[zaloguj się]
[pdf]

BYCIE (27) sb n

Fleksja
sg
N byci(e)
G byciå
D byciu
A byci(e)
I byci(e)m
L byciu

sg N byci(e) (1). ◊ G byciå (14). ◊ D byciu (2). ◊ A byci(e) (5). ◊ I byci(e)m (3). ◊ L byciu (2).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

1. fil. W tekstach polemicznych religijnych. Odpowiednik nie dających się ściśle rozróżnić terminów scholastycznych: essentia, existentia, substantia (11): Otóż Pan Chryſtus byćiem ná świećie/ nie opuśćił Oycá/ áni ſye z nim rozłączył BiałKat 303v; tedyby dwá Bogowie y dwá oycowie/ y dwá pocżątki [...] muśiáły być: ktoreby od nikogo pocżątku iſtnośći/ byćia/ boſtwá/ rodzenia/ władzey y zwierzchnośći nie miáły CzechEp 241.

bycie z kim (5): Potym bacżyć mamy w piśmie rozmáite obycżáie/ á oſobliwe cżthery : byćia s Kryſtuſem. GrzegŚm 35; Tákim pewnie byćiem s Kryſtuſem ćieſzyli śię y ćieſzą dotychmiáſt wierni GrzegŚm 37, 35, 37, 41.

Wyrażenia: »osobne bycie« = był indywidualny; existentia individualis (1): wiemy że też z oſobná káżda perſoná ma w ſtanie ſwoi mſwoie bycie. A tho oſobne bycie zowiemy Hypoſtaſis. A ono poſpolite zowiemy Iſtnoſcią. SarnUzn B5v.

»pospolite bycie« = byt powszechny, ogólny (1): cf »osobne bycie«.

Szeregi: »bycie i istność« (1): iáko też ſyn [Boży] [...] nie może być oycem: á pogotowiu ſobie ſámemu/ y wſzytkim inſzym rzecżam przycżyną y powodem/ byćia ich y iſtnośći CzechEp 241.

»bycie i pokazowanie się« (1): tedy niewiem co zá roznicá byłá/ onego byćia iego y pokázowánia ſię pod ſtárym teſtámentem/ od tego ktore było pod nowym CzechEp 185.

»bycie albo społeczność« (1): Cżwarty obycżay byćia álbo ſpołecżnośći s Kryſtuſem przez zmartwychwſtánie/ y żywot wiecżny według onych ſłow: Chcę Oycże/ áby gdźie ia ieſtem y oni byli. GrzegŚm 37.

»bycie albo żywot« (1): Ray tu známionuie byćie álbo żywot wiecżny s Kryſtuſem GrzegŚm 41.

2. Istnienie, wystąpienie, pojawienie się (9): Zycżę: Potym w niebieśiech rádoſnego bycia. PaxLiz A3v; Miłość ieſt właſny bieg byćia náſzego SzarzRyt A2v.

bycie czego (6): iedno nie tego dnia maſz dawać tego lekarſtwa kiedy ma być febra quartana ale przed byciem iey dzień. FalZioł I 50b; Też w febrze, ktora z niedobrego bycia z ſwych rzecży: na takowe niewiaſty przychodzi [...] ma ſie takowa pani napiiać Tizanny FalZioł V 27, V 26v. Cf bycie czego u kogo; czego na kogo.

bycie czego u kogo (2) : NAprzod to maſz wiedzieć iż poſpolicie po byciu ſwogich rzecży v niewiaſt [...] tedy richley k temu [ku ciąży] przychodzi FalZioł V 86; Zaſię lekarzſtwa naprzeciw zbytniemu byciu przyrodzonych rzeczy v białych głow. FalZioł V 87.

bycie czego na kogo (1): gdyż tak wiele á rozmagitych przycżyn ieſt, zbytniego bycia rzeczy mieſięcżnych na niewiaſtę po porodzeniu. FalZioł V 28.

Wyrażenie: »kwoli bycie« (1): Morigeratio, Poſłuſzeńſtwo/ kwoli bycie. Mącz 233c.
3. Obecność, pobyt, przebywanie [czyje] (7): musiem się obawiać, aby i polska koronna szkody podjąć nie musiała prze jego [Turka] tak bliskie bycie Diar 23; A ná pámiąthkę tám bycia ſwego/ á ná chwałę bogom ſwoim/ zbudowáli koniá wielkiego z drzewá RejZwierc 167v; My ácżkolwiek ſię ná tym nie ſadziem/ áby nam ná byćie S. Piotrá w Rzymie/ wywodow z piſmá potrzebá SkarJedn 85; Kto ſię temu dwoiemu iego byćiu w Rzymie y wyciekániu Piotrá S. do inych kośćiołow poſługi/ w tych dwudzieſtu y piąći lat przypátrzy SkarJedn 98, 84; Swiádkowie o byćiu Piotrá świętego w Rzymie/ y o śmierći tám iego z Páwłem świętym [...] ći ſą zacni y wielcy Doktorowie y Historykowie SkarŻyw 602.
Wyrażenie przyimkowe: »za bycia [czyjego]« (1): Gdyż go nie chcę ſzácowáć leć [lege: lecz] zá byćia mego/ W ten cżás żem ſię prżypátrzył nieco mocy iego. CzahTr Hv.

Synonimy: 1. essencyja, istność, jestestwo, żywot; 2. bydlenie, pokazowanie się, żywot.

Cf BYĆ, BYT, BYTNOŚĆ, BYTO, NIEBYCIE

BC