiatać się, przymiatać się, rozmiatać, umiatać, wmiatać, wmiatać się, wymiatać, wymiatać się, zamiatać, zmiatać; odmietować, omiatować, podmietować, pomiatować, powmiatować, rozmiatować się, rozmietować, wmietować się, wymiatować, wymiatować się, zamietować, zamietować się, zmietować; podmiotawać, wymiatawać, wymiotawać, zamietawać; pomiatywać, rozmietywać, wymiatywać, zamietywać; namieść, omieść, podmieść.

Cf MIECĄCY, MIOTAJĘCY, MIOTANIE, MIOTANY, SZCZODROMIETNY

IM