[zaloguj się]
[pdf]

PRZYPĘDZENIE (18) sb n

przypędzenie (18), [przypędzienie].

Pierwsze e jasne; końcowe z tekstów nieoznaczających -é.

Fleksja
sg
N przypędzeni(e)
G przypędzeniå
A przypędzeni(e)

sg N przypędzeni(e) (2). ◊ G przypędzeniå (7). ◊ A przypędzeni(e) (9).

Składnia przydawki dopełniającej równoznacznej z dopełnieniem sprawcy: przypędzenie od kogo (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. podkarm w innym znaczeniu, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII(XVIII) w. s.v. przypędzić.

Zmuszenie; nakłonienie, zachęcenie; impulsio JanStat (18):

przypędzenie czyje [= kto, [co] przypędza] [w tym: G sb i pron (3), ai poss (2)] (5): Pátrzayże ieſzcże tego miłośćiwego Páná/ [...] iż thu roſkázuie poſłom ſwoim: Nákoniec ábyſcie gwałthownie á poniewolnie popędzáli á doćiſkáli wſzytkich narodow/ áby ſzli do domu moiego/ áby były nápełniony thy ſthoły moie/ ktorem ia zgotował w páłacoch ſwoich. A iákież to było przypędzenie iego? RejPos 160. Cf z przypędzenia czyjego, przez przypędzenie czyje.

przypędzenie czyje [= co (żywotne) jest przypędzone] (1): SarnStat 621 cf Szereg.

Szereg: »po(de)szczwanie albo (i) przypędzenie« (3): ále Wálko tego poſczwánia/ álbo pśiégo przypędzenia [canis incitationem et impulsionem JanStat 1110] przał. SarnStat 621. Cf »z podeszczwania i (z) przypędzenia«.
Wyrażenia przyimkowe: »z przypędzenia« (6): Wszákże zwoiowáli [Żydzi] wſzytko kroleſtwo [...] áni było miáſto potym żadne/ ktoreby ſie im w moc nie dáło s przypędzenia. BielKron 48, 68.

~ z przypędzenia czyjego (2): SarnStat 621, 623 cf »z podeszczwania i (z) przypędzenia«.

W przeciwstawieniach: »z przypędzenia ... z dobrej wolej a wedle potrzeby, [dobrowolnie]« (1): WujJudConf 195v; [Iáka to cznotá ieſt vcżynić to dobrowolnie czoby miáł cżłowiek z ſprzypedzenia vcżynić JanKoszŻyw E6v].

Szeregi: »z przypędzenia abo bojaźni« (1): Apoſtołowie zoſtáwili to [czynienie ceremonii kościelnych] káżdemu wolno cżynić nie z przypędzenia żadnego ábo boiáźni/ ále z dobrey woley á wedle potrzeby. WujJudConf 195v.

»z podeszczwania i (z) przypędzenia« (2): DZiwiſz ſkárżył ſie/ iż pies Wálków z podeſczwánia/ y z przypędzenia [ex incitatione seu impulsione JanStat 1110] Wálkowégo ták go obráźił y vkąśił/ iż z onégo vkąſzénia vkázował y twiérdźił ſie chrámáć SarnStat 621 [idem] 623. ~

»przez przypędzenie« (9): Rytogáros Niemieckie Kſiążę poſłał do niey [Wandy] dziewoſłęby áby iego małżonką byłá/ żádną miárą niechćiáłá/ chćiał to przez przypędzenie vcżynić/ zebrawſzy woyſko przećiw iey BielKron 340v, 235.

~ przez przypędzenie czyje (1): [Niemcy] piſmá żadnego nieumieli/ przeto dzieiow żadnych áni ſwoich áni cudzych nie piſáli/ áż gdy ſie Krześćiány ſtali przez przypędzenie Kárłá wielkiego/ toż ſie piſmá vcżyć pocżęli BielKron 281v.

W przeciwstawieniach: »przez przypędzenie ... dobrowolnie (3), przez dobrowolne danie, łagodną mową« (5): ten przewrotny cżłowiek [Niemrot] wiele ludzi zwiodł ſwą zdrádliwą á bluźniwą mową ná ſwoię ſtronę/ też y ogień niektore przez przypędzenie/ niektore łágodną mową námowił chwalić. BielKron 7v; Wielkie ſtráchy były ná morzu dla ták nieznáiomego á mocnego ludu/ thák iż ſie miáſtá wſzędzie dobrowolnie dawáły/ á drugie przez przypędzenie muſiáły. BielKron 339v; [król Bolesław] wezbráł ſie do Prus/ do Sáſkiey źiemie/ y do Pomorzan/ gdzie też tám niektore przez przypędzenie/ niektore przez dobrowolne dánie k ſobie przyćiągnął BielKron 345, 338, 351; [dobrowolnie, a nÿe przes przipedzenye szesznali, yze rolą swą oÿczistą przedaly braczieÿ szweÿ KsięgaSądTrześ 1580 nr 1329].

Szereg: »przez przypędzenie a skaranie« (1): A gdy przyiecháli mężowie/ nie chćiáły żony áni páſtherzowie ſwoich pánow znáć/ áż przez przypędzenie á ſkaránie. BielKron 297v. ~

W przen (1):
Wyrażenie: »przypędzenie do stołu« = zaproszenie do ucztowania (1): A toć ieſt wielkie przypędzenie do ſtołu tego [w niebie]/ gdy kto im wzgárdzi/ iż iuż theż wiecżnie ma być wzgárdzon/ á nigdy iuż nie ma oględáć tych obfitych obietnic thego Páná ſwoiego. RejPos 160.
Przen (1):
Wyrażenie przyimkowe: »z przypędzenia [czego]« (1): chcąc zá pobudką I.M. X⟨iędza⟩ K⟨anonika⟩ Poznáńſkiego: á ktemu ieſzcże więcey z przypędzenia vćiśnioney prze zeń zbáwienney prawdy/ piſáć/ o rzecżách wielkich/ poważnych y świętych: [...] vpátruię to/ [...] CzechEp 103; [ty wieſz [...] iż czi ia wzielá mężá nie dla zbytku celęſnego ále ſprzipedźieniá [!] zakonu JanKoszŻyw Cv, B3, D2v, E4v].

Synonimy: przymus, przymuszenie.

Cf PRZYPĘDZIĆ

MN