[zaloguj się]
[pdf]

PRZYTOMNOŚĆ (31) sb f

Teksty nie oznaczają ó; drugie o prawdopodobnie jasne (tak w -ość).

Fleksja
sg
N przytomność
G przytomności
D przytomności
A przytomność
I przytomnością
L przytomności

sg N przytomność (4). ◊ G przytomności (9). ◊ D przytomności (1). ◊ A przytomność (8). ◊ I przytomnością (4). ◊ L przytomności (5).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.

Obecność, przebywanie, znajdowanie się, bycie gdzieś, przy czymś; praesentia Vulg, Modrz, Calep, Cn; assiduitas Cn [w tym czyja (23): G sb i pron (10), pron poss (8), ai poss (5)] (31): [żołnierze] Niebyliby áni mierźieni/ áni tak obćiążliwi oney kráine [!] [podbitej]/ ktoreyby ſię iuż obywátelmi zſtáli/ á co dźień cżyniliby ią ſpokoynieyſzą ſwoią przytomnośćią/ ſpolnym żyćiem/ vkłádnośćią/ ludzkośćią/ y inych cnot okázowániem. ModrzBaz 126v; Przed tymi [biskupami] nie mogł nic zmyſláć. Zwłaſzcżá w tym co ſami znáią y świeżą pámięćią y ſwoią przytomnośćią/ iż ták było/ świadcżą. SkarJedn 108; Calep 841b.
Wyrażenie przyimkowe: »w przytomności« (3): ZYgmunt wthory Auguſtus/ ſyn Krolá Polſkiego Zygmuntá pierwſzego (za żywotá iego) ná kroleſtwo Polſkie był pomázan y koronowan/ [...] z rádośćią poſpolithego ludu Polſkiego/ przy kſiążętoch [...] y przy inych Biſkupiech/ Pániech/ y wſzey Rádzye korony Polſkiey/ tákież w przytomnośći Rycerſtwá inſzego BielKron 421v, 424v.

~ W przeciwstawieniu: »w niebytności ... w przytomności« (1): Márkus Cycero [...] ſłuſzną rzecż podawał obiemá ſtronomá/ ták iżby woyſká puśćili obádwá/ á przeſtáli ná tym/ Pompeius áby mieſzkał w Hiſzpaniey (iáko przed tym chciał) á Iulius w rádzye áby mieyſce miał/ ták w niebytnośći iáko przytomnośći. BielKron 131. ~

a. O Bogu i Chrystusie (22): Bo ieſli ſłońce choćia oddalone ieſt od nas/ ná niebie ieſt/ iednák po wſzyſtkim świećie ieſt ſkutkiem y zupełnośćią ſwoią przytomne. A coż P. Chriſtus będąc Słońcem ſpráwiedliwośći/ dáleko zacnieyſzą y ſkutecżnieyſzą przytomność Kośćiołowi ſwoiemu cżynić może WujJudConf 177; Od bláſku przytomnośći iego [Propter fulgorem coram eo] obloki iego przeſzły/ grad y żary ogniſte. BudBib Ps 17/12[13], 1.Reg 26/20; iż ſam z nim [Bóg z Mojżeszem] iść chćiał/ przez znácżne y widome znáki przytomnośći ſwey lud on prowádząc/ á nigdy go ſámego nie zoſtáwiáiąc CzechRozm 17, 45v; CzechEp 170; Wyſtępkow táić/ ſmyſły drog nie znáią/ [...] Cokolwiek pocżnie chęć nędzna/ błędliwa/ Twey przytomnośći wſzytko ſię odkrywa. GrabowSet Nv; Nie ieſtem/ Pánie IEzu/ godny/ nie tylko mieſzkánia w tobie y z tobą/ ále y ſtania przy Bozkiey obecnośći twoiey: vczyń mię ty ſam z łáſki twoiey godnym przytomnośći twoiey LatHar 213, 63, 387; Powtore vczymy ſię/ iż święte Koncylia dla rozwiązánia wątpliwośći/ y potępienia błędow y dla vſpokoienia rozruchow/ y odſzczepieńſtw/ ábo dla nápráwienia ſkáżonych obyczáiow porządnie zgromádzone) máią záwſze przytomność Duchá S. WujNT 463, 461; SkarKaz 118a.
Wyrażenia: »przytomność boża (a. boska), Pańska« = praesentia Dei Vulg, Modrz [szyk 3:1] (3:1): Leop 2.Mach 12/22; zákrył obłok wſzytek dom Boży/ á chwałá Páńſka nápełniłá gi/ áni Moiżeſz tám mogł wniść/ á to dla vcżćiwośći przytomnośći Páńſkiey/ y dla Máieſtatu Páńſkiego świátłego. BielKron 35v; ModrzBaz 55; Iż ie [koncylia] Duch S. ſpráwuie/ y vczy ich wſzelkiey prawdy: á nie tylko zá czáſow Apoſtolſkich/ ále áż do ſkończenia świátá: pokąd Koncylia/ kośćioł y iego páſterze będą mieli ten przywiley Bozkiey przytomnośći. WujNT 463.

»przytomność cielesna« [szyk 2:1] (3): A ták to wiedz iż rzecż ieſt ważnieyſza y zacnieyſza/ nie widząc/ nie tylko cudow/ ále y Páná ſámego Iezuſá Chriſtuſá/ á przedſię weń wierzyć/ [...] niżli go widźieć y ſłyſzeć/ á przedſię mu wiáry nie dáć/ ábo ſie też do iego ćieleſney przytomnośći przywięzowáć. CzechRozm 188, 192v, 265v.

Szereg: »przytomność i (a) obecność« [szyk 1:1] (2): Y gdy ſie pierwſſy huff Zydowſki vkazał/ przypadł ſtrách ná nieprzyiaćiołj/ z obecnośći á przytomnośći Bożey [ex praesentia Dei]/ kthory ná wſzyſtki rzecży pátrza Leop 2.Mach 12/22; WujNT 77.
Wyrażenie przyimkowe: »w przytomności« (1): Tám [w Nazarecie] w pokoiu iuſz nieco będąc/ [św. Józef] wychowywał namilſze pácholątko/ rękomá ná iego żywność z miłą mátką robiąc/ á w onym Ráiu cżyſtośći y towárzyſtwie pánieńſkim/ y wprzytomnośći Bogá wćielonego mieſzkáiąc. SkarŻyw 244.
b. O obecności Chrystusa w Eucharystii (3): Zwłaſzcżá gdy przyſtąpić chcę do twego ſtołá/ Swiątość przyiąć pełną twych táiemnic zgołá [...]. Swiątość/ coś Kápłanie ſam niepokalány Vſtáwił/ ábyś [...] od nas miał ſwą dźiękę. W śrzodku/ ták wyſokich táiemnic twych/ Pánie/ Niech ſię twa przytomność/ mym pośiłkiem sſtánie GrabowSet O3.
Szeregi: »bytność albo przytomność« (1): Bo ácż ſłowy bytność álbo przytomność Ciáłá y Krwie Páńſkiey wyznawáią/ á wſzákże ſámą rzecżą tego przą. WujJud 173.

»obecność i przytomność« (1): (marg) Summá wiáry o tym Sákrámenćie. (–) A wiárá tá/ tych rzecży oſobliwie po tobie chce/ ábyś naprzod wyznawał prawdźiwą obecność y przytomność Boſtwá y Cżłowiecżeńſtwá Syná Bożego LatHar 188.

Synonimy: bycie, bytność, obecność, obliczność, prezencyja, przebywanie, przybytność.

Cf [NIEPRZYTOMNOŚĆ]

AĆ