Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYPOJON

Następne hasło: [PRZYPOLNICZKA] »

PRZYPOJONY (9) part praet pass pf

Pierwsze o jasne; w formach złożonych drugie o jasne; w formie niezłożonej -ón; -ona, -ono z tekstów nieoznaczających ó.

Fleksja

sg
m	N	przypojony, przypojón	f	N	przypojonå, przypojona	n	N	przypojono
	A			A	przypojoną		A

pl
N	m pers	przypoj(e)ni
A	subst	przypojon(e)
I	m	przypojon(e)mi

sg m N przypojony (2), przypojón (2); ~ (praed) -ón (2) BielKron, Mącz, -ony (1) KrowObr. f N (attrib) przypojonå (1), [(praed) przypojona]. ◊ A przypojoną (1). ◊ n N (praed) przypojono (1). ◊ pl [N m pers przypoj(e)ni ]. ◊ A subst przypojon(e) (2). ◊ [I m przypojon(e)mi ].

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów) s.v. przypoić.

Znaczenia

1. Przymocowany, przyłączony (8)
- a. O obiektach materialnych (3)
  - α. O ciele ludzkim (2)
- b. O osobach; przen (2)
- c. O abstraktach (2)
2. Który przywarł (1)

1. Przymocowany, przyłączony (8): Adiunctus – Przidanij, przipownij [!]. Calep 24b.

a. O obiektach materialnych (3):

przypojony do czego (1): y poſłáłá [cesarzowa Helena] Konſtantynowi koronę drogiemi kámieńmi ozdobioną: ktore do żelázá przypoione/ nadroſzſza krzyżá odkupienia náſze^go perłá ſpoiłá. SkarŻyw 396.

α. O ciele ludzkim (2):

przypojon do czego (1): Ad linguam stomachus annectitur, Zołądek do yęzyká yeſt przipoyóń [!]. Mącz 244b.

przypojon gdzie (1): abowiem thych kxiężyczow [tj. czwartego albo piątego miesiąca ciąży] barzo moczno dziecię bywa przypoiono w żywocie mathcżynym. FalZioł V 17c.

b. O osobach; przen (2):

przypojony do kogo, [do czego] (1): To teſz ieſt rzetz niepodobna/ áby Papieſz ſiedząc W rzymie/ [...] miáł być ná kożdym miejscu rázem/ do tzłonkow kośćiołá Swięthego przypoiony/ y widzieć iako głowá co tzłonki myſlą/ mowią/ y tzynią KrowObr 12v; [Do iedney wiáry y náuki y do iednych Sákrámentow/ iáko do ſtołu iednego y potraw iednych przypoieni ieſteſmy: iákoż ziednoczyć ſię nie mamy? SkarKaz 211a (Linde s.v. przypoić)].

[przypojony czemu: To nam vkázuie/ á mowi ſwięty Páweł/ Iż przez wiárę ieſteſmy wćieleni/ á przypoieni ćiáłu/ Páná Chriſtuſowemu ErazmJęzyk Kk4 (Linde s.v. przypoić); UstKościel bv.]

Zwrot: »przypojon być k ludu [swojemu]« = po śmierci połączyć się z przodkami (1): Ty to rzeczy mowił Iakob ſynom ſwoim/ á wyrzekſzy/ dał każdemu błogoſłáwieńſtwo ſwoie/ á przykazał im mowiąc: Iać przypoion będę k ludu moiemu [Ego congrego ad populum meum Vulg Gen 49/29]/ pochowaycieſz mię z oycy moiemi w Ebronie BielKron 19; [et sic colligeris ad populum tuum athak poydzeſz y przipogion bedzeſz kludv thvemv TomZbrudzBrul Num 31/2].

c. O abstraktach (2): y wlewa nań [Bóg na człowieka] y ná duſzę iego cnoty przypoione dárow ſwoich/ dla ktorych prawdźiwie/ á nie mniemániem ſámy^m ſpráwiedliwy ieſt. SkarKaz 349a.

przypojony do czego (1): ći [tj. aniołowie] ſą ſzczerzy duchowie bez ćiał/ y bráćia ſtárſzy/ z ktorymi mamy ſpolną duſzę Anyelſkiey nátury/ ácz do ćiáłá przypoioną. SkarKaz 634a.

[przypojon czemu: PańskModlWyłoż A7 cf W przeciwstawieniu.

W przeciwstawieniu: »odwiedziony ... przypojon«: Ale wnyebye rzetzon yeſt być dla tego żeby myſl tego ktory ſye modli przez to byłá od rzetzy źyemſkich odwyedźyona/ á iżeby była przypojoná y poddaná przybytkom nyebyeſkim. PańskModlWyłoż A7.]

2. Który przywarł (1):

przypojony na co (1): Spuma maris solidata cum limo, Piáná morska ná glinę przipita/ prziſiádłá/ przipoyona. Mącz 399d.

[przypojony przy czym: Przy rozwáloney ſkále nawá przypoiona [ratis celsi coniuncta crepidine saxi X 653] Z trafunku ná on czás tám byłá przyciągniona. [...] w któréy był w té ſtrony Oſinius z Klozynſkich kráin przypławiony. VergKoch 296.]

Synonimy: 1. przyłączony; 2. przylnęły, przypity.

Cf PRZYPOIĆ